Рымскае пытанне

Рымскае пытанне  (італ.: La Questione romana) — палітычнае супрацьстаянне паміж італьянскім урадам і Папствам, якое доўжылася з 1861 па 1929 гады.

Пачатак «Рымскаму пытанню» быў пакладзены 27 сакавіка 1861 года, калі Рым быў абвешчаны сталіцай створанага падчас Рысарджымента адзінага Каралеўства Італія. Фактычна італьянскі ўрад знаходзіўся першыя дзевяць гадоў у сталіцы Сардзінскага каралеўства Турыне, але прэтэндаваў на невялікую частку тэрыторыі Папскай вобласці, якая заставалася ў руках Папы Пія IX. Пасля далучэння Рыма да Італіі (1870) Папа абвясціў сябе «вязнем Ватыкана» і адмовіўся прызнаваць легітымнасць італьянскай дзяржавы. У наступныя 59 гадоў Святы прастол дэ-факта заставаўся самастойным суб'ектам міжнароднага права, аднак пытанне яго статусу ў рамках Італіі і ліквідацыі свецкай улады Папаў не было ўрэгулявана.

Рымскае пытанне вырашылі Латэранскія пагадненні Папы Пія XI і ўрада Беніта Мусаліні. Дзякуючы гэтым пагадненням была ўтворана новая папская дзяржава — Ватыкан.

Пасля набыцця моцу Латэранскіх пагадненняў 1929 года Папа рэгулярна наведвае месцы ў Рыме па-за межамі Ватыкана, у прыватнасці, базіліку Св. Іаана.

Гісторыя

18 лютага 1861 дэпутаты першага італьянскага парламента памкнуліся ў Турыне. 17 сакавіка таго ж года Віктар Эмануіл II быў абвешчаны каралём Італіі, а 27 сакавіка сталіцай Італіі быў абвешчаны Рым. Аднак урад Італіі не мог сабрацца ў Рыме, бо ў той час там знаходзіўся французскі гарнізон пад камандаваннем Крыстофа Леона Луі Жушо дэ Ламарысьера, які абараняў Папу Пія IX. Пасля падпісання пагаднення ў верасні італьянскі ўрад сабраўся ў Фларэнцыі.

У ліпені 1870 пачалася франка-пруская вайна. Напачатку жніўня Напалеон III адклікаў французскі гарнізон з Рыма і, такім чынам, пакінуў Папскую вобласць без абароны. Грамадская думка Італіі запатрабавала найскорага ўзяцця Рыма, і кароль Віктар-Эмануіл II адправіў графа Густава Понца дзі Сан Марціна з асабістым пасланнем да Папы Пія IX з прапановай мірнай здачы Рыма італьянскай арміі пад маркай абароны Папы. Аднак Папа быў настолькі ўзвар'яваны такой прапановай, што ў гневе адпрэчыў яе, і Сан Марціна з'ехаў на наступны дзень.

У верасні каралеўскія войскі падышлі да Рыма. Папа загадаў зуавам і швейцарскай гвардыі аказаць сімвалічнае супраціўленне і пераехаў з Квірынальскага палаца на Ватыканскі ўзгорак, абвясціўшы сябе «вязнем Ватыкана» і адмовіўшыся ісці на якія-небудзь кампрамісы з аб'яднанай Італіяй (якая абяцала яму ганаровы статус). Такім чынам, у 1870 годзе Папская вобласць спыніла існаванне, увесь Рым, акрамя Ватыкана, перайшоў пад кантроль Італіі і стаў фактычна яе сталіцай, Квірынальскі палац стаў рэзідэнцыяй Віктара Эмануіла II. Вобласць Лацыа таксама перайшла пад кантроль італьянскага ўрада.

Латэранскія пагадненні

Папскае пытанне было дазволены ў 1929 годзе дзякуючы падпісанню Латэранскіх пагадненняў. Паводле іх Ватыкан прызнаў права Італіі на валоданне тэрыторыяй былой Папскай вобласці, Італія прызнала права Папы на валоданне Ватыканам і выплаціла яму вялікую фінансавую кампенсацыю.

Літаратура

• The Last Days of Papal Rome De Cesare, Raffaele (1909). London: Archibald Constable & Co. {{cite book}}: Адсутнічае або пусты |title= (даведка)
• Peter, Hebblethwaite (1987). Pope John XXIII: Shepherd of the Modern World. Garden City, NY: Doubleday. ISBN 0385172982.
• Kertzer, David (2004). Prisoner of the Vatican. Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN 0618224424.
• John F., Pollard (2005). Money and the Rise of the Modern Papacy: Financing the Vatican, 1850–1950. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521812046.