Арабская вясна
Арабская вясна (таксама ўжываюцца тэрміны Хваляванні ў краінах арабскага свету, Панарабская рэвалюцыя — масавыя народныя рухі ў Паўночнай Афрыцы і на Блізкім Усходзе ў 2010—2011 гадах.
| Арабская вясна | |
|---|---|
 Урад звергнуты Па-за межамі арабскага свету: Падобныя пратэсты | |
| Месца | Паўночная Афрыка і Блізкі Усход |
| Дата | 17 снежня 2010 года — цяперашні час |
| Прычыны | карупцыя, беднасць, няроўнасць, беспрацоўе, агфляцыя, аўтарытарныя рэжымы[1] |
| Загінула | 1500—3000 (уключаючы самаспалення) |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Пачаўшыся ў Тунісе, масавыя хваляванні і пратэсты ахапілі затым Егіпет, Алжыр, Іарданію, Емен, Бахрэйн і Лівію, з менш значнымі пратэстамі, якія адбыліся ў Маўрытаніі, Саудаўскай Аравіі, Амане, Судане, Сірыі, Іраку, Кувейце, Ліване, Самалі, Марока, Заходняй Сахары і Джыбуці.
З іншых мусульманскіх краін хвалявання ахапілі Албанію, Кот-д’Івуар і Іран.
Туніс
правіць17 снежня 2010 года вулічны гандляр гароднінай Махамед Буазізі здзейсніў акт самаспалення на цэнтральнай плошчы горада Сідзі-Бузід у знак пратэсту супраць самавольства мясцовай паліцыі, карупцыі і бяздзейнасці чыноўнікаў.
Праз тыдзень пасля інцыдэнту ў родным горадзе Буазізі Мензель-Бурзаяне (каля 16 км ад Сідзі-Бузіда) успыхнулі масавыя дэманстрацыі. Пратэстанты грамілі дзяржустановы, паліцэйскія ўчасткі і аўтамабілі. У горад былі сцягнуты дадатковыя сілы правапарадку. У выніку разгону дэманстрантаў, супраць якіх была прыменена агнястрэльная зброя, адзін чалавек загінуў, яшчэ дзесяцёх з раненнямі рознай цяжкасці даставілі ў бальніцу. У горадзе была ўведзена каменданцкая гадзіна.
4 студзеня народная незадаволенасць успыхнула з новай сілай. Дэманстрацыі ахапілі ўсю краіну. Колькасць загінуўшых падчас сутыкненняў з паліцыяй дасягнула дзясяткаў. Прэзідэнт Туніса Зін эль-Абідзін Бен Алі некалькі разоў звяртаўся да народа і ўрэшце пайшоў на саступкі — пагадзіўся не балатавацца на прэзідэнцкую пасаду ў шосты раз запар. Але пратэсты разрасталіся і позна вечарам 14 студзеня прэзідэнт раптоўна пакінуў Туніс, уцёкшы з сям’ёй у Саудаўскую Аравію[2].
Пачатак «арабскай вясны»
правіцьЭйфарыя з Туніса перакінулася на іншыя арабскія краіны. У многіх з іх пратэсты і галодныя бунты не былі рэдкасцю, але мала хто верыў у магчымасць звяржэння правіцелей, якія знаходзіліся ва ўладзе дзесяцігоддзямі . «Жасмінавая рэвалюцыя» (назва, пад якой сталі вядомыя туніскія пратэсты) паслужыла прыкладам для астатніх. «Арабская вясна» пачалася. Хваля пратэстных выступаў перакінулася на іншыя краіны[2].
Егіпет
правіць18 студзеня 2010 года шасцёра егіпцян здзейснілі самагубства. Гэта наглядна прадэманстравала вастрыню праблем, якія стаяць перад егіпецкім грамадствам. 25 студзеня пачаліся пратэсты на плошчы Тахрыр у Каіры. Супраць прэзідэнта Мубарака аб’ядналася ўся апазіцыя, ад умераных лібералаў да радыкальных ісламістаў.
11 лютага, менш чым праз месяц пасля ўцёкаў Бэн Алі з Туніса, у адстаўку ў выніку народных пратэстаў пайшоў прэзідэнт Егіпта Хосні Мубарак[3].
Развіццё падзей
правіцьУ лютым 2011года беспарадкі ахапілі большую частку арабскага Усходу. Хваляванні праходзілі ў Іарданіі, Алжыры, Марока, Ліване, Амане, Самалі, Сірыі[3].
