Вікіпедыя

Украінскія міратворцы ў Іраку

Украінскі ваенны кантынгент у Іраку (укр.: Український військовий контингент в Іраку) — падраздзяленне ўзброеных сіл Украіны, якое знаходзілася ў складзе сіл шматнацыянальнай кааліцыі ў Іраку ў перыяд з 31 ліпеня 2003 да 9 снежня 2008. Агулам у Іраку і Кувейце вайсковую службу прайшлі каля 6100 украінцаў, 18 з якіх загінулі, больш за 40 атрымалі раненні. Гэта самая вялікая замежная ваенная аперацыя ў гісторыі сучаснай Украіны.

Украінскі кантынгент у Іраку
Цырымонія заканчэння ўкраінскай ваеннай місіі ў Іраку, 9 снежня 2008 года.
Цырымонія заканчэння ўкраінскай ваеннай місіі ў Іраку, 9 снежня 2008 года.
Гады існавання 2003—2008
Краіна  Украіна
Падпарадкаванне Узброеныя сілы Украіны
Уваходзіць у Міжнародныя кааліцыйныя сілы ў Іраку
Тып інтэрвенцыя
Колькасць
  • 1690 чалавек (2003—2005)
  • 50 чалавек (2005—2008)
Дыслакацыя
Удзел у

Іракская вайна:

Камандзіры
Вядомыя камандзіры Анатоль Саўціевіч Пушнякоў

Папярэднія падзеі правіць

Пасля заканчэння ваеннага ўварвання ў Ірак прэзідэнт ЗША Джордж Уокер Буш заклікаў сусветную супольнасць прыняць удзел у працэсе дэмакратызацыі Ірака.

Ідэя адправіць у Ірак украінскі кантынгент належала міністру абароны Яўгену Марчуку. Прэзідэнт Украіны Леанід Кучма спачатку быў супраць уводу войск, але потым змяніў сваё меркаванне. Далучэнне дзяржавы да шматнацыянальнай аперацыі ў Іраку магло дазволіць ураду выйсці з міжнароднай палітычнай ізаляцыі, у якую ён трапіў пасля серыі гучных палітычных скандалаў, пасля справы Гангадзэ і скандалу з продажам Іраку радыёлакацыйных сістэм «Кальчуга»[1].

У сярэдзіне мая стала вядома, што Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны плануе разглядзець пытанне аб накіраванні ўкраінскага батальёна ў склад сіл міжнароднай кааліцыі ў Іраку[2]. 1 чэрвеня пасол ЗША ва Украіне Карлас Паскуаль паведаміў у эфіры тэлеканала УТ-1, што афіцыйны Вашынгтон гатовы аплаціць частку выдаткаў на ўдзел украінскіх вайскоўцаў у ваеннай аперацыі[3]. 5 чэрвеня Вярхоўная Рада Украіны ратыфікавала ўказ прэзідэнта аб удзеле ўкраінскіх войскаў у кампаніі[4]. Супраць галасавалі фракцыі камуністаў і сацыялістаў. Фракцыя Віктара Юшчанкі «Наша Украіна» падтрымала рашэнне аб адпраўцы вайскоўцаў.

Асновай украінскага кантынгенту ў Іраку стала 5-я асобная механізаваная брыгада (1333 салдаты, 228 сяржантаў, 111 прапаршчыкаў і 270 афіцэраў), укамплектаваная на добраахвотнай аснове[5]. Перад перадыслакацыяй у Ірак частка афіцэраў штаба дывізіі ўдзельнічала ў сумесных вучэннях шматнацыянальных сіл у раёне горада Шчэцін. Пры падрыхтоўцы да аперацыі было ўстаноўлена, што існая ў савецкі час сістэма падрыхтоўкі новых ваенных перакладчыкаў разбурана ў 1990 годзе, а тыя, што ёсць на ўліку міністэрства абароны ўжо не падыходзяць паводле ўзросту і стану здароўя. Гэты факт прымусіў уключыць склад кантынгенту былі ўключаны сем грамадзянскіх асоб (перакладчыкі, якія валодалі арабскай мовай)[6].

