Багуслаў Радзівіл

(1620—1669) канюшы вялікі літоўскі
(Пасля перасылкі з Багуслаў Янушавіч Радзівіл)

Багуслаў Радзівіл (польск.: Bogusław Radziwiłł, літ.: Boguslavas Radvila; 3 мая 1620 у Гданьску — 31 снежня 1669 пад Кёнігсбергам) — харунжы літоўскі, канюшы літоўскі, генеральны губернатар Прускага герцагства. Сын кашталяна віленскага Януша Радзівіла і Лізаветы Соф’і Гогенцолерн.

Багуслаў Радзівіл
Багуслаў Радзівіл. Невядомы мастак, XVII ст.
Багуслаў Радзівіл. Невядомы мастак, XVII ст.
канюшы вялікі літоўскі
28 красавіка 1646 — 31 снежня 1669
Папярэднік Ян Казімір Хадкевіч
Пераемнік Францішак Стэфан Сапега
харунжы вялікі літоўскі
1638 — 28 красавіка 1646
Папярэднік Мікалай Сапега
Пераемнік Крыштаф Жыгімонт Пац
Нараджэнне 3 мая 1620(1620-05-03)[1][2][…]
Смерць 31 снежня 1669(1669-12-31)[1][2][…] (49 гадоў)
Месца пахавання
Род Радзівілы
Бацька Януш Радзівіл[4]
Маці Лізавета Соф’я Гогенцолерн
Жонка Ганна Марыя Радзівіл[d][5][4]
Дзеці Людвіка Караліна Радзівіл[4]
Веравызнанне кальвінізм[6]
Адукацыя
Дзейнасць калекцыянер мастацтва, арыстакрат, дзяржаўны служачы, афіцэр
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера ваенная служба[d][3] і дзяржаўная служба[3]
Званне генерал
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфічныя звесткі правіць

З сямі гадоў выхоўваўся ў ВКЛ пад апекай стрыечнага дзядзькі Крыштафа Радзівіла Перуна. У 1637 выехаў вучыцца ў Нідэрланды, але кінуў навучанне дзеля ўдзелу ў вайне з іспанцамі. Пазней вучыўся ў Парыжы ў Акадэміі рыцарскай. Падарожнічаў па Еўропе, удзельнічаў у войнах і міжусобіцах. У 1648 вярнуўся ў Рэч Паспалітую, калі даведаўся пра казацкую вайну. Для барацьбы з казакамі наняў 2 тыс. пехацінцаў, рэйтараў і драгунаў. У антыказацкіх кампаніях удзельнчаў як генерал каралеўскай гвардыі. Улетку 1654 спазніўся пад Шклоў да вялікага гетмана літоўскага Януша Радзівіла і практычна не ваяваў, у наступным годзе браў удзел у контрнаступе і кіраваў дывізіяй Януша Радзівіла пры аблозе Магілёва, калі той быў хворы. Разам з Янушам Радзівілам з’яўляўся ініцыятарам Кейданскай уніі — пераходу ВКЛ пад пратэктарат Швецыі. Перайшоўшы да шведаў, узначальваў брандэнбургскую армію на тэрыторыі Прусіі (16571658), пасля вярнуўся на бок Рэчы Паспалітай і ваяваў супраць Швецыі ў Курляндыі.

   
Б. Радзівіл і яго жонка Ганна Марыя. Мініяцюры, XIX ст.

Валодаў вялікай латыфундыяй, пасля смерці бацькі стаў уладальнікам Слуцкага і Капыльскага княстваў, многіх маёнткаў, у выніку шлюбу са сваёй стрыечнай пляменніцай Ганнай Марыяй, дачкой Я. Радзівіла, атрымаў Кейданы, Дубінкі, Біржы, Заблудаў, Койданава, Беліцу і інш., трымаў Мазырскае, Бранскае, Барскае староствы. У Слуцку сабраў архіў, бібліятэку (гл. Бібліятэка Багуслава Радзівіла), дзе зберагаліся каштоўныя рукапісы, у т.л. Радзівілаўскі летапіс (завяшчаў яе ў 1668 у Каралявец). Падтрымліваў кальвінісцкія зборы і школы. Збіраў творы мастацтва. Складаў рэлігійныя гімны. Аўтар замалёвак з панарамамі беларускіх гарадоў, эскізаў і праектных чарцяжоў збудаванняў (зберагаюцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі). На службе ў Багуслава Радзівіла былі многія вучоныя, дзеячы культуры, у т.л. Ю. Нарановіч-Наронскі, С. Незабітоўскі.

Б. Радзівіл адкрыў у Слуцку прадпрыемства па вырабе гармат. Майстры па адліўцы гармат былі запрошаны з Германіі.

Пасля смерці Багуслава Радзівіла яго ўладанні перайшлі да дачкі Людвікі Караліны (гл. «Нойбургскія маёнткі»).

Асабістае жыццё правіць

Князь быў героем многіх амурных гісторый і адзюльтэраў, напрыклад, з французскай прыгажуняй герцагіняй Беатрыс дэ Кюзанс; будаваў вялікія матрыманіяльныя планы з замежнымі арыстакраткамі і прынцэсамі, у тым ліку і з паноўных дамоў: Шарлотай дэ Ла Форс, Маргарытай дэ Раган, Марыяй Сцюарт (дачка Карла І), Марыяй Насаў, Ганнай Даротай Гольштэйн-Гатарпскай, Марыяй Эльжбетай Саксонскай, Элеанорай Кацярынай Пфальц-Цвейбрукенскай (сястрой шведскага караля Карла Х Густава) і інш.

Але ў 1660-х г. Багуслаў закахаўся ў сваю юную кузіну Ганну Марыю Радзівіл (1640—67), адзіную дачку князя Януша ІІ Радзівіла. Нягледзячы на тое, што яе бацька быў пратэстант, Ганна Марыя была выхаваная сваёй маці Кацярынай з роду Патоцкіх як каталічка. Гэта, а таксама вельмі блізкае кроўнае сваяцтва стала сур’ёзнай перашкодай у іх складаным каханні. Для шлюбу патрабавалася папская дыспенсія (дазвол), атрыманне якой было не самай лёгкай справай для перакананага кальвініста Багуслава, асабліва калі дзясяткі кавалераў настойліва, а часам абсалютна нетактоўна забягалі аб руцэ казачна багатай нявесты. Усё гэта адбывалася на фоне шматлікіх палітычных інтрыг, у якія так ці інакш быў уцягнуты князь Багуслаў, які бараніў інтарэсы пратэстанцкай лініі Радзівілаў. Аднак закаханыя ўсё ж дамагліся свайго і пабраліся шлюбам 24 лістапада 1665 на сціплай цырымоніі ў Лібаве. Праз два гады падчас родаў Ганна Марыя памерла, пакінуўшы самотнага князя разам з іх адзінай дачкой Людвікай Каралінай.

Бібліяграфія правіць

  • Informacja domowa i polityczna // Przyczynki do historii domowej w Polsce. Wilno, 1858;
  • Autobiografia. Warszawa, 1979.
  • Аўтабіяграфія / Укладанне і пасляслоўе У. Сіўчыкава; Прадмова Г. Літвіна; Пераклад з польскай мовы А. Бутэвіча, У. Сіўчыкава. Мінск: Радыёла-плюс, 2009. 212 с.: іл.

Зноскі

Літаратура правіць

Спасылкі правіць