Суддзя

Суддзя — дзяржаўная службовая асоба ў судовай сістэме («прававым полі» нацыянальнай дзяржавы), прадстаўнік судовай улады, абраны або прызначаны ў склад судовага органа.

Сярод суддзяў бываюць старшыні суда, намеснікі старшыні, члены суда. Суддзі выбіраюцца ў раённыя, гарадскія народныя суды. Суддзі аўтаномных абласцей, акругаў, рэспублік, у краях выбіраюцца Вярхоўным Саветам, ад Саветаў Народных Дэпутатаў. Суддзёй абіраюць з грамадзян гэтай дзяржавы, якія дасягнулі 25 гадоў. Суддзя ваеннага трыбунала абіраецца з ваенных. Суддзя павінен быць незалежным і падпарадкоўвацца толькі закону. Суддзі адказныя перад выбаршчыкамі, перад якімі даюць справаздачу. Суддзя можа быць пазбаўлены паўнамоцтваў па адкліканню выбаршчыкаў або органа, які яго абраў, або па прысудзе суда. Суддзя не можа быць прыцягнуты да крымінальнай адказнасці, арыштаваны або падвергнуты мерам адміністрацыйнага спагнання, якія накладаюцца ў судовым парадку, без згоды Вярхоўнага Савета рэспублікі.

Іх незалежнасць гарантуецца датэрміновым пазбаўленнем судзейскіх паўнамоцтваў, асаблівым парадкам пазбаўлення і прыцягнення да крымінальнай адказнасці, арышту і прымянення мер адміністрацыйных спагнанняў, якія накладаюцца ў судовым парадку, а таксама асаблівым парадкам дысцыплінарнай адказнасці суддзяў.

Суддзя старшынюе ў распарадчым і судовым пасяджэннях, але ў вырашэнні ўсіх пытанняў, якія ўзнікаюць пры разглядзе справы і пры пастанове рашэння, прысуду, вызначэння, раўнапраўны з народнымі засядацелямі. Суддзя павінен быць аб’ектыўным пры разглядзе і вырашэнні справы і падлягае самаадводу або адводу, калі прама або ўскосна асабіста зацікаўлены ў справе.

Рымскі суддзя. V ст. да н.э.

Значэнне

Улада суддзі, судовая ўлада — адна з найстаражытнейшых форм улады.

• Царкоўны суддзя — у прыватнасці, дзейнасць суддзяў асвятляецца ў Святым Пісанні (Бібліі), разглядаецца ў кансісторыі біскупа, якія судзяць паводле Закона Божага адносна Святога Пісання (Бібліі), па царкоўным канонам (Кодэкс Канонаў). Лічыцца найвышэйшым Духоўны Суд — Суд Госпада Бога.
• Свецкі суддзя — чалавек, які дае суд, судзіць, г. зн. выказвае сваё меркаванне адносна тых ці іншых учынкаў людзей, адносна Кодэкса (Грамадзянскага, Крымінальнага, Жыллёвага і інш.), які ажыццяўляе правасуддзе і выносіць рашэнне ў судовай справе па Працэсуальнаму Кодэксу нацыянальнай дзяржавы.
• Без паўнамоцтваў, пераноснае значэнне «суддзя» (алегорыя) — пра індывіда ў соцыуме, які мае суб’ектыўнае меркаванне адносна чаго-небудзь і каго-небудзь.

У суседніх дзяржавах

У многіх краінах суддзя прызначаецца кіраўніком дзяржавы і захоўвае сваю пасаду пажыццёва або да дасягнення пэўнага ўзросту (так званы «прынцып нязменнасці суддзяў»).

• У Расійскай Федэрацыі суддзі нязменныя. Усе федэральныя суддзі прызначаюцца Прэзідэнтам, яны незалежныя і падпарадкоўваюцца толькі Канстытуцыі і федэральнаму закону. Суддзі недатыкальныя: яны не могуць быць прыцягнутыя да крымінальнай адказнасці інакш як у парадку, устаноўленым федэральным законам.
• У заканадаўстве Украіны — дзяржаўны чыноўнік, прадстаўнік судовай улады, які ажыццяўляе правасуддзе і выносіць рашэнне ў судовай справе.

Міжнародны

Пры парушэнні міжнародных правоў грамадзян у нацыянальнай дзяржаве следчымі і суддзямі, пры злачыннай змове суддзяў са следчымі, іх манаполіі на следства, вераломным парушэнні дзяржаўнымі служачымі правоў і свабод грамадзян, пры іх непрафесіяналізме, крымінагеннай сітуацыі ў дзяржаўнай службе ад іх беспакаранасці, невыкананні «слугамі народа» сваіх абавязкаў — грамадзяне маюць права звяртацца ў Еўрапейскі суд па правах чалавека для сваёй абароны.

Літаратура

• Доўнар Т. І., Кузьмянкова Э. І. Суддзя // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 249—250. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Юридический энциклопедический словарь / Гл. ред. Сухарев А. Я. — Москва: Советская энциклопедия, 1984. — С. 365.{{ref-ru}
• Ста́тус суде́й // Популярный юридический энциклопедический словарь / Редкол.: О. Е. Кутафин и др. — Москва: Большая Рос. энцикл.: РИПОЛ КЛАССИК, 2001. — С. 687—690 — 796, [3] с.; 17 см; ISBN 5-85270-165-3 (БРЭ). (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Суддзя