21 ліпеня з порта ў горадзе Мікалаеў у Кувейт выйшаў турэцкі карабель з 288 адзінкамі вайсковай тэхнікі на борце (60 бронетранспарцёр БТР-80, 11 бронемашын БРДМ-2, 217 аўтамабіляў розных тыпаў і іншая спецыяльная тэхніка). 31 ліпеня прэзідэнт Украіны Леанід Кучма пастанавіў перадыслакаваць з Кувейта ў Ірак 19-ы асобны ўкраінскі батальён радыяцыйнай, хімічнай і бактэрыялагічнай абароны (450 вайскоўцаў)[7]. Таксама кантынгенту былі вылучаны камплекты разведвальна-сігналізацыйнай апаратуры 1К18 «Рэал-У» і 1К124 «Табун»[8].

7—10 жніўня ваеннаслужачыя кантынгенту былі дастаўлены ў Ірак і Кувейт з Кіева і Нікалаева на самалётах Іл-76 кампаніі УАТК[9]. У якасці жэсту ў адказ Джордж Буш паабяцаў Украіне падтрымку «на шляху інтэграцыі ў еўрапейскія і еўраатлантычныя структуры».

Склад правіць

Міратворчая місія правіць

 
Байцы батальёна хімабароны абеззаражваюць грузавік у Кувейце.
 
Афіцэр украінскай арміі А.Зайчук разам з іракскімі ваеннымі.

Дзейнасць у 2003—2005 правіць

Украінская механізаваная брыгада паступіла ў падпарадкаванне камандавання шматнацыянальнай дывізіі «Цэнтр-Поўдзень», якая мела ў сваёй аснове польскі кантынгент[10], і была дыслакавана ў правінцыі Васіт ў 140 км ад Багдада. Украінскія вайскоўцы выконвалі задачы на ​​ірана-іракскай мяжы, у населеных пунктах Эль-Кут, Эль-Хай, Эс-Сувайра, Вавілон, Багдад, на пункце пераходу «Арафат» (форт Бадра).

У цэлым, у перыяд са жніўня 2003 года па сакавік 2005, у Іраку знаходзілася каля 1600 украінскіх вайскоўцаў (у тым ліку 14 жанчын) і больш за 2000 адзінак тэхнікі[4][11]. Да пачатку красавіка 2005 года колькасць кантынгенту павялічалася да 1650 чалавек[12]. Расходы складалі каля 20 млн долараў ЗША на год[13].

Як паведаміў у інтэрв’ю намеснік камандзіра 19-га батальёна Алег Кузняцоў, іх вайскоўцы былі самымі «таннымі» з усіх 34 краін кааліцыі. Штомесячнае грашовае забеспячэнне ўкраінскіх байцоў складала 500—600 долараў для радавых салдат, 800—900 долараў для прапаршчыкаў і 1000—1200 для афіцэраў[14].

Украінскія ваенныя неаднаразова падвяргаліся нападам і асабіста здзяйснялі аперацыі супраць паўстанцаў. Ім супрацьстаялі шыіцкая групоўка «Армія Махдзі» і партыя Баас. Так, у пачатку верасня 2003 года, у горадзе Эс-Сувейра была зроблена першая спроба атакі ўкраінскага патруля — у выніку выбуху фугаса з дыстанцыйным кіраваннем нязначныя пашкоджанні атрымаў аўтамабіль, але асабісты склад не пацярпеў[15]. Першы бой ваенных адбыўся ўвечары 28 кастрычніка 2003 у раёне горада Эс-Сувейра, калі быў атакаваны патруль 5-й амехбр[16] (14 ваеннаслужачых на двух БТР-80). Пад бронемашынай былі ўзарваны тры фугасы, а затым патруль абстралялі з РПГ-7. У выніку былі паранены 7 вайскоўцаў і пашкоджаны абодва БТР-80[17]. Самым значным баявым сутыкненнем для ўкраінскіх сіл стала бітва за Эль-Кут у красавіку 2004 года[18][19].

Каб пазбегнуць варожага праслухоўвання, украінскія вайскоўцы размаўлялі па рацыі толькі па-ўкраінску, выкарыстоўваючы код украінскіх слоў, бо паўстанцы разумелі англійскую і рускую. Паводле слоў экс-прэс-сакратара міністра абароны Украіны Андрэя Лысенкі, «украінская мова выратавала жыццё ўкраінскіх салдат»[20].

