Тыпавыя серыі жылых дамоў
Тыпавыя серыі жылых дамоў — тыпы дамоў масавых серый, якія будаваліся ў гарадах СССР і ў некаторых краінах Варшаўскага дагавора, а таксама і ў шматлікіх капіталістычных краінах (Францыя, ФРГ, Паўднёвая Карэя) якія з’яўляюцца асновай архітэктурнага аблічча шэрагу спальных раёнаў гэтых гарадоў. Па тэхналогіі будаўніцтва серыйныя дамы падзяляюцца на панэльныя, блокавыя і цагляныя.
Гісторыя правіць
У сілу палітычных, ідэялагічных і дэмаграфічных прычын, перыяд хрушчоўскай «адлігі» быў першым у гісторыі савецкай планавай эканомікі, калі поруч з развіццём цяжкай прамысловасці меркавалася значнае павелічэнне вытворчасці спажывецкіх тавараў і ўсяго, што звязана патрэбамі людзей, а не ваенна-прамысловага комплексу і рэсурсаспажывальных сыравінных галін.
СССР правіць
У СССР прадвеснікамі будучага масавага будаўніцтва на аснове індустрыяльных блокаў і панэляў сталі шлакаблокавыя «сталінкі». Архітэктура гэтых будынкаў утылітарная, адсутнічаюць упрыгожванні, неатынкаваная сілікатная цэгла для вонкавых сцен, амаль што плоскія фасады са стандартным ляпным дэкорам. Першы ў СССР чатырохпавярховы каркасна-панэльны дом пабудаваны ў 1948 годзе ў Маскве на Праспекце Будзёнага, 43 (Г. Кузняцоў, Б. Смірноў)[1]. У гэты час кіраўніцтвам краіны перад будаўнікамі была пастаўлена задача стварыць максімальна танны праект жылога дома з магчымасцю пасямейнага засялення.
Першым этапам выканання гэтай задачы з’яўлялася ўкараненне ідэі індустрыяльнага панэльнага домабудавання з нясучым каркасам. У 1948—1951 годзе М. В. Пасохін, А. А. Мндаянц і В. П. Лагуценка забудавалі 10-павярховымі каркасна-панэльнымі дамамі квартал у Маскве (вуліцы Куусінена, Зорге). У гэтым жа годзе распрацаваны праект бескаркаснага панэльнага дома (будуюцца з 1950 года ў Магнітагорску). У 1954 годзе ў Маскве на 6-й вул. Кастрычніцкага поля пабудаваны 7-павярховы бескаркасны панэльны дом (Г. Кузняцоў, Б. Смірноў, Л. Врангель, З. Несцерава, Н. А. Осцерман). Хрушчоўкі, якія праектаваліся з канца 1940-х, пайшлі ў серыю пасля гістарычнай пастановы 1955 года «Аб знішчэнні залішкаў у праектаванні і будаўніцтве» («знешне-паказны бок архітэктуры, збытны вялікімі празмернасцямі», характэрны для сталінскага перыяду, зараз «не адпавядае лініі Партыі і Кіраўніцтва ў архітэктурна-будаўнічай справе. … Савецкай архітэктуры павінна быць ўласціва прастата, строгасць формаў і эканамічнасць рашэнняў»).
Ідэалагічнае і навуковае абгрунтаванне новага курсу зводзілася да наступных пунктаў:
- камунальная кватэра не з’яўлялася праектам савецкага ўлада, а была вынікам эканоміі сродкаў падчас індустрыялізацыі;
- пражыванне некалькіх сем’яў у адной кватэры — ненармальна і з’яўляецца сацыяльнай праблемай;[2]
- камунальныя кватэры — эканамічна нявыгадны тып жылля, які не адпавядае сучасным патрабаванням;
- праблема камунальных кватэр можа быць вырашана з дапамогай масавага будаўніцтва з выкарыстаннем новых тэхналогій.
Паваротнай кропкай сталі пастановы «Аб мерах па далейшай індустрыялізацыі, паляпшэнню якасці і зніжэння кошту будаўніцтва» 1956 і «Аб развіцці жыллёвага будаўніцтва ў СССР» 1957 года. Заданне партыі будаўнікам складалася ў тым, каб распрацаваць да восені 1956 года праекты, якія б дазволілі рэзка патанніць будаўніцтва жылля і зрабіць яго даступным для працоўных. Так з’явіліся знакамітыя «хрушчоўкі». Мэта праекта была ў тым, каб у 1980 годзе кожная савецкая сям’я сустрэла камунізм у асобнай кватэры.
Аднак у сярэдзіне 1980-х гадоў асобныя кватэры мелі толькі 85 % сем’яў: у 1986 годзе Міхаіл Гарбачоў адсунуў тэрміны на 15 гадоў, высунуўшы лозунг «Кожнай савецкай сям’і — асобную кватэру к 2000 году».