Лівія
правіцьУ Лівіі апазіцыя выступіла супраць улады дыктатара Муамара Кадафі. У канфлікт неўзабаве ўмяшаўся Захад, які зрабіў стаўку на апазіцыю і падтрымаў арганізаваныя паўстанцкія атрады сіламі НАТА. У выніку прыхільнікі Кадафі былі разгромленыя, а сам дыктатар забіты паўстанцамі. Краіна пагрузілася ў хаос грамадзянскай вайны і галечу[3].
Сірыя
правіцьПрэзідэнт Сірыі Башар Асад змог захаваць уладу, шмат у чым таму, што, гледзячы на прыклад Лівіі, палітыкі з розных краін шукалі кампрамісы для вырашэння сірыйскай праблемы. У прыватнасці, Расія і Кітай неаднаразова накладалі вета на любыя рэзалюцыі Савета бяспекі ААН, якія маглі б прывесці да замежнай інтэрвенцыі ў Сірыю. Тым не менш трагічных наступстваў «арабскай вясны» Сірыі пазбегнуць не ўдалося. У краіне пачалася грамадзянская вайна[2].
Емен
правіцьНегвалтоўныя пратэсты ў Емене пачаліся ў лютым 2011 года — жаданне перамен вывела на вуліцы гарадоў мільёны людзей. Дэманстранты патрабавалі дэмантажу існуючага рэжыму і пераходу да дзяржавы, заснаванай на сучасных грамадзянскіх формах праўлення і прынцыпе падзелу ўладаў. Галоўнымі цэнтрамі падзей сталі найбуйнейшыя гарады Поўначы (Сана і Таіз) і Поўдня (Адэн і Мукала).
Праз два месяцы патрабаванні дэманстрантаў падвергліся карэкціроўцы. На Поўдні сталі дамінаваць сепаратысцкія настроі. На Поўначы частка лідэраў зрабіла стаўку на ісламісцкую рыторыку. У лістападзе пры пасярэдніцтве манархій Персідскага заліва прэзідэнт Салех падпісаў з апазіцыяй дамову пра перадачу ўлады. У лютым 2012 года прэзідэнтам краіны на пераходны перыяд быў абраны Абд Рабу Мансур аль-Хадзі. Новымі ўладамі быў зацверджаны праект стварэння федэратыўнай дзяржавы ў складзе шасці правінцый.
Супраць гэтай ініцыятывы выступілі хусіты — мусульмане-шыіты, якія пражываюць на поўначы Емена. Незадаволенасць хусітаў справакавала новы віток узброенага канфлікту — у студзені 2015 года яны захапілі сталіцу краіны Сану. Прэзідэнт Емена быў змушаны звярнуцца да манархій Персідскага заліва з заклікам умяшацца ў сітуацыю. 26 сакавіка 2015 года кааліцыя арабскіх дзяржаў на чале з Саудаўскай Аравіяй пачала ваенна-паветраную аперацыю супраць мяцежнікаў[2].
Бахрэйн
правіцьУ Бахрэйне падзеі «арабскай вясны» насілі рэлігійна-палітычны характар. У масавых пратэстах, якія пачаліся ў лютым 2011 года, бралі ўдзел у асноўным шыіты, якія складаюць каля 70% насельніцтва каралеўства. Яны патрабавалі прадастаўлення ім больш шырокіх магчымасцей для ўдзелу ў палітычным жыцці краіны і адстаўкі дзеючага ўрада.
Кіруючая суніцкая сям’я Аль-Халіфа вырашыла не ісці на саступкі пратэстоўцам, праваахоўныя органы прымянялі сілу для падаўлення маніфестацый. Для спынення беспарадкаў і ўнутрыпалітычнай стабілізацыі Бахрэйн быў змушаны звярнуцца за дапамогай да Савета супрацоўніцтва арабскіх дзяржаў Персідскага заліва. У сакавіку 2011 года на тэрыторыю краіны быў уведзены воінскі кантынгент гэтай арганізацыі[2].
