Арыядна Іванаўна Казей

Арыядна Іванаўна Казе́й (25 снежня 1925, Станькава, Койданаўскі раён, Менская акруга — 15 красавіка 2008, Мінск) — беларуская партызанка і заслужаная работніца, Герой Сацыялістычнай Працы, заслужаная настаўніца БССР. Родная сястра Героя Савецкага Саюза Марата Казея.

Арыядна Іванаўна Казей
Дата нараджэння	23 снежня 1925(1925-12-23)
Месца нараджэння	Станькава, Станькаўскі сельсавет, Койданаўскі раён, Менская акруга, БССР, СССР
Дата смерці	15 красавіка 2008(2008-04-15) (82 гады)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Альма-матар	БДПУ
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Узнагароды і званні

Біяграфія

Нарадзілася 25 снежня 1925 года ў Станькава ў сялянскай сям’і.

Бацька, Іван Георгіевіч Казей — камуніст, актывіст, праслужыў 10 гадоў на Балтыйскім флоце, затым працаваў на машына-трактарнай станцыі, узначальваў курсы падрыхтоўкі трактарыстаў, быў старшынёй таварыскага суда, у 1936 годзе арыштаваны за «шкодніцтва», памёр у высылцы ў Бірабіджане, пасмяротна рэабілітаваны ў 1959 годзе.

Маці, Ганна Аляксандраўна Казей — таксама была актывісткай, уваходзіла ў выбарчую камісію па выбарах у Вярхоўны Савет СССР 1937 года. Таксама падвяргалася рэпрэсіям: была арыштаваная двойчы паводле абвінавачання ў «трацкізме», але пазней вызваленая. Нягледзячы на арышты, працягвала актыўна падтрымліваць савецкую ўладу. Падчас Вялікай Айчыннай вайны хавала ў сябе параненых партызан і лячыла іх, за што 7 лістапада 1942 года была павешана немцамі ў Мінску. Пасля смерці маці ў лістападзе 1942 года Арыядна з малодшым братам Маратам сышлі ў партызанскі атрад імя 25-годдзя Кастрычніка.

Узімку 1943 года беларускім партызанам прыйшлося асабліва цяжка, гітлераўцы бачылі ў іх рэальную пагрозу і адклікалі з фронту некалькі дывізій, каб «раз і назаўжды скончыць з беларускімі партызанамі». Партызанскія атрады ў гэты час часта змянялі месцы размяшчэння, трапляючы ў акружэнні і засады, з баямі прарываліся і сыходзілі ад ворага. У такіх партызанскіх паходах Арыядна Казей адмарозіла ногі, патрабавалася ампутацыя, было прынята рашэнне адправіць яе на «вялікую зямлю», але стан пагаршаўся, і ў канцы студзеня 1943 года ступні адабралі ў палявых умовах пілой без наркозу. На «вялікую зямлю», у падмаскоўнае Моніна, Арыядна Казей патрапіла на самалёце толькі 14 чэрвеня 1943 года.

Яе брат — Марат Казей, загінуў 11 мая 1944 года ў 14-гадовым узросце пад Уздой, быў пасмяротна ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза.

У далейшым яна скончыла філалагічны факультэт Мінскага педагагічнага інстытута. Працавала ў школе № 28 г. Мінска настаўніцай беларускай мовы і літаратуры, дзе яе намаганнямі ў 1969 годзе быў адкрыты музей імя Марата Казея.

Стала заслужанай настаўніцай БССР, Героем Сацыялістычнай Працы, дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР, членам рэвізійнай камісіі ЦК Кампартыі Беларусі.

Памерла 15 красавіка 2008 года. Пахаваная ў Мінску на Паўночных могілках.

Узнагароды

• Медаль «За адвагу» (10.05.1965),
• Герой Сацыялістычнай Працы (01.07.1968),
• ордэн Леніна (01.07.1968),
• заслужаны настаўнік БССР.

Памяць

Пра лёс Арыядны Іванаўны Казей і яе брата Марата Казея выдадзены кнігі:

• Когда протрубили тревогу. Мінск, «Мастацкая літаратура», 1973.
• Костюковский Б. А. «Жизнь как она есть». М., «Детская литература», 1973.
• Костюковский Б. А. «Нить Ариадны». М., «Молодая гвардия», 1975.

Літаратура

• Л. Восковцова, Мужество // Труд, талант, доблесть.: В 2-х ч. Ч. 1 [Сост. Е. Э. Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпило]. — Мн.: Беларусь, 1981. — 414 с., ил., стр. 310—315
• А. И. Валаханович, А. Н. Кулагин, Дзержинщина: прошлое и настоящее. Минск, Наука и техника, 1986