Чарнагорыя ў Першай сусветнай вайне

Чарнагорыя ўступіла ў Першую сусветную вайну 5 жніўня 1914 года, абвясціўшы вайну Аўстра-Венгрыі.

Чарнагорыя ў 1914 годзе

Пасля таго, як Аўстра-Венгрыя 28 ліпеня 1914 года абвясціла Сербіі вайну, урад Чарнагорыі прапанаваў дапамогу Сербіі і 5 жніўня Чарнагорыя, абвясціўшы вайну аўстрыйцам, уступіла ў Першую сусветную вайну на баку Антанты.

Баявыя дзеянні

Чарнагорыя мабілізавала шэсць дывізій. Усяго 45 000-60 000 чалавек, 100 палявых і 100 горных гармат. Чарнагорскую войска ўзначаліў кароль Чарнагорыі Нікола I, начальнікам Генеральнага штаба стаў генерал Янка Вукоціч.

Кароль Чарнагорыі Нікола I

З пачаткам вайны ўзбярэжжа Чарнагорыі было блакаванае аўстрыйскім флотам. Баявыя дзеянні паміж чарнагорскімі і аўстра-венгерскімі войскамі пачаліся 7 жніўня. Па плане чарнагорскага камандавання, чарнагорскія войскі пры садзейнічанні французскага флоту, павінны былі захапіць Катор, дзе знаходзілася галоўная база ВМФ Аўстра-Венгрыі і развіваць наступленне ў Герцагавіну. Аднак усе ж ад гэтага плана давялося адмовіцца. Па новым плане чарнагорская армія павінна была дзейнічаць сумесна з сербскай арміяй і прыкрываць яе фланг.

За час першых баёў чарнагорскім войскам удалося захапіць шэраг аўстрыйскіх гарадоў: Будва, Грбаль, Петравац. Таксама чарнагорскія войскі дзейнічалі ў Герцагавіне і сумесна з сербскімі войскамі праводзілі наступ на Сараева, але не дасягнулі пастаўленай мэты. Падчас кампаніі 1914 года чарнагорская армія сумесна з сербскай арміяй адбіла ўсе наступы аўстра-венгерскіх войскаў.

Падчас аўстра-германскага наступлення 1915 года чарнагорскія войскі апынуліся ў цяжкім становішчы. Асноўная частка войскаў была вымушана адступаць углыб тэрыторыі краіны. Толькі часткі чарнагорскай арміі ў Санджаке пад камандаваннем Я. Вукоціча стойка супрацьстаялі аўстра-германскім войскам, прыкрываючы адыход сербскай арміі. Аднак у раене Лоўчана у студзені 1916 года аўстра-венгерскім войскам удалося прарваць фронт чарнагорскай арміі. 14 студзеня аўстрыйцы захапілі сталіцу каралеўства Цэтынэ. Асноўныя сілы чарнагорскай арміі былі акружаны войскамі праціўніка. 19 студзеня кароль Нікола I збег з краіны, у гэтых цяжкіх ўмовы чарнагорскай кіраўніцтва падпісала капітуляцыю. Тэрыторыя краіны была акупаваная аўстра-венгерскімі войскамі, армія дэмабілізавана. У краіне быў усталяваны аўстрыйскі ваенны акупацыйны рэжым. Чарнагорыя была выведзена з вайны.

Аднак рэшткі чарнагорскай арміі і частка насельніцтва краіны не змірыліся з замежнай акупацыяй і працягнулі партызанскую барацьбу. Каля 10 000 чарнагорцаў былі заключаны аўстрыйскімі ўладамі ў канцлагеры.

У 1917 годзе на востраве Корфу прадстаўнікі Сербіі і Паўднёваславянскага камітэта падпісалі Корфскую дэкларацыю аб стварэнні адзінай паўднёваславянскай дзяржавы. Да гэтай дэкларацыі далучыліся і члены чарнагорскага нацыянальнага савета (які складаўся з прадстаўнікоў апазіцыі караля Ніколы I). Кароль, абвінавачаны ў заключэнні сепаратнага міру, стаў губляць аўтарытэт. Гэта прывяло да таго, што пасля вайны Нікола I не быў дапушчаны да працы мірных канферэнцый, а ўласная апазіцыя забараніла яму ўезд у краіну.

Пасля вайны

У 1918 годзе, калі тэрыторыя Чарнагорыі была вызвалена сербскімі войскамі, у Падгорыцы 17 снежня 1918 года нацыянальны савет абвясціў дынастыю Негашэй зрынутай і забараніў былому каралю ўезд у краіну. Скупшчына Чарнагорыі таксама прыняла рашэнне аб уваходжанні Чарнагорыі ў склад Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў. Аднак прыхільнікі зрынутага караля Ніколы яшчэ некалькі гадоў працягвалі ўзброены супраціў, дамагаючыся аднаўлення незалежнасці Чарнагорыі.

За час вайны ваенныя страты Чарнагорыі склалі 15 000 забітымі, параненымі і палоннымі. Агульная колькасць страт Чарнагорыі (ваенных і грамадзянскіх) склала каля 35 000 чалавек.

Гл. таксама

• Гісторыя Чарнагорыі
• Балканскі фронт Першай сусветнай вайны
• Сербская кампанія Першай сусветнай вайны
• Каралеўства Чарнагорыя (1941-1944)
• Каляднае паўстанне

Літаратура

• История Первой мировой войны 1914—1918 гг. / под редакцией И. И. Ростунова. — в 2-х томах. — М.: Наука, 1975. — 25 500 экз.
• Ю. А. Писарев Создание Югославского государства в 1918 г.: уроки истории. — Новая и новейшая история, 1992. — № 1.
• Ю. А. Писарев Сербия и Черногория в первой мировой войне. ;— Москва, 1968.
• Н. Г. Корсун Балканский фронт мировой войны 1914–1918 гг. — М.: Воениздат НКО СССР, 1939. — 124 с.

Спасылкі

• Чарнагорыя ў Першай сусветнай вайне
• Гісторыя Чарнагорыі Архівавана 11 жніўня 2006.