Баляслаў Русецкі
Баляслаў (Міхаіл Юрый) Канутавіч Русе́цкі (23 лістапада 1824, Рым — 31 студзеня 1913) — жывапісец, графік. Творчасць звязана з мастацкім жыццём Літвы і Беларусі.
| Баляслаў Русецкі | |
|---|---|
| польск.: Bolesław Rusiecki | |
.jpg) | |
| Дата нараджэння | 23 лістапада 1824[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 31 студзеня 1913[1][2] (88 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Канут Русецкі |
| Жонка | Стэфанія з Карповічаў[d] |
| Род дзейнасці | мастак |
| Жанр | партрэт |
| Вучоба | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
правіцьСын Канута Русецкага і Антаніны з Чарвінскіх.
Вучыўся ў Віленскім дваранскім інстытуце, дзе выкладаў бацька. Там сама вучыўся будучы мастак Альфрэд Ізідор Ромэр, з якім Баляслаў Русецкі сябраваў на працягу жыцця[3], сведчаннем чаму захаваныя іх узаемныя партрэты. У 1841 годзе разам з бацькам наведваў Белавежскую пушчу, дзе рабіў копіі яго прац. Пачаў навучанне на медыцынскім факультэце Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта, у 1843—1850 гадах вольным слухачом вучыўся ў Акадэміі мастацтваў у Карла Брулова і Фёдара Бруні (пакінуў партрэты сваіх настаўнікаў). Быў сталым супрацоўнікам альманаха «Rocznik Literacki», які выдаваў у Пецярбургу Рамуальд Падбярэскі, зрабіў для альманаха літаграфічны партрэт Канута Русецкага і копіі некаторых яго прац[4].
У 1850 годзе за напісаны з натуры партрэт князя Гедройця яму было прысвоена званне свабоднага мастака, у 1853 годзе за алегарычнае палатно «Упадзенне ракі Віліі ў Нёман» („Połączenie Willi z Niemnem“) — званне акадэміка[5][6]. На жаль, само палатно не захавалася, апроч эскізаў, але ёсць наступнае апісанне:
Пад разгалістым дубам (…) бачым дзве постаці: старога з сівымі валасамі і маладую панну, якая абдымае яго з верай у яго апеку; кожны з іх трымае урну, з якой выцякаюць ручаі, якія далей зліваюцца ў дзве рэчкі, а ўдалечыні мы бачым Ковенскую даліну ў месцы зліцця Нёмана і Віліі. Перад статуяй Пяркуна сабраны народ і вайдэлоты прыносяць ахвяры грамаўладцу, высока падымаецца дым ад ахвярніка, у паветры нічым не парушаная цішыня — ля берага стаіць човен, напоўнены пладамі нашай зямлі, з разгорнутым сцягам і гатовы да выправы…[7].
3 ліпеня 1854 года жаніўся на Стэфаніі з Карповічаў (шлюб адбыўся ў касцёле ў Заблудаве) і некаторы час жыў у маёнтку Янавічы непадалёк Беластока, які належаў бацькам яго жонкі. Але ў 1854 годзе ён атрымаў двухгадовую стыпендыю ад пецябургскай акадэміі для ўдасканалення мастацкіх навыкаў за мяжою. Разам з жонкай ён выехаў за мяжу, наведаў Варшаву, Кракаў, Дрэздэн, Прагу, Вену, Трыест, у 1858—1861 гадах жыў у Рыме, куды не раз вяртаўся[5]. У Рыме падчас наведвання кляштара капуцынаў ён сустрэў старога манаха, які паказаў яму гадзіннік, які належаў Адаму Міцкевічу, і акварэльны партрэт паэта. Выкананыя Русецкім копіі гэтых рэліквій захаваліся ў архівах Асалінеума[8].
Вярнуўшыся ў Вільню, выкладаў рысунак у прагімназіі. У 1887 годзе набыў частку гістарычнага будынка на вуліцы Святога Яна (д. 11) ў Вільні[9], яму таксама належаў невялікі фальварак Кернуўка пад Вільняй, які пазней прадаў кнігавыдаўцу Феліксу Завадскаму[5]. Збіраў творы мастацтва, у тым ліку італьянскіх майстроў, адмыслова збіраў творы Францішка Смуглевіча і Вінцэнта Дмахоўскага, быў адным з лепшых знаўцаў гісторыі віленскай мастацкай школы.
Вывучаў і замалёўваў помнікі гісторыі і культуры Віленшчыны, пакінуў некалькі пейзажаў Вільні і ваколіц, у тым ліку для манаграфічнага апісання Ашмянскага павета Чэслава Янкоўскага зрабіў малюнак касцёла ў Ашмянах.
.jpg){kind=link}
Рэдка браў удзел у выставах, яго аўтапартрэт дэманстраваўся ў 1894 годзе на выставе польскага мастацтва ў Львове, у 1897 годзе выстаўляў дзве працы ў Вільні («Аўтапартрэт» і невялікая акварэль).
У 1880 годзе прычыніўся да рамонту магілы Яўсебія, бацькі паэта Юліюша Славацкага, на могілках Росы ў Вільні.
