Вікіпедыя

Царква Спаса на Нярэдзіцы

Царква Спаса на Нярэдзіцы (Спас на гары Нярэдзіцы, Спас-Нярэдзіца) — храм Праабражэння Гасподняга, размешчаны ў 1,5 км на поўдзень ад Вялікага Ноўгарада на правым беразе былога рэчышча Малога Волхаўца  (руск.) (бел., на невялікім узвышшы побач з Рурыкавым Гарадзішчам  (руск.) (бел..

Праваслаўны храм
Царква Спаса на Нярэдзіцы
Церковь Спаса на Нередице
Царква Спаса на Нярэдзіцы, здымак 1900 года
Царква Спаса на Нярэдзіцы, здымак 1900 года
58°29′50,70″ пн. ш. 31°18′41,30″ у. д.HGЯO
Краіна  Расія
Вёска Спас-Нярэдзіцы, Наўгародскі раён, Наўгародская вобласць
Канфесія Праваслаўе
Епархія Наўгародская
Заснавальнік Яраслаў Уладзіміравіч, князь наўгародскі  (руск.) (бел.
Дата заснавання 8 чэрвеня 1198
Дата пабудовы 1198 год
Дата скасавання 1941
Статус Герб Расіі Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 5310113002№ 5310113002
Стан Музей
Сайт nereditsa.ru/index.htm
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя правіць

Узведзена за адзін сезон каля 1198 года пры наўгародскім князю Яраславе Уладзіміравічы  (руск.) (бел. ў памяць аб двух загінулых сынах.

Храм аднагаловы, кубічнага тыпу, чатырохслупны, трохапсідны. Фрэскавыя роспісы займалі ўсю паверхню сцен і ўяўлялі сабой адзін з унікальных і найбольш значных жывапісных ансамбляў Расіі. Роспісы актыўна вывучаліся і апісваліся ад пачатку стагоддзя да 30-х гадоў XX стагоддзя.

Акварэльныя копіі нярэдзіцкіх фрэсак, выкананыя ў 1862 годзе мастаком М. А. Мартынавым  (руск.) (бел., былі паказаны ў 1867 годзе на Сусветнай выстаўцы ў Парыжы і заслужылі бронзавы медаль[1].

На Гарадзішчы вакол царквы існаваў Спаса-Нярэдзіцкі, ці Спас на Гарадзішчы мужчынскі манастыр (прыпісаны да Юр’ева манастыра).

Фрэскі Нярэдзіцы — найбольш каштоўны помнік наўгародскага манументальнага жывапісу XII стагоддзя. Гэта быў абсалютна скончаны і непашкоджаны фрэскавы цыкл. У 1903—1904 гадах пад кіраўніцтвам архітэктара П. П. Пакрышкіна была праведзена першая рэстаўрацыя храма. Пасля рэстаўрацыі Н. К. Рэрых, як быццам прадчуваючы нядобрае, пісаў, звяртаючыся да мастакоў: «Спяшайцеся, таварышы, замаляваць, зняць, апісаць прыгажосць нашай даўніны. Непрыкметна набліжаецца канец яе. Захавайце цудоўныя абломкі мінулага для будучых будынкаў жыцця»[2].

У перыяд Вялікай Айчыннай вайны сусветна вядомы помнік загінуў. «Адступаючы, руская армія пакінула Ноўгарад і замацавалася на абарончым рубяжы Ліпна — Нярэдзіца — Кірылаў — Кавалёва — Волатава, гэта значыць па рэчышчы Волхаўца. Супрацьстаянне двух сіл працягвалася года паўтара, у гэты час старажытныя храмы на лініі нашай абароны, пераўтвораныя ў доўгачасовыя агнявыя кропкі, падвяргаліся сістэматычнаму артылерыйскаму абстрэлу. Адной з першых, яшчэ ў жніўні — кастрычніку 1941 года, загінула Нярэдзіца. Яна была разбурана больш чым напалову: уцалелі толькі тыя часткі будынка, якія апынуліся пад заваламі паваліўшыхся купалоў, скляпенняў і верхніх сцен. Загінуў і весь — за вельмі нешматлікімі выключэннямі — роспіс храма. Была спалена вёска Нярэдзіца. Цалкам разбурана Гарадзішча з Благавешчанскай царквой»[3].

Дзякуючы захаваным апісанням, копіям і фотаздымкам, іконаграфічны матэрыял з храма Праабражэння на Нярэдзіцы застаецца адным з найбольш ужывальных у параўнальным аналізе. Работы па выратаванню помніка пачаліся ў 1944 годзе. Цалкам адноўлены ў 1956—1958 гадах.

У 2001 гадах Наўгародская архітэктурна-археалагічная экспедыцыя правяла раскопкі ўнутры храма. Сярод іншых шматлікіх знаходак, за вынятай падсыпкай пад падлогу былі выяўленыя ўчасткі першапачатковага жывапісу 1199 года[4] і грабніца з астанкамі маскоўскага князя Афанасія Данілавіча, нашчадка Рурыкавічаў, брата Івана Каліты і ўнука Аляксандра Неўскага, пахаванага тут, па летапісных крыніцах, у 1322 годзе.

