Ферыд Мурад
Ферыд Мурад (англ.: Ferid Murad, 14 верасня 1936, Уайтынг, Індыяна, ЗША — 4 верасня 2023, Каліфорнія, ЗША) — амерыканскі ўрач і фармаколаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1998 годзе разам з Р. Ферчгатам і Л. Ігнарай «за адкрыццё ролі аксіду азоту як сігнальнай малекулы ў рэгуляцыі сардэчна-сасудзістай сістэмы». Паказаў, што нітрагліцэрын і падобныя лекі дзейнічаюць як вазадылататары ў выніку ўтварэння з іх у арганізме аксіду азоту (NO), які дзейнічае як сігнальная малекула і расслабляльна дзейнічае на крывяносныя сасуды.
| Ферыд Мурад | |
|---|---|
| англ.: Ferid Murad | |
 Ферыд Мурад на лекцыі ў 2006 годзе | |
| Дата нараджэння | 14 верасня 1936[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 4 верасня 2023[3][4] (86 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | урач, біёлаг, фармаколаг, выкладчык універсітэта |
| Навуковая сфера | біяхімія, медыцына[6] і фармакалогія[6] |
| Месца працы | |
| Альма-матар | |
| Навуковы кіраўнік | Эрл Сазерленд |
| Член у | |
| Узнагароды | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія правіць
Нарадзіўся 14 верасня 1936 года ва Уайтынгу, штат Індыяна, у сям’і Джабіру Мурада, албанскага імігранта з Гостывара, Македоніі, і Генрыэты Баўмэн, амерыканскай хрысціянкі. Фэрыд выхоўваўся ў хрысціянскіх традыцыях.[8]
Скончыў Кліўлендскі ўніверсітэт у 1965 годзе. Доктар філасофіі (1965). З 1971 года — дырэктар Цэнтра навуковых даследаванняў, адначасова — прафесар (з 1975 года) Віргінскага ўніверсітэта (г. Шарлатсвіл). У 1981—1989 гадах — прафесар Стэнфардскага, з 1988 года — Чыкагскага ўніверсітэтаў. У 1997—2011 гадах — дырэктар Інстытута малекулярнай медыцыны пры навуковым цэнтры здароўя Універсітэта Тэхаса. З красавіка 2011 года — прафесар на кафедры біяхіміі і малекулярнай біялогіі ва ўніверсітэце Джорджа Вашынгтона ў Вашынгтоне.[9]
Аўтар навуковых прац па вывучэнні ролі аксіду азоту ў кардыяваскулярнай сістэме. Выявіў, што што ў арганізме аксід азоту выдзяляецца пры распадзе нітрагліцэрыны, і дапусціў, што менавіта ён расшырае кравяносныя сасуды.
Памёр 4 верасня 2023 года ў Менла-Парку (Каліфорнія).
Узнагароды правіць
- Прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (1996);
- Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне (1998);
- ганаровы член акадэміі навук і мастацтваў Косава.[10]
Рашэнне Нобелеўскага камітэта не прысуджаць прэмію Сальвадору Манкада, які самастойна зрабіў тыя ж вынікі, што і Ігнара, выклікала крытыку з боку шматлікіх вучоных і таварыстваў.[11]
У маі 2012 года муніцыпалітэт Чаір (Скоп’е) абвясціў Мурада ганаровым грамадзянінам.[12]
Зноскі
- ↑ Ferid Murad // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Ferid Murad // Brockhaus Enzyklopädie
- ↑ Ferid MuradSept. 14, 1936-Sept. 4, 2023 Menlo Park, California — Palo Alto Online. Праверана 6 верасня 2023.
- ↑ Obituaries: Local residents who have died recently — Palo Alto Online, 2023.
- ↑ Albanian-American Nobel laureate Ferid Murad dead at 86 — Euronews. Праверана 6 верасня 2023.
- ↑ а б Czech National Authority Database Праверана 12 верасня 2023.
- ↑ NNDB — 2002.
- ↑ [1]"Ferid Murad autobiography", Nobel Foundation
- ↑ Nobel Laureate to Join GW | Learninig & Search — the George Washington University
- ↑ Academy of Sciences and Arts of Kosovo. Academy of Sciences and Arts of Kosovo. Праверана 4 May 2010.
- ↑ István Hargittai: Salvador Moncada. In: Candid Science II. Conversations with Famous Biomedical Scientists. World Scientific Publishing, 2002, ISBN 1-86094-280-6, S. 565
- ↑ Arritjet ia dedikoj kombit tim! Архівавана 10 снежня 2013., Telefrafi, 2012-05-31 (in Albanian).
Літаратура правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18. Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1).
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ферыд Мурад- Аўтабіяграфія Ферыда Мурада на Нобелеўскім сайце (англ.)
- Спіс навуковых публікацый Ф. Мурада (англ.)
- The Brown Foundation Institute of Molecular Medicine for the Prevention of Human Diseases Архівавана 9 чэрвеня 2007.
