Цэнзура ў СССР

прыгнечанне слова ў марксісцка-ленінісцкай еўразійскай краіне

Цэнзура ў СССР — кантроль савецкіх і партыйных органаў СССР над зместам і распаўсюджваннем інфармацыі, у тым ліку друкаванай прадукцыі, музычных і сцэнічных твораў, твораў выяўленчага мастацтва, кінематаграфічных і фатаграфічных твораў, перадач радые і тэлебачання, з мэтай падаўлення ўсіх крыніц інфармацыі, альтэрнатыўных афіцыйным[1], абмежаванні або недапушчэння распаўсюджвання ідэй і звестак, якія лічыліся шкоднымі ці непажаданымі.

Сістэма ўсеагульнай палітычнай цэнзуры ўключала розныя формы і метады ідэалагічнага і палітычнага кантролю — нараўне з прамымі (забарона публікацыі, цензорское ўмяшанне, адхіленне рукапісаў) ужываліся самыя разнастайныя ўскосныя метады, якія адносяцца да кадравай, выдавецкай, ганарарнай палітыцы[1].

Функцыі цэнзурнага кантролю былі ўскладзены на спецыяльныя дзяржаўныя ўстановы[2]. Цэнзура кантралявала ўсе ўнутраныя афіцыйныя каналы распаўсюджвання інфармацыі: кнігі, перыядычныя выданні, радые, тэлебачанне, кіно, тэатр і г. д.[3], інфармацыю, якая паступае звонку (глушэння замежных радыестанцый, якія вяшчаюць на мовах народаў СССР, скрупулезны кантроль друкаванай прадукцыі замежных СМІ на прадмет «антысаветчыны»). Таксама шырока была распаўсюджана і самацэнзура.

Асноўнымі аб’ектамі цэнзуры былі так званая «антысавецкая прапаганда» (у якую ўключалася ўсе, што не адпавядала бягучым ідэалагічным устаноўкам), ваенныя і эканамічныя сакрэты (напрыклад, інфармацыя аб месцах зняволення і геаграфічныя карты), негатыўная інфармацыя аб стане спраў у краіне (катастрофы, эканамічныя праблемы, міжнацыянальныя канфлікты, адмоўныя сацыяльныя з’явы і г . д.), любая інфармацыя, якая магла выклікаць непажаданыя алюзіі.

Цэнзура ў СССР насіла ў першую чаргу ідэалагічны характар[4][5]. Адны даследчыкі адзначаюць, што савецкая цэнзура, у прыватнасці, не перашкаджала паказу сцэн гвалту, калі яны адпавядалі бягучым ідэалагічным устаноўкам — напрыклад, дэманстравалі знішчэнне ворагаў савецкай улады або выкрывалі зверства ворага[6][7], але пры гэтым іншыя даследчыкі адзначаюць, што на працягу ўсяго перыяду савецкай аўдыевізуальнай гісторыі не існавала такой праблемы, як негатыўнае ўздзеянне вобразаў гвалту ў тэлевяшчанні[8][9].

Большасць даследчыкаў адзначае татальны характар савецкай цэнзуры і падпарадкаванне цэнзурных органаў кантролю з боку Камуністычнай партыі Савецкага Саюза[5][10][11]. Праваабаронцы сцвярджалі, што цензурная практыка парушае міжнародныя абавязацельствы СССР[12][13].

Зноскі

  1. а б Медушевский А. Н. Сталинизм как модель. Обозрение издательского проекта «РОССПЭН» «История сталинизма» // Вестник Европы. — 2011
  2. Блюм А. В. Рукописи не горят?.. К 80-летию основания Главлита СССР и 10-летию его кончины // «Звезда» : журнал. — М., 2002. — № 6. — С.201-211.
  3. Горяева 2009, с. 8-9.
  4. Горяева 2009, с. 6.
  5. а б Жирков Г. В. Партийный контроль над цензурой и её аппаратом // История цензуры в России XIX—XX вв. Учебное пособие. — М.: Аспект пресс, 2001. — ISBN 5-7567-0145-1.
  6. Фёдоров А. В. Права ребёнка и проблема насилия на российском экране(недаступная спасылка). — Монография. — Таганрог: Издательство Кучма, 2004. — С. 6. — 418 с
  7. Лапин Е. В погоне за рейтингами // «Телецентр» : журнал. — М., 2008. — № 4 (29). — С. 40-45. Архивировано из первоисточника 9 мая 2009.
  8. Жабский М. , Коробицын В. СВОБОДА И ОТВЕТСТВЕННОСТЬ В ТЕЛЕВЕЩАНИИ // ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ В РОССИИ . 2002. (дата обращения: 15.10.2015)..
  9. Рыжих Н. П. Медиаобразование и проблема насилия на экране //Современный человек в пространстве образования и науки. (дата обращения: 15.10.2015)..
  10. Латынина А. Н. «Пережиток Средневековья» или элемент культуры? // «Новый мир» : журнал. — М., 2008. — № 10.
  11. Блюм 2000, Глава I. Система тотального контроля.
  12. Международный пакт о гражданских и политических правах (ст. 19). ООН (16 декабря 1966). Архівавана з першакрыніцы 19 жніўня 2011. Праверана 16 студзеня 2010.
  13. Хроника текущих событий. Выпуск 45. Мемориал (28 сакавіка 1977). Архівавана з першакрыніцы 19 жніўня 2011. Праверана 16 студзеня 2010.

Літаратура правіць