Скіфскія манахі — агульнапрынятая назва групы з чатырох манахаў, якія жылі на тэрыторыі Візантыйскай імперыі ў пачатку VI стагоддзя. Ініцыяваныя імі хрысталагічныя спрэчкі сталі важным фактарам у складаных узаемаадносінах паміж Усходняй і Заходняй праваслаўнымі цэрквамі. Аб саміх манахах мала што вядома, акрамя іх імёнаў (Ахіл, Ян, Лявонцій і Маўрыкій), паколькі іх роля ў гісторыі царквы не выйшла за межы гэтага эпізоду.

Радзіма скіфскіх манахаў Малая Скіфія, прыбярэжны рэгіён Чорнага мора

Канфлікт пачаўся ў канцы 510-х гадоў у правінцыі Малая Скіфія на тэрыторыі сучаснай Румыніі і Балгарыі. Гэтая царкоўная вобласць знаходзілася ў царкоўнай юрысдыкцыі Канстанцінопальскага патрыярхату, але па мове была блізкая да Рыма.

«Скіфскія манахі» на чале з Янам Максэнціем былі абвінавачаныя ў Канстанцінопалі ў монафізіцтве за сваю прыхільнасць да тэапасхіцкага выразу «Сын Божы пацярпеў плоццю». Аднавіўшы хрысталагічную палеміку V стагоддзя, яны звярнуліся за падтрымкай да Папы Гармізда, які, не асуджаючы дадзеную формулу, лічыў яе двухсэнсоўнай і таму адмовіў манахам у падтрымцы. У рэшце рэшт пасля некаторых ваганняў візантыйскі трон у асобе будучага імператара Юстыніяна I пагадзіўся з поглядамі манахаў. Пачынаючы з 520-х гадоў, рэлігійная палітыка імператара, накіраваная на аб’яднанне Папы, Канстантынопальскай царквы і антыхалкідонскага Усходу Візантыйскай імперыі, будзе сканцэнтравана на тэапасхісцкай формуле, неабходнай для дасягнення міру і згоды[1].

Тэапасхісцкія спрэчкі V стагоддзя правіць

Пытанне аб тым, ці магчыма пакута для Бога, з’яўлялася прадметам абмеркавання не толькі ў V стагоддзі, але і раней. Хоць большасць Айцоў Царквы, падобна да Рыгора Цудатворца (III стагоддзе), адказвалі на яго адмоўна[2], даследчыкі выяўляюць «тэапасхісцкія» выказванні ў такіх вядомых тэолагаў, як Клімент Ерусалімскі, Тэртуліян і Арыген[3]. Пасля таго як Першы Нікейскі сабор пацвердзіў боскую прыроду Ісуса Хрыста, яго «адзінасутнасць» Богу Айцу, праблема стала больш складанай. Неабходна было вызначыць, да якой ступені чалавечыя пакуты Сына закранаюць яго боскую прыроду. Калі Ісус Хрыстос ёсць Бог, як абвяшчае Нікейскі Сімвал веры, і ён пацярпеў, як сказана ў Святым Пісанні, ці значыць, што Бог пацярпеў нейкім чынам?

Традыцыйна хрысталагічныя спрэчкі V стагоддзя, якія тычацца чалавечай прыроды Ісуса Хрыста, апісваюцца як супрацьстаянне Александрыйскай багаслоўскай школы на чале з Кірылам Александрыйскім, якая абгрунтоўвае меншую ступень чалавечнасці, і Антыяхійскай, якая прытрымліваецца процілеглых поглядаў. Развіваючы алегарычную экзегетыку, александрыйцы адмаўлялі поўную чалавечую прыроду увасобленага Слова, тады як антыяхійцы настойвалі на значэнні гістарычнага Ісуса. Сучасныя даследчыкі адзначаюць недакладнасць такога падзелу і лічаць, што для антыяхійскага багаслоўя больш важнай з’яўлялася ідэя непадлегласці Бога пакутам[3].

Зноскі

  1. Мейендорф 2000, Глава VII.
  2. Григорий Чудотворец. О возможности и невозможности страданий для Бога. Праверана 20 кастрычніка 2013.
  3. а б O'Keefe 1997, p. 40.

Літаратура правіць