Акт аб пераходзе ў спадчыну прастола (Вялікабрытанія)

Акт аб пераходзе ў спадчыну прастола, або Акт аб уладкаванні (англ.: Act of Settlement) — заканадаўчы акт, прыняты парламентам Англіі ў 1701 годзе, які пазбавіў каталіцкую мужчынскую лінію Сцюартаў правоў на прастол на карысць пратэстанткі Сафіі Гановерскай і яе нашчадкаў.

парламенцкі акт
«Акт аб пераходзе ў спадчыну прастола»
Act of Settlement 1701
Акт аб пераходзе ў спадчыну прастола; буйным шрыфтам вылучана пачатак: «Вільгельм Трэці, Божай ласкаю»
Дзяржава:	Каралеўства Англія

Поўная назва — «Акт аб далейшым абмежаванні ўлады манарха і найлепшай абароне правоў і свабод падданых», Акт называюць таксама «Біль…» ці «Закон аб пераходзе ў спадчыну прастола ў Англіі». Гэта адна з частак брытанскай Канстытуцыі — нароўні з Хабеас корпус актам і Білем аб правах 1689 года.

Гістарычны кантэкст

Акт быў прыняты ў часы кіравання караля-пратэстанта Вільгельма III Аранскага, непасрэднай пераемніцай якога была яго швагерка Ганна. Усе дзеці Ганны памерлі ў маленстве ці ў дзяцінстве, апошні, 11-гадовы герцаг Глостэрскі, сканаў у 1700 годзе. Гэта смерць ставіла непазбежнае пытанне аб далейшым пераходзе прастола ў спадчыну, паколькі ўсе найбліжэйшыя сваякі дому Сцюартаў былі каталікамі. Грамадская думка ў Англіі і Шатландыі была катэгарычна супраць заняцця прастола каталікамі: гэта магло прывесці да ліквідацыі заваяванняў Славутыя рэвалюцыі 1688 года, тым больш што найбліжэйшым прэтэндэнтам быў адзінакроўны брат Ганны — сын выгнанага ў Францыю Славутай рэвалюцыяй Якава II. Ва ўмовах Вайны за іспанскую спадчыну прэтэндэнт «Якаў III», які жыў у Францыі, знаходзіўся ў лагеры ворагаў Англіі і карыстаўся падтрымкай Людовіка XIV.

Генеалагічнае дрэва

Генеалагічнае дрэва

Якаў I & VI 1566–1625

Эдуард Хайд 1609–1674

Карл I 1600–1649

Лізавета 1596–1662

Лоўрэнс Хайд 1641–1711

Ганна Хайд 1637–1671

Якаў II & VII 1633–1701

Марыя Модэнская 1658–1718

Марыя 1631–1660

Карл II 1630–1685

Сафія 1630–1714

Джэймс Фрэнсіс Эдуард 1688–1766

Ганна 1665–1714

Марыя II 1662–1694

Вільгельм III & II 1650–1702

Георг I 1660–1727

Правілы пераходу ў спадчыну прастола

Паводле Акта манархам у Англіі (а затым, з 1707, і ў Вялікабрытаніі) магла быць толькі асоба, якая знаходзілася ў еўхарыстычных зносінах з Англіканскай Царквой. Ад пераходу ў спадчыну прастола адхіляліся:

• асобы каталіцкага веравызнання,
• асобы, якія пабраліся шлюбам з каталікамі, а таксама
• нашчадства тых і іншых.

Згодна з Актам пасля будучай каралевы Ганны ад прастола былі паслядоўна адхілены:

1. яе брат Якаў (Стары прэтэндэнт),
2. прынцы Савойскага дому — нашчадкі Генрыэты, герцагіні Арлеанскай, дачкі Карла I,
3. прынцы Пфальцкага дому — нашчадкі сыноў Лізаветы, дачкі Якава I.

Паводле Акта пераемніцай Ганны была прызначана яе стрыечная цётка — самая малодшая дачка Лізаветы Пфальцкай — Сафія Гановерская, удава пратэстанцкага гановерскага курфюрста Эрнста Аўгуста. Але Сафія памерла за месяц з невялікім да Ганны, і на брытанскі прастол уступіў яе сын, гановерскі курфюрст Георг I. Такім чынам, Вялікабрытанія ўвайшла ў асабістую унію з Гановерам пад уладай Гановерскай дынастыі (Вельфаў).

Іншыя прававыя палажэнні

Апроч вызначэння парадку пераходу ў спадчыну прастола ў Акце было замацавана, што па каралеўскім памілаванні нельга прыпыняць судаводства па ўзбуджаным палатай абшчын абвінавачанні, а ў судовай сістэме была абвешчана нязменнасць суддзяў (немагчымасць іх зняцця са сваёй пасады па распараджэнні манарха; зняцце з пасады суддзі, які здзейсніў правіннасць, стала магчымай толькі па рашэнні абедзвюх палат парламента).

Перагляд Акта аб пераходзе ў спадчыну прастола

Нягледзячы на ўзрослую на хвалі ліберальных настрояў апазіцыю з боку каталіцкай царквы, якая лічыць Акт абразай каталікоў і ўшчамленнем сваіх правоў, Акт аб пераходзе ў спадчыну прастола працягвае дзейнічаць і цяпер.

Вялікабрытанія

Гэты артыкул з'яўляецца часткай серыі артыкулаў па тэме: Палітычная структура Вялікабрытаніі

Парламент Цырымонія адкрыцця парламента Карона: Кароль Карл III Палата лордаў Лорд спікер: Фрэнсіс Д’Суза Палата абшчын Спікер: Джон Беркау Пытанні Прэм’ер-міністра Тайны савет Урад Прэм’ер-міністр : Рышы Сунак Лорд-хавальнік Малой пячаткі: Наталі Эванс Лорд-старшыня Таемнага савета: Дэвід Лідынгтан Канцлер казначэйства: Філіп Хэманд Міністр замежных спраў: Джэймс Клеверлі Лорд-канцлер і міністр юстыцыі: Домінік Рааб Міністр унутраных спраў: Суэла Брэйверман Дэпартаменты ўрада Дзяржаўная грамадзянская служба Афіцыйная апазіцыя Лідар апазіцыі: Харыет Харман Ценявы кабінет Вярхоўны суд Вялікабрытаніі Суды Вялікабрытаніі Суды Англіі і Уэльса Суды Паўночнай Ірландыі Суды Шатландыі Краіны Парламент Шатландыі Выканаўчая ўлада Шатландыі Нацыянальная асамблея Уэльса Урад асамблеі Уэльса Асамблея Паўночнай Ірландыі Выканаўчая ўлада Паўночнай Ірландыі Англійскія рэгіянальныя асамблеі Рэзервовыя пытанні Мясцовы ўрад Улады Вялікага Лондана Выбары: 2001 — 2005 — 2010 — 2015 Палітычныя партыі Канстытуцыя Правы чалавека Міжнародныя адносіны Палітыка Еўрасаюза