Разам з тым, ваенныя займаліся размініраваннем тэрыторыі, падчас чаго паспяхова выкарыстоўваўся камплект перадатчыкаў перашкод радыёкіраванай мін РП-377 АМ[21]. Афіцэрамі групы псіхалагічных аперацый пры 5-й механізаванай брыгадзе былі складзены і надрукаваны пяць відаў улётак для мясцовага насельніцтва ў раёне дзейнасці ўкраінскага кантынгенту. Акрамя таго, для вайскоўцаў ўкраінскага кантынгенту выпускалася газета «Миротворець»[22].

Вывад кантынгенту правіць

У маі 2004 Вярхоўная Рада на закрытым пасяджэнні абмеркавала пытанне аб вывадзе войск. Былі разгледжаны некалькі прапаноў, якія падтрымалі ад 116 да 160 дэпутатаў фракцый КПУ, СПУ, БЮТ і часткі «Нашай Украіны». Дэпутаты патрабавалі ад прэзідэнта прыняць рашэнне аб тэрміновым вывадзе ўкраінскіх вайскоўцаў з Ірака[23].

11 студзеня 2005, паводле ініцыятывы лідара Камуністычнай партыі Украіны П. Н. Сіманенкі, Вярхоўная Рада прыняла пастанову, у якой прэзідэнту было прапанавана неадкладна вярнуць ўкраінскіх міратворцаў на радзіму: «У сувязі з небяспечным абвастрэннем ваенна-палітычнай абстаноўкі ў Іраку і ахвярамі сярод украінскіх вайскоўцаў прапануецца лічыць немэтазгодным далейшае знаходжанне падраздзяленняў узброеных сіл Украіны ў гэтай краіне»[24]. За рашэнне прагаласавалі 308 дэпутатаў[25].

Рашэнне аб падрыхтоўцы да вываду ўкраінскага кантынгенту прыняў Леанід Кучма. Ужо 15 сакавіка 2005 пачаўся паэтапны вывад ўкраінскага кантынгенту. 27 снежня ён завяршыўся.

Дзейнасць у 2005—2008 правіць

Пасля вываду з Ірака ўкраінскага міратворчага кантынгенту, у краіне засталіся каля 50 украінскіх ваенных саветнікаў і інструктараў[26] (каля 30 афіцэраў УС, да 10 прадстаўнікоў памежнай службы, і каля 10 прадстаўнікоў міністэрства ўнутраных спраў Украіны[27]).

У красавіку 2008 года прэзідэнт Украіны Юшчанка адправіў у Ірак 15 вайскоўцаў і работнікаў міністэрства абароны Украіны для ўдзелу ў Місіі ААН[28]. 24 снежня 2008 года апошнія 29 чалавек украінскага міратворчага персаналу завяршылі міратворчую місію ў Іраку ў складзе кааліцыйных сіл і вярнуліся ва Украіну[29], аднак у Іраку засталіся 10 ўкраінскіх афіцэраў у складзе трэніровачнай місіі НАТА[30].

Місія НАТА правіць

Па стане на студзень 2010 года, у складзе трэніровачнай місіі НАТА ў Багдадзе і на базе Тадж (35 км на поўнач ад Багдаду) было 8 украінцаў[31], у снежні 2011 года — 9 ваеннаслужачых[32], па стане на 24 ліпеня 2013 года — 6 афіцэраў[33]. У цэлым, за ўвесь перыяд удзелу ў аперацыі NTM-I, украінскія ваенныя саветнікі і інструктары правялі заняткі па павышэнні кваліфікацыі і падрыхтоўцы з 400 афіцэрамі іракскай арміі і навучылі 575 старшых сяржантаў і сяржантаў[34].

Вынікі правіць

 
Стэнд місіі ў Іраку ў кіеўскім музеі арміі.

Толькі да канца 2003 года вайскоўцы ўкраінскага кантынгенту ў Іраку зрабілі дагляд 39 245 грамадзянскіх асоб і 12 862 аўтамашыны, затрымалі 3933 чалавекі, выявілі і канфіскавалі 2 мінамёты, 5 ПТКР, 3 ЗРК «Роланд», 1 ПЗРК «Страла-2М», 11 гранатамётаў, 358 адзінак стралковай зброі, 76 ручных гранат, 63 кг тратылу, 17 метраў вогнеправоднага шнура, 164 дэтанатара, значную колькасць боепрыпасаў (374 артылерыйскія снарады, 8 мінамётных мін, 55 365 патронаў) і 0,8 кг наркотыкаў[35].