Іншыя краіны
правіцьАкрамя Бахрэйна, рэжым выстаяў у Саудаўскай Аравіі, Кувейце, Амане, Іарданіі, Алжыры, Марока, Судане. У кожнай са згаданых краін быў свой досвед пераадолення крызісу. У чымсьці ўладам прыйшлося пайсці на рэальныя саступкі, дзесьці зрабіць выгляд, што яны гатовыя да кампрамісаў, у багатых нафтаздабываючых арабскіх краінах незадаволенасць «залілі» грашыма, адразу збіўшы любыя рэвалюцыйныя настроі.
Асабліва характэрны прыклад Алжыра, дзе дэманстрацыі не дасягнулі значных поспехаў, як у суседніх краінах, не толькі праз прынятыя уладамі меры, але і дзякуючы перажытаму ў 1990-я гады горкаму досведу грамадзянскай вайны і ісламісцкага тэрору. Расхістваць сітуацыю ў краіне, якая толькі пачала выбірацца з хаосу, ахвочых практычна не было. Асцярогі, што ісламісцкі тэрор можа паўтарыцца, і раз’яднанасць апазіцыі не далі алжырцам паўтарыць шлях сваіх суседзяў.
Аднак адна з асноўных прычын, чаму ўлады ў вышэйзгаданых краінах выстаялі, — адсутнасць знешніх сіл, якія актыўна расхіствалі сітуацыю, як гэта было ў Лівіі і Сірыі[2].
Іншыя наступствы
правіцьПа выніках 2011 года страты рэгіёна ў сярэднім склалі 6% ВУП, а рост коштаў на сыравіну, наадварот, павялічыўся, паколькі сярод удзельнікаў «арабскай вясны» было шмат імпарцёраў нафты. Найбольшы скачок цэн на чорнае золата быў зафіксаваны падчас рэвалюцыі ў Лівіі.
Яшчэ адной праблемай стаў паток мігрантаў у Еўропу[4].
|
Пачатак хваляванняў |
Краіна |
Канец хваляванняў |
Выгляд пратэстаў |
Наступствы |
Колькасць загінуўшых |
|---|---|---|---|---|---|
|
17 снежня 2010 |
14 студзеня 2011 |
Самаспаленне Махамеда Буазізі, масавыя дэманстрацыі, агульнанацыянальны пратэст |
Звяржэнне ўрада, прэзідэнт Зін эль-Абідзін Бен Алі і яго сям’я ўцяклі з краіны (14 студзеня 2011) |
||
|
28 снежня 2010 |
24 лютага 2011 |
Масавыя дэманстрацыі |
Прэзідэнт Абдэль Азіз Бутэфліка адмяніў рэжым надзвычайнага становішча, якое доўжылася 19 гадоў (3 лютага 2011)[7] |
8[8] | |
|
13 студзеня 2011 |
20 кастрычніка 2011 |
Пратэсты па ўсёй краіне супраць 40-гадовага кіравання Муамара Кадафі, якія перараслі ў грамадзянскую вайну і інтэрвенцыю |
Забойства Муамара Кадафі, пераход улады да Нацыянальнага пераходнага Савета, ліквідацыя Джамахірыі |
50 000[9] | |
|
14 студзеня 2011 |
Невялікія пратэсты |
Кароль Абдала II распусціў урад (1 лютага 2011) |
|||
|
17 студзеня 2011 |
17 студзеня 2011 |
Самаспаленне |
3[12] | ||
|
17 студзеня 2011 |
Невялікія пратэсты, рэферэндум па пытанні незалежнасці Паўднёвага Судана |
Прызнанне незалежнасці Паўднёвага Судана |
1[13] | ||
|
17 студзеня 2011 |
31 мая 2011 |
Пратэсты, беспарадкі |
Султан Кабус бен Саід перадаў частку паўнамоцтваў парламенту[14] |
6[15] | |
|
18 студзеня 2011 |
27 лютага 2012 |
Нязгода ўрада з палітыкай прэзідэнта[16], масавыя дэманстрацыі[17][18] |
Прэзідэнт Алі Абдула Салех перадаў паўнамоцтвы віцэ-прэзідэнту краіны (23 лістапада 2011)[19] |
1500[20] | |
|
21 студзеня 2011 |
21 снежня 2012 |
Кароль Абдала ібн Абдэль Азіз ас-Сауд паабяцаў выдаткаваць 16 мільярдаў долараў на сацыяльныя выплаты[23] |
|||
|
25 студзеня 2011 |
11 лютага 2011 |
Масавыя пратэсты і паўстанні |
Змена ўрада (29 студзеня 2011) |
||
|
26 студзеня 2011 |
29 ліпеня 2011 |
Прэзідэнт Башар Асад адмяніў рэжым надзвычайнага становішча, якое доўжылася 48 гадоў |
