Байсангур Беноеўскі
Байсангу́р (Байсунгур) Бено́еўскі (чач.: Бенойн БойсгӀар[2]; 1794, Беной, Чачня — 1861, Хасавюрт, Дагестан) — чачэнскі ваенны XIX стагоддзя, наіб імама Шаміля. Актыўны ўдзельнік Каўказскай вайны 1817—1864. Нацыянальны герой чачэнскага народа.
| Байсангур Беноеўскі | |
|---|---|
| чач.: Бенойн БойсгӀар | |
 | |
| Дата нараджэння | 1794[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1861[1] |
| Месца смерці | |
| Званне | наіб[d] |
| Бітвы/войны | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія правіць
Сын селяніна Эды. Пра жыццё да 1830-х вядома вельмі мала. Калі Газі-Мухамад быў абвешчаны імамам, адразу ж далучыўся да яго руху. Увесну 1832 пад Гудэрмесам ў конным баі разбіў ўшчэнт грэбенскі казачы полк, захапіў дзве трафейныя гарматы.
Пад сцягамі Шаміля правіць
У 1839 даў прысягу вернасці імаму Шамілю. Пасля гэтага быў прызначаны наібам Беноя. Мазунам (намеснікам наіба) стаў брат Байсангура Салтамурад.
У 1842 на чале аддзела горцаў удзельнічаў у Ічкерынскай бітве пад агульным камандаваннем Шуайба Цэнтароеўскага. Быў паранены, надалей узнагароджаны Шамілём медалём за адвагу.
У 1845, удзельнічаючы ў Даргінскай бітве, атрымаў цяжкае раненне і пазбавіўся рукі.
У 1847 царскія войскі атачылі аул Гергебіль у горным Дагестане. Аднавокі і аднарукі Байсангур са сваім аддзелам бэнойцаў абараняў участак абароны ў раёне садоў. Падчас аднаго з штурмаў гарматным ядром яму адарвала нагу. У насталым змярканні беспрытомнага Байсангура падабралі царскія жаўнеры. Палоннага Байсангура пад вялікім канвоем адправілі з Дагестана ў крэпасць Грозную. Па дарозе на калону напалі мюрыды на чале з Салтамурадам і вызвалілі наіба.
Яшчэ да канца не акрыяўшы ад ранаў, прыняў удзел у абароне аула Салты. Аднаногага, аднавокага і аднарукага Байсангура падчас баёў рамянямі прывязвалі да каня.
У 1857—1859 царскія войскі распачалі шырокамаштабны наступ у Чачні і Дагестане. Пабітыя наібы Шаміля адзін за адным здаліся на літасць пераможцаў. Толькі некалькі наібаў, сярод якіх быў і Байсангур, засталіся вернымі Шамілю.
Паўстанне 1860—1861 правіць
Праз год пасля паланення Шаміля, Байсангур і былыя наібы Шаміля Ума Дуеў і Атабі Атаеў узнялі новае паўстанне ў Чачні. У чэрвені 1860 аддзел Байсангура і Салтамурада нанёс паразу войскам царскага генерал-маёра Мусы Кундухава ў баі каля мястэчка Пхачу. Пасля гэтай бітвы Беной на 8 месяцаў аднавіў сваю незалежнасць ад Расіі.
Згуба правіць
Пасля паразы асноўных сіл паўстанцаў, Байсангур з некалькімі набліжанымі хаваўся ў наваколлях сяла Беной. У адным з баёў пад Байсангурам быў забіты конь і ён патрапіў у палон.
Увесну 1861 Байсангур Беноеўскі быў адданы ваенна-палявому суду і павешаны. Іншыя ўдзельнікі паўстання, у тым ліку сыны Байсангура Алхазур і Тахір, былі сасланыя ў Сібір.
Зноскі
- ↑ а б Bajsangur Benoevskij // MAK
- ↑ Ш. А. ГАПУРОВ, А. В. БАКАШОВ. Вестник Академии наук Чеченской Республики. 2010, №1 (12). Архівавана 13 студзеня 2016.