Падчас місіі ўкраінскія вайскоўцы спрыялі будаўніцтву 14 школ, рамонту 7 дзіцячых садкоў, 4 магістраляў і 3 ліній электраперадачы. Былі адноўлены 4 аб’екты водазабеспячэння, а амаль 50 000 мясцовых жыхароў атрымалі медыцынскую дапамогу[36].

Па стане на 11 снежня 2008 года, праз Ірак прайшлі каля 5 тыс. украінскіх вайскоўцаў[37].

За ўвесь перыяд місіі загінулі 18 украінскіх і звыш за 40 атрымалі раненні[38]. Акрамя таго, мелі месца небаявыя санітарныя страты (захварэўшымі)[35][39]. Пры медыцынскім абследаванні вайскоўцаў былі выяўлены выпадкі нервова-псіхічных і іншых стрэсавых расстройстваў[40]. Пяць параненых вайскоўцаў украінскага кантынгенту, якія праходзілі лячэнне ў ваенным шпіталі ЗША ў горадзе Ланштуль (ФРГ) у выніку лячэння з інтэнсіўным ужываннем наркатычных прэпаратаў, пасля вяртання ва Украіну і медыцынскага абследавання ў Кіеве былі прызнаны нарказалежнымі[41].

Па вопыце ўдзелу ў баявых дзеяннях у Іраку некалькі БТР-80 украінскага кантынгенту былі мадэрнізаваны — на іх усталявалі мацаванне для ўстаноўкі аўтаматычнага гранатамёта АГС-17 і супрацькумуляціўныя экраны[42].