Уваходзіў у арганізаваны прамыслоўцам З. Нагродскім у 1897 годзе камітэт па ўзвядзенні помніка паэту Адаму Міцкевічу ў Вільні і набыў у Кракаве ў графа Зыгмунта Пуслоўскага адзін з трох асобнікаў бюста Міцкевіча, адлітых у Парыжы (аўтар — кракаўскі скульптар Марцэлі Гуйскі). Праект помніка падрыхтаваў кракаўскі архітэктар Тадэвуш Стрыенскі. Працамі па мантажы помніка ў касцёле Святых Янаў у Вільні займаўся варшаўскі скульптар Ян Рудніцкі. Дзень сотай гадавіны нараджэння Міцкевіча 12 (24) снежня 1898 года быў адзначаны ўрачыстай памінальнай імшой з удзелам мноства віленчукоў. Помнік быў без агалоскі адкрыты 6 (18) чэрвеня 1899 года. Перад незадаволенай мясцовай адміністрацыяй настаяцель касцёла Казімір Пацінка апраўдваўся тым, што помнік узведзены па просьбе сына паэта і гэта яго прыватная справа.[10]
Завяшчаў Віленскаму таварыству сяброў навукі сваю бібліятэку, архіў, калекцыю мастацкіх твораў і ахвяраваў 10 тысяч рублёў на ўзвядзенне дом таварыства ў Вільні.
Пахаваны на Бернардзінскіх могілках у Вільні побач з магілай свайго бацькі, маці, братоў, сястры і жонкі Стэфаніі, народжанай Карповіч (1829—1866). Аўтар надмагільнага помніка — Альгерд Кухарскі, які назваўся ў надпісе на надмагілле яго ўнукам, у рэчаіснасці ж далёкі сваяк (у Баляслава Русецкага не было ўнукаў і пляменнікаў).
У 2024 годзе ў Віленскай карціннай галерэі адкрылася манаграфічная выстаўка, прысвечаная 200-годдзю з дня нараджэння мастака[11].
Творчасць
правіць
Працаваў пераважна ў жанры партрэта, пісаў пейзажы, кампазіцыі на рэлігійныя тэмы. У пачатку XX ст. удзельнічаў у афармленні перыядычных выданняў на Беларусі. Сярод твораў: «Жаночы партрэт» (1850), «Партрэт сенатара Навасільцава з сынам», «Партрэт Карповіча» (абодва 1851), «Партрэт Паўлоўскага», аўтапартрэт (абодва 1852), «Партрэт генерала Бібікава» (1854), «Партрэт жанчыны ў белым», алегарычная кампазіцыя «Упадзенне ракі Віліі ў Нёман» (1853), алтарная карціна «Св. Казімір» (1857) для фарнага касцёла ў Гродне. Выканаў шэраг фрэскавых размалёвак у касцёлах Гродна і ў Турчанах (Беласточчына).
Зноскі
- ↑ а б Boleslaw Michal Rusiecki // RKDartists Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Bolesław Michał Rusiecki // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
- ↑ Romer Alfred. Sztuka litewska. Cz. II. // Litwa i Ruś. — 1913. — Т. VII, VIII, IX.
- ↑ Świętosławska Agnieszka Pod skrzydłami Akademii : Wileńscy malarze w Petersburgu w okresie międzypowstaniowym // Sztuka Europy Wschodniej. — Т. 4. — С. 281-292.
- ↑ а б в Amžinasis miestas.
- ↑ Biernacka.
- ↑ [1] // Gazeta Warszawska. — 1854. — № 109.
- ↑ Jan Zieliński Mickiewicza zegarek i pieczęć // Załącznik Kulturoznawczy. — 2018. — Май
- ↑ Atrastas Vilnius. Kartografiniai ir sociotopografiniai miesto maketo šaltiniai. — Vilnius: Lietuvos Nacionalinis Muziejus, 2023. — С. 75.
- ↑ Monument to A. Mickiewicz (англ.)(недаступная спасылка). Vilnius University architectural ensemble. Vilnius University Library (5 мая 2004). Архівавана з першакрыніцы 11 красавіка 2017. Праверана 28 снежня 2016.
- ↑ Naujausioji LNDM Vilniaus paveikslų galerijos paroda lankytojus supažindins su nepelnytai pamirštu dailininku Boleslovu Rusecku | Lietuvos nacionalinis dailės muziejus. www.lndm.lt. Праверана 29 мая 2024.
Літаратура
правіць- Дробов Л. Н. Живопись Белоруссии XIX — начала XX в. — Мн., 1974.
- Бадзін Р. Р. Русецкі Баляслаў (Міхаіл Юрый) Канутавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 456. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
- П. Столпянский. Русецкий, Болеслав-Михаил-Юлий Канутович // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.—М., 1896—1918. — Т. 17. — С. 619—620. (руск.)
Спасылкі
правіць
|
Баляслаў Русецкі на Вікісховішчы |
|---|
- Dailininko Boleslovo Mykolo Rusecko tapyba iš Lietuvos dailės muziejaus rinkinių Архівавана 27 чэрвеня 2016. (літ.)
- Pajedaitė, Ingrida. Paroda „Ak, Roma! Amžinasis miestas Boleslovo Rusecko gyvenime ir kūryboje“ (літ.). Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka. Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka (5 мая 2015). Праверана 31 снежня 2016.(недаступная спасылка)
- Biernacka, Róża. Bolesław Michał Rusiecki (польск.). Internetowy Polski Słownik Biograficzny. Narodowy Instytut Audiowizualny (5 мая 2015). Праверана 31 снежня 2016.