Салавей (балет)
«Салавей» — балет у 4 дзеях Міхаіла Крошнера, напісаны ў 1937 годзе. Лібрэта Юрыя Сланімскага і Аляксей Ермалаева напісана паводле аднайменнай аповесці Змітрака Бядулі. Дырыжор — Ілья Гітгарц. Першы нацыянальны народна-гераічны балет. Упершыню пастаўлены ў 1938 годзе ў Адэсе. На сцэне Мінскага тэатра оперы і балета прэм’еры адбыліся ў 1939 годзе.
| Салавей | |
|---|---|
.jpg) | |
| Жанр | балет |
| Заснаваны на | аповесці «Салавей» З. Бядулі |
| Аўтар | лібрэта Ю. Сланімскі, А. Ермалаеў |
| Кампазітар | М. Крошнер |
| Дырыжор | Юрый Іосіфавіч Сламінскі |
| Рэжысёр | А. Ермалаеў |
| Харэограф | А. Ермалаеў, Ф. В. Лапухоў |
| Акцёры |
С. У. Дрэчын А. В. Нікалаева Б. З. Карпілава З. А. Васільева |
| Краіна | БССР |
| Год | 1939 |
| Пастаноўкі | 1939 |
| Узнагароды | ордэн Леніна |
Гісторыя правіць
На момант стварэння спектаклю ў СССР досведу балетных спектакляў па нацыянальнай тэматыцы яшчэ не было. «Салавей» фактычна быў другім спектаклем такога роду пасля балета «Сэрца гор» Андрэя Баланчывадзэ ў пастаноўцы Вахтанга Чубукіяні[1].
Пастаноўка прызначалася для паказу на дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве. Ставілі спектакль спецыяльна запрошаныя харэографы ленінградзец Фёдар Лапухоў (2-і і 3-і акты) і масквіч Аляксей Ермалаеў (1-ы і 4-ы акты)[1]. Супрацоўніцтва двух рознапланавых балетмайстраў прывяло да парушэння цэльнасці балета, таму пазней ён быў перапрацаваны Аляксеем Ермалаевым[1].
Мастаком-пастаноўшчыкам спектаклю быў Павел Масленікаў[2].
Апісанне правіць
Балет пастаўлены балетмайстарамі Аляксеем Ермалаевым і Фёдарам Лапуховым на музыку Міхаіла Крошнера[3]. Лібрэта пісалі Юрый Сланімскі і Аляксей Ермалаеў[4]. Над дэкарацыямі працаваў мастак Барыс Матрунін[5]. Пастаноўка цікавая ўведзенымі ў дзеянне спектакля рознымі старадаўнімі беларускімі абрадамі і звычаямі[6].
Харэаграфія правіць
Адметнай рысай балета з’яўляецца знойдзеная выдатная раўнавага паміж класічным танцам і народнай харэаграфіяй[7]
Кампазітар ўдала выкарыстаў у балеце мелодыі і рытмы беларускіх народных песень і танцаў — «Лявоніху», «Юрачку», «Янку-польку», «Крыжачок»[8][9], «Мяцеліцу», «Лянок» і разам з імі польскія танцы — мазурку, паланэз, кракавяк[10].
«Лявоніха», якую паставіў Канстанцін Алексютовіч, была фінальнай сцэнай спектаклю. На дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве ў 1941 годзе фінальны танец балета танчыла адначасова 100 пар[11]. Мікалай Галаванаў так ахарактарызаваў яго[12]:
|
«Лявоніха», пастаўленая тав. Алексютовічам, можа быць аднесена да лепшых узораў нацыянальнага танцавальнага мастацтва | 
|
Сюжэт правіць
У аснову сцэнарыя пакладзена аднайменная аповесць Змітрака Бядулі пра лёс артыста прыватнага панскага тэатра Сымона Салаўя і яго любові да прыгажуні Зосі[3].
Акцёры правіць
- Сымон, пастух — Сямён Дрэчын[13], Валерый Міронаў[14]
- Зоська — Аляксандра Нікалаева
- Пані Ванда Вашмірская, уладальніца маёнтка — Зінаіда Васільева, Валянціна Крыкава[15]
- Макар, кіраўнік маёнткам
- Бацька Зоські
- Маці Зоські
- Марылька — Бася Карпілава[16]
- Кацюша, сястра Зоські
- Сяляне, сялянкі. Госці. Гайдукі.