Комплексная архітэктурная рэстаўрацыя царквы Спаса Праабражэння на Нярэдзіцы завяршылася ў 2004 годзе.

  •  
    Царква Спаса на Нярэдзіцы
  •  
    Сярэдневяковыя фрэскі
  •  
    Інтэр'ер храма да разбурэння

Сучаснае становішча правіць

У цяперашні час, акрамя рэдкіх малебнаў, богаслужэнні не праводзяцца. Адкрыта як музейны аб’ект.

Па рашэнні ЮНЕСКА ў 1992 годзе царква Спаса на Нярэдзіцы ўключана ў Спіс Сусветнай спадчыны разам з шэрагам іншых помнікаў Ноўгарада і яго ваколіц (гл. артыкул Гістарычныя помнікі Ноўгарада і ваколіц).

Зноскі

  1. ↑ Копии фресок (руск.)(недаступная спасылка). Мультимедийная информационная система «Архитектура и настенная живопись новгородской церкви Спасо-Преображения на Нередице». Архівавана з першакрыніцы 27 снежня 2014. Праверана 23 ліпеня 2013.
  2. ↑ Н.К. Рерих Записные листки. XY. Спас Нередицкий. // Золотое руно.. — 1906. — № 2. — С. 96.
  3. ↑ Герольд Вздорнов.
  4. ↑ Раскопки в церкви Спаса на Нередице

Літаратура правіць

  • Покрышкин П. П. Отчёт о капитальном ремоне Спасо-Нередицкой церкви в 1903 и 1904 годах. Материалы по археологии России. № 30. 1906 г. СПб.
  • Т. С. Щербатова-Шевякова Нередица. Монументальные росписи церкви Спаса на Нередице. М.: «Галарт», 2004.—254 с, ил. ISBN 5-269-01023-2
  • Церковь Спаса на Нередице: От Византии к Руси. К 800-летию памятника./ Под ред. О. Е. Трефиловой — Москва: Индрик, 2005.
  • Богословский Н. Г. Новгородские древние святыни: I. Спасо-Нередицкий монастырь близ Новгорода // Христианское чтение. 1877. Ч. II. N 11-12. С. 637—642;
  • Булкин В. А. Архитектурно-строительная ситуация в новгородском зодчестве. Конец XII — начало XIII в. // Генезис и развитие феодализма в России. Проблемы идеологии и культуры. Межвузовскй сборник. (=Проблемы отечественной и всеобщей истории, вып. 10). Л., С. 217—223;
  • Булкин Вал. А. Два эпизода из истории новгородского зодчества XII в. // Памятники средневековой культуры. открытия и версии. Сб. ст. к 75-летию В. Д. Белецкого. СПб., 1994. С. 53-60;
  • Булкин В. А. Притвор нередицкой церкви // СПб Фонд культуры. Программа «Храм». Сборник материалов. Вып. 8. Чтения памяти Николая Ефимовича Бранденбурга (1839—1903). (Тезисы докладов). СПб., 1995. С. 181—189;
  • Булкин В. А. Церковь Михаила Архангела на Прусской улице в Новгороде и новгородское зодчество начала XIII в. //Древнерусское искусство. Русь. Византия. Балканы. XIII век. СПб, 1997. С. 386—387, 390.
  • Булкин В. А. Нередица // София. издание новгородской епархии. Новгород, 1998. № 3. С. 9-14;
  • Булкин Вал. А. Спасо-Нередицкая церковь и зодчество конца XII — начала XIII в. // Скифы. Хазары. Славяне. Древняя Русь. Международная конференция, посвящённая 100-летию со дня рождения проф. Михаила илларионовича Артамонова. СПб., 9-16 декабря 1998 г. Тезисы докладов. СПб., 1998. С. 183—185.
  • Булкин В. А. Спасо-Преображенская церковь на Нередице и новгородская архитектурная школа XII в. // Церковь .спаса на .нередмце: от .византии к Руси. к 800-летию памятника. м., 2005. С. 33-50.
  • Буров В. А., Ломакина М. А. Художник М. В. Ломакина — исследователь церкви Спаса на Нередице // Новгорорд и новгородская земля. мстория и археология. новгород, 199. с. 232—234.
  • Буров В. А. Исследование М. В. Ломакиной о фресках Нередицы // Церковь Спаса на Нередице: от Византии к Руси. К 800-летию памятника. М., 2006. С. 290—308.
  • Памятники архитектуры в дореволюционной Росии. Очерки истории архитектурной реставрации. Ред. — Щенков А. С. М.: «Терра — Книжный клуб». 2002 г.
  • Памятники архитектуры в Советском союзе. Очерки истории архитектуры реставрации. Ред. — Щенков А. С. М.: «Памятники исторической мысли». 2004 г.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Царква_Спаса_на_Нярэдзіцы&oldid=4580760"