Артур Уэлслі Уэлінгтан

А́ртур Уэ́лслі, 1-ы герцаг Уэ́лінгтан (~1.5.1769, Дублін — 14 верасня 1852) — брытанскі дзяржаўны дзеяч, военачальнік.

Артур Уэлслі Уэлінгтан
ірл.: Arthur Wellesley, an chéad Diúc Wellington
прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі 22 студзеня 1828 — 16 лістапада 1830
Папярэднік	Фрэдэрык Джон Робінсан
Пераемнік	Чарлз Грэй
міністр унутраных спраў Вялікабрытаніі[d] 15 лістапада 1834 — 15 снежня 1834
Папярэднік	John Ponsonby, 4th Earl of Bessborough[d]
Пераемнік	Henry Goulburn[d]
Міністр замежных спраў Вялікабрытаніі 14 лістапада 1834 — 18 красавіка 1835
Папярэднік	Генры Джон Тэмпл
Пераемнік	Генры Джон Тэмпл
лідар Палаты лордаў[d] 3 верасня 1841 — 27 чэрвеня 1846
Папярэднік	Уільям Лэм
Пераемнік	Henry Petty-Fitzmaurice, 3rd Marquess of Lansdowne[d]
пасол Вялікабрытаніі ў Францыі[d] 1814 — 1815
Канстэбль Таўэра[d] 1826 — 1852
Папярэднік	Francis Rawdon-Hastings, 1st Marquess of Hastings[d]
Пераемнік	Stapleton Cotton, 1st Viscount Combermere[d]
прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі 17 лістапада 1834 — 9 снежня 1834
Папярэднік	Уільям Лэм
Пераемнік	Роберт Піль
лідар Палаты лордаў[d] студзень 1828 — лістапад 1830
Папярэднік	Фрэдэрык Джон Робінсан
Пераемнік	Чарлз Грэй
лідар Палаты лордаў[d] 17 лістапада 1834 — 8 красавіка 1835
Папярэднік	Уільям Лэм
Пераемнік	Уільям Лэм
канцлер Оксфардскага ўніверсітэта[d] 1834 — 1852
Нараджэнне	1 мая 1769(1769-05-01)[…] Дублін, Каралеўства Ірландыя
Смерць	14 верасня 1852(1852-09-14)[…] (83 гады) Walmer Castle[d], Walmer[d], Дуўр, Кент, Кент, Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Месца пахавання	Сабор Святога Паўла
Род	House of Wellesley[d]
Імя пры нараджэнні	англ.: Arthur Colley Wellesley
Бацька	Garret Wesley, 1st Earl of Mornington[d]
Маці	Anne Wellesley, Countess of Mornington[d]
Жонка	Catherine Wellesley, Duchess of Wellington[d]
Дзеці	Arthur Wellesley, 2nd Duke of Wellington[d] і Lord Charles Wellesley[d]
Партыя	Торы (1834) Кансерватыўная партыя
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Акадэмія карысных навук у Эрфурце[d]
Адукацыя	Ітанскі каледж Beverley Grammar School[d] Drogheda Grammar School[d]
Дзейнасць	палітык, дыпламат, афіцэр, bretteur
Месца працы	Оксфардскі ўніверсітэт Форын-офіс[d]
Аўтограф
Прыналежнасць	Вялікабрытанія
Род войскаў	Брытанская армія[d]
Званне	фельдмаршал
Бітвы	Французскія рэвалюцыйныя войны[d] Напалеонаўскія войны Пірэнейскія войны[d]
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства
Медыяфайлы на Вікісховішчы

З роду ірландскіх Уэслі (пасля 1798 — Уэлслі). Пэр Вялікабрытаніі — лорд Уэлінгтан (1809), віконт (1809), граф, маркіз (1812), герцаг (1814). Камандорскі крыж ордэну Лазні (1805), ордэн іспанскага Залатога Руна (1812).

Дэпутат ірландскай Палаты прадстаўнікоў (1790), брытанскай Палаты прадстаўнікоў (1806), пасол у Францыі (1814), член кабінету міністраў (1818), прэм’ер-міністр (1828) (25-ы, 28-ы прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі), мін. зам. спраў (1834). Належаў да партыі Торы.

Мал. лейтэнант (1787), падпалкоўнік (1793), палкоўнік (1799), ген.-маёр (1802), ген.-лейтэнант (1808). Галоўнакамандуючы брытанскімі сіламі ў Майсоры і паўднёвым захадзе Індыі (1800), брытанскімі, потым саюзнымі, сіламі ў Партугаліі і Іспаніі (1808—1814), саюзнымі сіламі ў час напалеонаўскай рэстаўрацыі (1815). Удзельнічаў у фландрскай (чэрвень 1794—красавік 1795), майсорскай (1799—1803), ганаверскай (восень 1805), дацкай (лета 1807) кампаніях, у напалеонаўскіх войнах у Партугаліі і Іспаніі (1808—1813), у Францыі (1813—1814), у кампаніі 1815.

Узяў перамогі ў бітвах пад Асай (1803), Вімейра (1808), Порта (1809), Талаверай (1809), Бусако (1810), Фуэнтэс дэ Анора (1811), у аблогах Сьюдад Радрыга і Бадахос (1812), бітвах пад Саламанкай (1812), Віторыяй (1813), у аблозе Сан Себасцьян (1813), у бітвах пад Сара(1813), пры ўзяцці Тулузы (1814), Ватэрлоа (1815).

Першы, хто перамог напалеонаўскае войска ў полі. Папулярны ў войску, і наогул сярод усіх слаёў грамадства, меў ухвальны прыдомак «Жалезны герцаг».

Пасля перамогі пад Віторыяй у С.-Пецярбургу ў першы раз быў праспяваны «Тэ дэум» у гонар перамогі, у якой рускія войскі не бралі непаср. ўдзелу. Бетховен прысвяціў Уэлінгтану Опус 91 «Перамога пад Віторыяй».

Пахаваны ў саборы Св. Паўла ў Лондане.

Літаратура

• Уэлінгтан Артур Уэлслі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Артур Уэлслі Уэлінгтан