Херберт Аарон Хаўптман
Херберт Аарон Хаўптман (англ.: Herbert Aaron Hauptman; 14 лютага 1917, Нью-Ёрк — 23 кастрычніка 2011, Буфала) — амерыканскі матэматык, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі 1985 «за выдатныя дасягненні ў распрацоўцы прамога метаду расшыфроўкі структур», якую ён падзяліў са сваім шматгадовым калегам Джэромам Карле.
| Херберт Аарон Хаўптман | |
|---|---|
| англ.: Herbert Aaron Hauptman | |
 | |
| Дата нараджэння | 14 лютага 1917[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 23 кастрычніка 2011[3][4][…] (94 гады) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | матэматык, хімік, выкладчык універсітэта, крышталограф, філосаф |
| Навуковая сфера | матэматыка |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар філасофіі |
| Альма-матар | |
| Навуковы кіраўнік | Джэром Карле і Richard Albert Good[d][9] |
| Член у | |
| Узнагароды |
Нобелеўская прэмія па хіміі (1985) медаль Дзірака[d] (1991) honorary doctorate from the University of Parma[d] (11 студзеня 1989) honorary doctorate of the Łódź University of Technology[d] (2 снежня 1992) |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія і навуковая праца правіць
Херберт Хаўптман нарадзіўся ў Нью-Ёрку, старэйшым сынам у сям’і імігрантаў з Аўстра-Венгерскай імперыі — друкара Ізраіля Хаўптмана і прадаўшчыцы Леі Розенфельд. Вырас у Бронксе. У 1937 годзе атрымаў ступень бакалаўра ў Сіці-каледжы пры Нью-Ёркскім універсітэце, дзе ён пазнаёміўся з Джэромам Карле, а ў 1939 годзе — ступень магістра па матэматыцы ў Калумбійскім універсітэце. Падчас вайны служыў спачатку ў ваенна-паветраных сілах ЗША ў якасці інструктара па электроніцы, а затым — афіцэра-метэаролага.
З 1947 года ён пачаў працаваць у ваенна-марской навукова-даследчай лабараторыі ў Вашынгтоне, дзе стаў займацца даследаваннем і стварэннем метадаў матэматычнай апрацоўкі дадзеных рэнтгенаструктурнага аналізу. Карле і Хаўптману ўдалося разлічыць фазу рэнтгенаўскага пучка, г. зн. тое, наколькі адхіліўся кожны прамень пры праходжанні праз крышталь. У 1953 годзе Карле і Хаўптман апублікавалі артыкул аб выніках сваёй працы, але матэматычны апарат аказаўся настолькі складаным, што хімікі не змаглі ацаніць магчымасці іх метаду. Толькі праз 15 гадоў жонка Карле, Ізабэла, фізіка-хімік, ужыла метад на практыцы пры аналізе вялікіх малекул. Яе праца пераканала спецыялістаў у галіне крышталаграфіі ў карыснасці і высокай ступені дакладнасці прамога метаду расшыфроўкі структур.
У 1955 годзе Хаўптман абараніў дысертацыю па матэматыцы ў Мэрылендскім універсітэце па рэнтгенаструктурнаму аналізу.
З 1970 года быў намеснікам дырэктара па навуцы медыцынскага фонду Буфала (штат Нью-Ёрк), а з 1972 года стаў віцэ-прэзідэнтам і навуковым дырэктарам гэтага медыцынскага фонду (цяпер Медыцынскі навукова-даследчы інстытут Хаўптман-Вудварда (Hauptman-Woodward Medical Research Institute)).
У 1992 годзе падпісаў «Папярэджанне чалавецтву»[11].
Узнагароды правіць
- Нобелеўская прэмія па хіміі (1985)
- Медаль Дзірака (1991)
Зноскі
- ↑ Herbert Aaron Hauptman // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Herbert Aaron Hauptman // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
- ↑ Dr. Herbert Hauptman, Nobel Prize winner, is dead at 94 // The Buffalo News — Buffalo: 2011. — ISSN 0745-2691
- ↑ а б в Herbert A. Hauptman
- ↑ Herbert Hauptman dies at 94; won Nobel Prize in chemistry // Los Angeles Times — LA: 2011. — ISSN 0458-3035; 2165-1736
- ↑ How Did Dr. Herbert Hauptman Contribute to Medicine? // Medical Daily — 2011.
- ↑ NNDB — 2002.
- ↑ NNDB — 2002.
- ↑ Матэматычная генеалогія — 1997.
- ↑ http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=HAUPTMAN,%20Herbert%20A. Праверана 26 сакавіка 2019.
- ↑ World Scientists' Warning To Humanity (англ.). stanford.edu (18 лістапада 1992). Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 1998. Праверана 25 чэрвеня 2019.
Спасылкі правіць
- Аўтабіяграфія Херберта Хаўптмана на сайце Нобелеўскага камітэта (англ.)
- Біяграфія ў энцыклапедыі Кругасвет(недаступная спасылка)