У 1959 годзе XXI з’езд адзначыў існаванне жыллёвай праблемы і назваў развіццё жыллёвага будаўніцтва «адной з найважнейшых задач». Прадугледжвалася, што ў 1959—1965 гг. будзе здадзена ў 2,3 разы больш кватэр, чым у мінулай сямігодцы. Прычым упор рабіўся на асобныя, а не камунальныя кватэры.[3] Прататыпам для першых «хрушчовак» сталі блокавыя будынкі ням.: Plattenbau, якія будаваліся ў Берліне і Дрэздэне з 1920-x гадоў. Будаўніцтва «хрушчовак» працягвалася з 1959 па 1985 год.
У 1956—1965 гады ў СССР было пабудавана больш за 13 тысяч жылых дамоў, і амаль што ўсе — пяціпавярховікі. Гэта дазволіла кожны год уводзіць 110 млн квадратных метраў жылля. Была створана адпаведная вытворчая база і інфраструктура: домабудаўнічыя камбінаты, заводы ЖБВ і г. д. Першыя домабудаўнічыя камбінаты былі створаны ў 1959 годзе ў сістэме Глаўленінградбуда, ў 1962 годзе арганізаваны ў Маскве і ў іншых гарадах. У прыватнасці, за перыяд 1966—1970 гадоў у Ленінградзе 942 тысячы чалавек атрымалі жылую плошчу, прычым 809 тысяч усялілася ў новыя дамы і 133 тысяч атрымалі плошчу ў старых дамах. з 1960 года вядзецца будаўніцтва жылых 9-павярховых панэльных дамоў, з 1963 года — 12-павярховых.
Іншыя краіны правіць
У Францыі для выставы «Восеньскі Салон» 1922 года Эдуард Ле Карбюзье і П’ер Жаннере прадставілі праект «Сучасны горад на 3 млн жыхароў», у якім прапаноўваўся новы позірк на горад будучыні. Пасля гэты праект быў ператвораны ў «План Вуазэн» (1925) — развітая прапанова па радыкальным аднаўленні Парыжу. Планам Вуазэн прадугледжвалася будаўніцтва новага дзелавога цэнтра Парыжа на цалкам расчышчанай тэрыторыі. Для гэтага меркавалася зруйнаваць 240 гектараў старой забудовы. Васемнаццаць аднолькавых хмарачосаў-офісаў у 50 паверхаў па плану месціліся вольна, на дастатковай адлегласці адзін да аднаго. Плошча, якую меркавалася забудаваць, складала пры гэтым усяго 5 %, а астатнія 95 % тэрыторыі адводзіліся пад магістралі, паркі і пешаходныя зоны. «План Вуазэн» шырока абмяркоўваўся ва французскай прэсе і стаў свайго роду сенсацыяй. У 1924 годзе па замове прамыслоўца Анрі Фружэ ў мястэчку Песак пад Бардо быў збудаваны па праекце Карбюзье гарадок «Сучасныя дамы Фружэ» (фр.: Quartiers Modernes Frugès). Гэты гарадок, які складаўся з 50 двух-трохпавярховых жылых дамоў, был адным з першых досведаў будаўніцтва дамоў серыямі (у Францыі). Тут ужытыя чатыры тыпа будынкаў, якія адрозніваліся па канфігурацыі і планіроўцы — істужачныя дамы, блакаваныя і асобна стаячыя. У гэтым праекце Карбюзье спрабаваў знайсці формулу сучаснага дома па даступным кошце — прастых формаў, нескладанага ў будаўніцтве і які мае пры гэтым сучасны узровень камфорту.
Тэхналогія правіць
Кампаненты панэльнага дому, якія ўяўляюць з сабе буйныя жалезабетонавыя пліты, якія вырабляюць на заводах. У заводскіх умовах ЖБВ вырабляюцца па існуючым стандартам, па гэтаму меркуецца, што іхняя якасць павінна адрозневацца ў станоўчы бок ад вырабаў, якія вырабляюць прама на будпляцоўцы. Але ў рэальнасці, на некаторых заводах належная тэхналогія не выконваецца. Будаўніцтва панэльнага дома нагадвае зборку дзіцячага канструктарскага набору. На будпляцоўку дастаўляюць ужо гатовыя дэталі збудаванні, якія будаўнікам застаецца толькі змантаваць. У выніку гэтага прадукцыйнасць працы на такой пабудове вельмі высокая. Плошча будпляцоўкі значна меней той, якая неабходна пры будаўніцтве цагланага дома. Такія працяглыя і працаёмкія працэсы, як ўстаноўка арматуры або бетанаванне, якія характэрныя для маналітнага домабудавання, цалкам выключаны. Як раз у гэтым спецыялісты бачаць галоўную перавагу панэльнага домабудаўніцтва перад іншымі тыпамі будаўніцтва. Недахопамі жа дадзенага віду з’яўляецца неякасная зборка канструкцыі. Хворым месцам з’яўляюцца міжпанэльныя швы, праз каторыя, пры няправільным выкананні, пранікае вецер і вада. Таксама для панэльных дамоў характэрна дрэнная гукаізаляцыя, у адрозненні ад дамоў з драўлянымі перакрыццямі і некаторых відаў маналітных дамоў.