з боку праўрадавых сіл — 400-500 забітых | ||
|
20 лютага 2011 |
20 лютага 2011 |
Самаспаленьне, пратэсты[32] |
Кароль Мухамед VI звярнуўся да сваіх падданых з прамовай, у якой паведаміў пра намер правесці кардынальную канстытуцыйную рэформу[33] |
||
|
1 лютага 2011 |
1 лютага 2011 |
Невялікія пратэсты |
2[36] | ||
|
13 лютага 2011 |
|
Невялікія пратэсты |
5[37] | ||
|
4 лютага 2011 |
18 сакавіка 2011 |
Пратэсты, беспарадкі |
Кароль Хамад ібн Іса Аль Халіфа абвясціў, што дзяржава выплаціць па 1000 бахрэйнскіх дынараў кожнай сям’і (11 лютага) |
86[38] | |
|
10 лютага 2011 |
|
Дэманстрацыі |
35[39] | ||
|
18 лютага 2011 |
28 лістапада 2011 |
Невялікія пратэсты |
Улады Кувейта павысілі зарплаты дзяржслужачым, павялічылі студэнцкія стыпендыі, а таксама выплацілі карэнным кувейтцам гранты[40] |
0 | |
| 26 лютага 2011 |  Заходняя Сахара
|
Невялікія пратэсты, беспарадкі | 56 | ||
| 27 лютага 2011 |  Ліван
|
Невялікія пратэсты | 17 | ||
|
11 сакавіка 2011 |
11 верасня 2011 |
Грамадзянскі супраціў, дэманстрацыі, галадоўкі |
Прэзідэнт Ільхам Аліеў не выканаў патрабаванні апазіцыі, пратэсты былі задушаныя, 469 дэманстрантаў было арыштавана |
0 | |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Крыніцы
правіць- ↑ Korotayev A., Zinkina J. Egyptian Revolution: A Demographic Structural Analysis. Middle East Studies Online Journal. Vol.2. N5. 2011. P.57-95.
- ↑ а б в г д е От «Арабской весны» до третьей мировой войны (руск.)
- ↑ а б в Арабская вясна: як усё пачалося і чым скончылася
- ↑ «Арабская весна»: вооруженные бунты, свергнутая власть и последствия (руск.)
- ↑ Tunisia protests against Ben Ali left 200 dead, says UN Архівавана 23 красавіка 2011., BBC, February 1, 2011. (англ.)
- ↑ "4 dead in Tunisia after renewed violence". CTV News. 2011-02-27. Архівавана з арыгінала 2011-02-28.
- ↑ Algeria to lift emergency powers' (англ.). Al-Jazeera (3 лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 3 лютага 2011.
- ↑ Obama Poised to Step Up Criticism of Mubarak If Crackdown Is Intensified — Bloomberg. Архівавана з першакрыніцы 29 студзеня 2011. Праверана 28 верасня 2017.
- ↑ "Al menos 50,000 personas han muerto en Libia, aseguran los rebeldes". CNN Mexico. 2011-08-31. Архівавана з арыгінала 2011-09-18.
- ↑ خبرني :|نبض الشارع : توقيف 21 شخصا على خلفية احداث الداخلية. Khaberni.com. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2011.
- ↑ Jordan protest turns violent. Al Jazeera. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2011.
- ↑ Mauritania's Bouazizi died today. Dekhnstan.wordpress.com (23 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2011.
- ↑ Sudanese student dies after protests-activists(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 лютага 2011. Праверана 18 верасня 2011.
- ↑ BBC Russian — Лента новостей — Султан Омана передаст после протестов часть полномочий парламенту
- ↑ Protesters defy crackdown in Oman — Middle East — Al Jazeera English. Архівавана з першакрыніцы 1 сакавіка 2011. Праверана 28 лютага 2011.
- ↑ Bryan, Angie (2009-12-28). "Yemeni tribal leader: for Saleh, Saudi involvement in Sa'ada comes not a moment too soon"(англ.). WikiLeaks. Архівавана з арыгінала 2011-01-30. Праверана 2011-01-31.
- ↑ "Yemenis in anti-president protest"(англ.). Irish Times. 2011-01-27. Архівавана з арыгінала 2012-12-04.
