Сукума
Суку́ма (саманазва Basukuma, літаральна «людзі поўначы») — усходнеафрыканскі народ, карэнныя жыхары Танзаніі. Жывуць пераважна на паўночным захадзе краіны, у рэгіёне Мванза. Агульная колькасць (2021) — 9 884 тысяч чал.[1]
| Сукума (Basukuma) | |
| |
| Агульная колькасць | 9 884 000 (2021) |
|---|---|
| Рэгіёны пражывання | Танзанія |
| Мова | сукума |
| Рэлігія | культ продкаў, шаманізм, анімізм, хрысціянства |
| Блізкія этнічныя групы | ньямвезі, хая, баганда, ха, мбошы, ньямба |
Гісторыя правіць
Сукума перасяліліся на поўдзень ад возера Вікторыя прыкладна ў XVII ст. з тэрыторыі сучаснай заходняй Уганды, выгнаўшы адсюль качэўнікаў-хіма. Сукума звычайна падтрымлівалі саюзныя адносіны з ньямвезі. Некаторыя роды сукума вядуць свой пачатак ад выхадцаў з поўдню. У XIX ст. вярхоўны правадыр ньямвезі атрымліваў ад сукума выплаты мясам, хаця фармальна яны не былі яго падданымі. У 1891 годзе землі сукума абвешчаны часткай германскай каланіяльнай імперыі. Гэта стала магчыма пасля аслаблення мясцовай ваеннай арганізацыі праз эпідэмію соннай хваробы, мору свойскай жывёлы і сутычак з суседзямі-масаямі, якія перасяліліся з тэрыторыі Кеніі і рабілі напады для выкрадання кароў. Пасля Першай сусветнай вайны сукума былі падпарадкаваны Вялікабрытаніяй. Прадстаўнікі гэтага народа прымалі ўдзел у антыкаланіяльным руху. У 1964 годзе тэрыторыі населеныя сукума ўвайшлі ў склад незалежнай Танзаніі.
Асаблівасці культуры правіць
Гаспадарка сукума мае змяшаны характар. Большасць сельскіх жыхароў займаецца земляробствам, аднак таксама трымае хатнюю жывёлу. Да канца XIX ст. пераважала выпальванне часткі лесу або саванны і далейшая апрацоўка палеткаў з дапамогай матык. Пад уплывам еўрапейцаў пачалі выкарыстоўваць плуг. Галоўныя сельскагаспадарчыя культуры — бавоўнік, арахіс, рыс, маніёк і інш. Апрацоўка зямлі і збор ураджаяў лічацца пераважна жаночай справай, а жывёлагадоўля і іншыя — мужчынскай. Жыхары ўзбярэжжа возера Вікторыя займаюцца рыбалоўствам. Распаўсюджаны пчалярства, дробныя рамёствы.
Традыцыйны від паселішча — буйная вёска, якая можа налічваць да некалькі тысяч жыхароў. У мінулым будавалі хаціны слупавога тыпу. Драўляныя слупы размяшчалі па колу, злучалі бэлькамі. Сцены і дах рабілі з пераплеценага галля і трыснягу, часам абмазвалі сумессю гліны з глеем. У нашы дні пераважаюць будынкі сучаснага тыпу. Многія сукума жывуць у гарадах.
Сукума падзяляліся на некалькі тэрытарыяльных аб’яднанняў, якія ў сваю чаргу складаліся з матрылінейных родаў. Да 1964 года зямля перадавалася па спадчыне толькі жанчынам, а свойская жывёла, прылады працы і зброя — мужчынам. Мужчыны адыгрывалі галоўную ролю ў кіраванні сям’ёй і родам.
Мастацтва сукума прадстаўлена драўлянай скульптурай, добра вядомы іх рытуальныя маскі. З распаўсюджваннем хрысціянства пашырылася песеннае харавое мастацтва.
Мова правіць
Мова сукума належыць да моў сям’і банту, вельмі блізкая да мовы ньямвезі. Пісьменнасць распрацавана місіянерамі на аснове лацінкі.
Рэлігія правіць
Некаторыя даследчыкі лічаць, што ў традыцыйнай рэлігіі сукума мелася ўяўленне пра адзінага першароднага бога. Яго называлі рознымі імёнамі, але храмаў для шанавання не будавалі. Шматлікія рытуалы і святы звязаны з культам сонца, абарончай магіяй, шанаваннем продкаў. Сярод сукума былі вядомы асобы, якія займаліся шаманізмам. Іх галоўнай функцыяй лічылася выкліканне дажджу.
У нашы дні значная частка вернікаў сукума спавядае хрысціянства, пераважна каталіцызм і пратэстанцтва.
Зноскі
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сукума- The Sukuma of Tanzania
- Sukuma. The background
- Sukuma people and their culture in Tanzania(недаступная спасылка)
- SUKUMA CULTURE
- The Sukuma Museum
- SUKUMA ART, Tanzania