Спіс тыпавых праектаў, распаўсюджаных у Беларусі[4] правіць
- 1-134 — распрацаваў Белдзяржпраект, серыя для рабочых пасёлкаў (прыблізна 50-60-я);
- 1-335 — панэльны дом (1965 — 1970-я);
- М-335 — серыя для г. Мінска (1973 — прыблізна 1986);
- 1-433 — серыя для г. Мінска, г. Магілёва, г. Гродна і інш. (1958—1960);
- 1-434 — цагляны дом (1958—1970);
- 1-464, 1-464А — панэльны дом (1961—1972);
- БР-464 і БР-464А — серыя для г. Брэста (1975 — 80-я);
- М-464 — серыя для г. Мінска (1968 — ц.ч.);
- 1-ОПБ — дом з аб’ёмных кампанентаў (1965—1975);
- 3-ОПБ, 3а-ОПБ — дом з аб’ёмных кампанентаў (1975 — ц.ч.);
- 3-ПБК — буйнаблокавы дом з нясучымі сценамі;
- 111-88 — агульнарэспубліканская серыя (1971 — 2000-я);
- 114-89 — цагляны дом (1971 — 2000-я);
- 111-90 — агульнарэспубліканская серыя (1980-я — ц.ч.);
- Мг90-10Р — серыя для г. Магілёва (2000-я — ц.ч.);
- М111-90 — серыя для г. Мінска (1975 — ц.ч.);
- 111-108 — серыя для г. Віцебска (1970 — ц.ч.);
- 111-116 — панэльны дом (прыблізна другая палова 70-х);
- Гр-116 — панэльны дом для г. Гродна (1975—1983);
- 152 — серыя для г. Гомеля (1981 — ц.ч.);
- 210 — агульнарэспубліканскі праект (прыблізна пачатак 80-х — ц.ч.);
- БМ — цягляны дом для рабочых пасёлкаў (прыблізна 50-я);
- КПД-4570 — панэльны дом агульнасаюзная серыя;
- КВ — панэльны дом (2000-я — ц.ч.);
- ШБС — серыя для г. Магілёва (2011 — ц.ч.);
- МК — цагляны дом (сярэдзіна 60-х — другая палова 70-х).
Панэлі жылых дамоў для сацкультбыта правіць
У 1955—1958 гг групай архтэктараў пад кіраўніцтвам Валяр’яна Кірхаглані майстэрні № 10 Ленпраекта (цяпер ЛенНДІпраект) распрацаваны праекты тыпавых дзіцячых садоў з выкарыстаннем стандартнай прадукцыі ДБК. Распрацоўка тыпавых праектаў каркасна-панэльных дзіцячых садоў вялася з 1964 года. Праект дзіцячага саду серыя 1-335А-211 — ўжываў панэлі, якія выпускаюцца для ўзвядзення жылых дамоў серый 1-335А. Існавала дзве мадыфікацыі — аднапавярховы будынак на 140 і двухпавярховы будынак на 280 дзяцей. Праекты майстэрні № 4 — серыя 2С-04 — былі распрацаваны намаганнямі архітэктараў В. Бярозкінай і В. Масловым аналагічна на 140 і 280 дзяцей. Праекты гэтых майстэрняў апынуліся падобнымі, бо ўсе дзіцячыя сады ў плане былі Н-вобразныя. Гэтыя тыпы дзіцячых садоў выкарыстоўваліся пры будаўніцтве ленінградскіх жылых кварталаў у 1970-я гады. Масавае будаўніцтва дзіцячыя садоў у Ленінградзе з пачатку васмідзясятых гадоў вялося па тыпавому праекту 212-2-3ЛГ, які распрацаваў архітэктар М. Садоўскі.
Элементы панэльных будынкаў правіць
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ Праспект Будзёнага, 43.
- ↑ Хоць для вельмі многіх і комната ў камуналках у першыя гады савецкай ўлады была паляпшэннем жыллёвых умоў, якая дазволіла ім перасяліцца з вуглоў ды падвалаў.
- ↑ Нарышкін Б. В. КПСС у рэвалюцыях і рашеннях з’ездаў, канферэнцый і пленумаў ЦК; Том 9 Выданне 9. Архівавана 3 снежня 2017.
- ↑ Суполка «Сучасная тыпавая архітэктура».