- ↑ BAKRI, NADA (27 Jan 2011). "Thousands in Yemen Protest Against the Government"(англ.). The New York Times. Архівавана з арыгінала 2018-07-14.
- ↑ Yemen President Ali Abdullah Saleh 'to quit in 2013' (англ.). BBC News (2 лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 2 лютага 2011.
- ↑ Yemen says more than 2,000 killed in uprising
- ↑ Man dies after setting himself on fire in Saudi Arabia (англ.). BBC News (23 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 23 студзеня 2011.
- ↑ Flood sparks rare action (англ.)(недаступная спасылка). Montreal Gazette (29 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 1 лютага 2011. Праверана 29 студзеня 2011.
- ↑ Saudi Arabia’s King Abdullah promises $36 billion in benefits. Архівавана з першакрыніцы 3 сакавіка 2011. Праверана 28 верасня 2017.
- ↑ "Man dies after setting himself on fire in Saudi Arabia". BBC News. 2011-01-23. Архівавана з арыгінала 2011-01-25. Праверана 2011-01-23.
- ↑ "Report: Saudi Facebook activist planning protest shot dead". Monsters and Critics. Deutsche Presse-Agentur. 2011-03-02. Архівавана з арыгінала 2011-03-02. Праверана 2011-03-02.
- ↑ "Saudi Arabia: Renewed Protests Defy Ban". Human Rights Watch. 2011-12-30. Архівавана з арыгінала 2012-01-07. Праверана 2012-01-07.
- ↑ "Saudi forces clash with protesters in Qatif". Al Jazeera. 2012-01-13. Архівавана з арыгінала 2012-01-14. Праверана 2012-01-14.
- ↑ "Saudi forces kill another protester". Press TV. 2012-01-27. Архівавана з арыгінала 2012-01-27. Праверана 2012-01-27.
- ↑ Лента.ру: Мубарак ушел в отставку. Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2011. Праверана 11 лютага 2011.
- ↑ 846 killed in Egypt uprising(недаступная спасылка) (20 красавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 23 красавіка 2011. Праверана 20 красавіка 2011.
- ↑ Egypt protests: Death toll rises to 41. Архівавана з першакрыніцы 19 снежня 2011. Праверана 11 снежня 2011.
- ↑ Region’s Protests Spread to Morocco — WSJ.com. Архівавана з першакрыніцы 26 красавіка 2011. Праверана 20 лютага 2011.
- ↑ Король Марокко пообещал народу конституционную реформу. Архівавана з першакрыніцы 15 красавіка 2011. Праверана 25 красавіка 2011.
- ↑ Yemen: Death Toll There at 11, Morocco: Five pro-democracy protesters dead(недаступная спасылка). Eagainst.com. Архівавана з першакрыніцы 23 лютага 2011. Праверана 26 красавіка 2011.
- ↑ Man beaten to death by Police at Teachers Protest in Rabat, Morocco. March 26th, 2011 — Videos. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2011. Праверана 26 красавіка 2011.
- ↑ Mass arrests stopped further Djibouti protests(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2011. Праверана 12 красавіка 2011.
- ↑ Somalia — Government Forces Fire on Demonstrators, Killing 5 — NYTimes.com. Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2017. Праверана 28 верасня 2017.
- ↑ en:Casualties of the 2011 Bahraini uprising and its aftermath
- ↑ McCrummen, Stephanie (2011-02-26). "Iraq 'Day of Rage' protests followed by detentions, beatings". The Washington Post. Архівавана з арыгінала 2017-10-19. Праверана 2017-09-28.
- ↑ Кувейт раздал жителям $4 миллиарда Архівавана 24 сакавіка 2011. 16.02.2011
Спасылкі
правіць- Системный мониторинг глобальных и региональных рисков: Арабская весна 2011 года (руск.)
- «Рабкор.ру»: Арабская революция Архівавана 12 жніўня 2011. (руск.)
- Газета.ру: Арабские протесты (руск.)
- БФМ.РУ: Арабские страны могут лишиться династического правления Архівавана 29 студзеня 2011. (руск.)
- Протесты в Египте: США тайно поддерживали лидеров, стоящих за восстанием Архівавана 8 мая 2011.(перевод статьи из The Daily Telegraph) (руск.)
- Египетская революция 2011 г.: структурно-демографический анализ (руск.)