Асобы правіць

Спіс памерлых правіць

Зноскі правіць

  1. ↑ Евгений Марчук, в 2003 министр обороны: «Украина тогда попала в изоляцию своеобразную, это правда. И с „кассетным“ скандалом, и с „кольчужным“ скандалом»
    «Наши 20»: Год 2003-й Архівавана 11 кастрычніка 2014. // «Подробности-ТВ» от 16 августа 2011
  2. ↑ Владимир Замятин. «Реальная политика»: время выбора // «День» от 14 мая 2003
  3. ↑ США готовы оплатить часть расходов украинских военных в Ираке Архівавана 4 сакавіка 2016. // интернет-газета «Курьер. UA» от 3 июня 2003
  4. ↑ а б Украина начнет выводить свои войска из Ирака 15 марта Архівавана 31 ліпеня 2013. // NEWSRU.COM от 1 марта 2005 (ред. от 2 марта 2005)
  5. ↑ Бригада украинских миротворцев укомплектована для отправки в Ирак // «Подробности. UA» от 18 июня 2003
  6. ↑ Ю. Лавров. Війна в її перекладі // журнал "Військо України", № 5 (152), 2013. стор.23-25
  7. ↑ Евгений Александров. Украинский батальон химзащиты переведут из Кувейта в Ирак // РИА «Новости» от 31 июля 2003
  8. ↑ І. M. Сащук, І. В. Корниєнко. Розвідувально-сигналізаційні пристрої та особливості їх застосування // Перспективи розвитку озброєння та військової техніки Сухопутних військ: Збірник тез доповідей Міжнародної науково-технічної конференції (Львів, 11-12 травня 2017 року). Львів, НАСВ, 2017. стор.108-109
  9. ↑ Первая колонна украинских миротворцев прибыла к месту постоянной дислокации в Ираке // "Подробности.UA" от 13 августа 2003
  10. ↑ Украина и Польша договорились о подчинении украинских миротворцев польскому командованию в Ираке // «Корреспондент. NET» от 28 июля 2003
  11. ↑ Влад Абрамов. Война глазами миротворцев // «Сегодня. UA» от 29 мая 2010
  12. ↑ США дали добро на вывод украинских войск из Ирака // LENTA.RU от 4 апреля 2005
  13. ↑ Украина // «Зарубежное военное обозрение», № 8 (689), 2004. стр.75
  14. ↑ Світлана Федас. Ірак: погляд зблизька Архівавана 5 снежня 2014. // «Рівне вечірнє», № 38 от 25 мая 2005
  15. ↑ Иракским партизанам не удалось взорвать украинский патруль Архівавана 28 красавіка 2016. // LENTA.RU от 5 сентября 2003
  16. ↑ Константин Шруб. Мирное бремя // газета «Днепр вечерний» от 15 февраля 2013
  17. ↑ В Ираке обстрелян украинский патруль. Ранены семеро военнослужащих Архівавана 30 мая 2016. // LENTA.RU от 29 октября 2003
  18. ↑ Спекотний квітень 2004-го
  19. ↑ 6-го апреля 2004-го года ВС Украины понесли свою первую боевую потерю Архівавана 24 снежня 2013.
  20. ↑ Арсенал: Україна в Іракській війні
  21. ↑ Роман Побережнюк. «Включаем помеху!» Архівавана 17 верасня 2010 года. // еженедельник «2000», № 7 (449) от 13 — 19 февраля 2009
  22. ↑ А. Р. Підлісний. Методи інформаційно-психологічного впливу на військовослужбовців українського миротворчого контингенту в Іраку (2003—2005 рр.) // «Сухопутні війська Збройних Сил України: 20 років миротворчої діяльності». Матеріали доповідей науково-практичної конференції (25 жовтня 2012 р.). Львів, друкарня Академії сухопутних військ ім. гетьмана Петра Сагайдачного, 2012 стор.188-192
  23. ↑ На закрытом заседании парламента Марчук сидит в кресле Януковича(недаступная спасылка) // «Украинская правда» от 19 мая 2004
  24. ↑ Украина выведет войска из Ирака // «Коммерсантъ», № 2 (3086) от 12 января 2005
  25. ↑ Илья Жегулев. Украина выходит из войны // GAZETA.RU от 11 января 2005
  26. ↑ Юлия Москаленко. В Ираке ранены двое украинских военных Архівавана 24 снежня 2013. // «Коммерсантъ. UA» — Лента новостей (Украина) от 17.07.2006
  27. ↑ Гриценко: в Ираке останутся 50 украинских военных // РИА «Новости» от 10 ноября 2005
  28. ↑ Ющенко направил миротворцев в Ирак // «Корреспондент. NET» от 11 апреля 2008
  29. ↑ Ирак поблагодарил Украину за миротворцев // «Подробности. UA» от 22 июня 2009
  30. ↑ Украинских миротворцев в Ираке станет больше?(недаступная спасылка)// MIGNEWS.COM от 3 марта 2009
  31. ↑ Павел Прохоренко. «В Ираке бойцы „Альфы“ получают меньше других, а служат дольше» Архівавана 24 снежня 2013. // «Комсомольская правда в Украине» от 19 января 2010
  32. ↑ До конца года Ирак оставят все украинские военные // «Корреспондент. NET» от 13 декабря 2011
  33. ↑ Current participation of the Armed Forces Of Ukraine in peacekeeping operations / официальный сайт Министерства обороны Украины
  34. ↑ О. М. Мильченко, Д. С. Каменцев. Історія участі Збройних Сил України в операції коаліційних сил «Свобода Іраку» // «Сухопутні війська Збройних Сил України: 20 років миротворчої діяльності». Матеріали доповідей науково-практичної конференції (25 жовтня 2012 р.). Львів, друкарня Академії сухопутних військ ім. гетьмана Петра Сагайдачного, 2012 стор.183-185
  35. ↑ а б к. іст. н., підполковник Олег Луник. Миротворча місія 5-ої окремої механізованої бригади України в Республіці Ірак // журнал «Воєнна історія» № 4—6 за 2004 р.
  36. ↑ Ирак: на украинской волне.
  37. ↑ Sgt. Rodney Foliente. Ukrainians complete mission in Iraq / официальный сайт армии США от 11 декабря 2008
  38. ↑ Украинские войска окончательно покидают Ирак // «Правда. RU» от 29 декабря 2005
  39. ↑ «Нас, как пацанов, кинули, хоть в Иностранный легион подавайся. Там хоть буду знать, за что воюю…» // газета «Сегодня», № 128 (1772) от 11 июня 2004
  40. ↑ А. А. Озерянський, А. В. Швець, І. А. Лук'янчук. Дезаптаційний синдром у військовослужбовців українського миротворчого контингенту // журнал "Наука і оборона", № 3, 2006. стор.43-48
  41. ↑ Ирак // «Зарубежное военное обозрение», № 1 (682), 2004. Стр. 51-52
  42. ↑ Сергей Александров. Декларации и возможности. Бронетанковая отрасль Украины на внешнем рынке Архівавана 17 мая 2015. // «Военно-промышленный курьер», № 45 (112) от 30 ноября 2005

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Украінскія_міратворцы_ў_Іраку&oldid=4526069"