Юлія Хіраска ўспамінала[1], што Сямён Дрэчын быў паўнавартасным суаўтарам балетмайстраў і змог стварыць адну з лепшых сваіх работ[1].
Юлія Чурко так апісвала майстэрства акцёраў, якія выконвалі галоўныя ролі[17]:
|
|
Гаворачы аб выразнасці і ўяўнасці мовы галоўных герояў спектакля Сымона і Зоські, нельга не сказаць аб майстэрстве выканаўцаў гэтых партый — С. Дрэчыне і А. Нікалаевай. Менавіта іх абаяльная цеплыня, іх вялікая чалавечая шчырасць ўдыхнулі жыццё ў танцавальныя формы, абумовілі незвычайную праўдзівасць адлюстро характараў.
С. Дрэчын, які танчыў ролю Сымона, знайшоў для яе свежыя і яркія фарбы… Выдатная сцэнічная знешнасць, вялікі тэмперамент і выключная выразнасць дапамаглі С. Дрэчыну стварыць вобраз, які пакідае глыбокае ўражанне. Пасля традыцыйных у асноўным аднафарбавых мужчынскіх партый у старых балетах гэтая роля Дрэчына была незвычайна шматграннай |
|
Узнагароды правіць
Пасля паказу спектакля на Першай беларускай дэкадзе ў Маскве, тэатр атрымаў ва ўзнагароду ордэн Леніна і права называцца Дзяржаўным вялікім тэатрам оперы і балета[18].
Многія ўдзельнікі стварэння балета «Салавей» былі адзначаны ўрадавымі ўзнагародамі: Аляксей Ермалаеў, які працаваў у Вялікім тэатры, быў, тым не менш, удастоены звання Народнага артыста БССР, Міхаіл Крошнер — звання Заслужанага артыста БССР, дырыжор Марк Шнейдэрман — звання заслужанага дзеяча мастацтваў БССР, а Сямён Дрэчын — узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны»[1].
Пастаноўкі ў іншых тэатрах правіць
Паралельна з пастаноўкай у Мінску балет Міхаіла Крошнера «Салавей» у 1939 ставіўся на сцэне Адэскага тэатра оперы і балета[19][20]. Юлія Хіраска кансультавала там пастаноўку беларускіх народных танцаў[1].
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё Пионер Белорусского балета(недаступная спасылка) (руск.)
- ↑ Масленікаў Павел Васілевіч(недаступная спасылка)
- ↑ а б Соловей(недаступная спасылка) (руск.)
- ↑ Соловей = Салавей : балет в 3 актах / либретто Ю. О. Слонимского, А. Н. Ермолаева; [музыка М. Е. Крошнера]. — Москва, 1940
- ↑ Либретто балета Соловей (руск.)
- ↑ Соловей. (руск.)
- ↑ Чурко Ю.М. Белорусский балетный театр. — Мн., 1983. — С. 29-30.
- ↑ Алексютович Л. К. Белорусские народные танцы, хороводы, игры. Под ред. М. Я. Гринблата. Мн., «Вышейш. школа», 1978. 528 с. с ил.
- ↑ Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1989. — 575 с.: іл. ISBN 5-85700-014-9. (бел.)
- ↑ Михаил Крошнер (руск.)
- ↑ Через год была война(недаступная спасылка) (руск.)
- ↑ Голованов Н. С. Заметки о музыкальной культуре Белоруссии // «Советская Белоруссия». — 26 мая. — 1940.
- ↑ Фатаграфія балета Архівавана 6 сакавіка 2016.
- ↑ Валерий Миронов: полвека на балетной сцене(недаступная спасылка) (руск.)
- ↑ Крикова Валентина Ивановна // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 333. — 737 с.
- ↑ КАРПИЛОВА Бася Залмановна (руск.)
- ↑ Чурко Ю.М. Белорусский балет. — Мн., 1966. — С. 37-38.
- ↑ Национальный академический Большой театр оперы и балета Республики Беларусь (Минск)(недаступная спасылка) (руск.)
- ↑ Белорусский балет (руск.)
- ↑ Украинский балет (руск.)
