Тур (князь)

Тур (ст.-рус. Туръ) — першы летапісны князь Тураўскага княства (канец X ст.).

Тур
ст.-рус.: Туръ
Павел Татарнікаў. «Князь Тур»
I-ы летапісны князь Тураўскі згадваецца пад 980 г.
Папярэднік	звестак няма
Пераемнік	Святаполк Уладзіміравіч (паводле вядомых звестак)

Калі лічыць яго сапраўднай гістарычнай асобай, то ён, разам з першым летапісным князем Полацкім Рагвалодам, адносіцца да князёў, якія стаялі ля заснавання дзяржаўнасці на тэрыторыі Беларусі.

Летапісныя звесткі

«Аповесць мінулых часоў» (складзена ў XII ст.) пад 980 годам паведамляе:

Аркуш АМЧ са згадкай пра Тура.

«…бе бо Рогъволодъ перешелъ изъ заморья, имяше волость свою Полотьске, а Туръ Турове, от него же и туровци прозвашася» (Ст.-рус.)

«…быў Рагвалод прыйшоў з-за мора, і меў уладу сваю ў Полацку, a Тур — у Тураве, па ім і тураўцы празваліся».

Ва Усцюжскім летапісным зборы, які складзены ў XVI ст., Тур названы братам Рагвалода. Іншых летапісных звестак аб Туры няма.

Пытанне аб гістарычнасці

Гарадзішча сярэдневяковага Турава і археалагічны музей. Тураў, Жыткавіцкі раён, Гомельская вобласць.

Яўген Кулік. Тур. Сучасны малюнак.

Рака Прыпяць ля тураўскага гарадзішча.

Адны вучоныя (В. М. Тацішчаў, В. В. Ключэўскі, У. З. Завітневіч, М. М. Ціхаміраў) лічаць Тура гістарычнай асобай на той падставе, што яго імя змешчана ў летапісе побач з гістарычна сапраўдным Рагвалодам. Іншыя (А. А. Шахматаў, М. В. Доўнар-Запольскі, А. С. Грушэўскі, Дз. С. Ліхачоў) лічаць паведамленне летапісу этымалагічнай легендай для тлумачэння назвы г. Тураў, а Тура — асобай легендарнай. На думку гісторыка П. В. Галубоўскага, Тур — мясцовае язычніцкае боства, раўназначнае Ярылу.

Канчаткова пытанне пра гістарычнасць Тура не вырашана. Магчыма, гэта прозвішча мясцовага князя, бо ў славянскіх мовах пашыраны тапонім з коранем «тур», а горад несумненна мае назву, звязаную з імем асобы.

Літаратура

• Прохоров А. Князь Тур: история легенды. Сакрализация княжеской власти у славян Архівавана 21 сакавіка 2017. — Минск: БГУ, 2005.
• Прохоров А. А. О туровских преданиях Архівавана 16 верасня 2021. // Працы гістарычнага факультэта : навук. зб. Вып. 1 / рэдкал. : У. К. Коршук (адк. рэд.) [і інш.]. — Мінск : БДУ, 2006. — С. 85-100.