Беларуская сфрагістыка
Беларуская сфрагістыка: нацыянальны падраздзел сфрагістыкі.
На землях сучаснай Беларусі тэарэтычнай сфрагістыкі не існавала да пач. 19 ст., асноўным кірункам ведаў у гэтай галіне быў практычны. Першай навуковай працай, якая тычылася прадмету дысцыпліны на беларускіх землях, быў «Збор літоўскага права» Цітуса Дзялынскага («Zbiór praw Litewskich…», Познань, 1841), дзе былі паданы 12 табліц з пячаткамі 14—16 ст. Наступным аўтарам стаў Т. Жэброўскі з працай «Аб пячатках старажытнай Польшчы, Літвы» (1865), дзе даў агульны агляд сфрагістыкі як навукі, і разгледзеў пячаткі каралёў польскіх і вялікіх князёў літоўскіх. Адзначаецца[1], што праца ў пэўнай ступені тэндэнцыйная ў дачыненні да пячатак з кірылаўскімі легендамі і наогул, не цалкам навуковая. П. І. Іваноў выдаў у 1858 першы расійскі альбом пячатак з 500 выявамі пячатак 16—18 ст. («Сборник снимков с древнейших печатей, приложенных к грамотам и другим юридическим актам, хранящимся в Московском архиве Министерства юстиции»), у т. л., пячатак, якія не належаць строга да расійскай сфрагістыкі. Дз. І. Празароўскі выпусціў у 1881 «Збор пячатак…» («Собрание польских и других печатей, принадлежавших императорской академии наук»), дзе значная частка г. зв. «польскіх» пячатак паходзяць з Беларусі. У 1882 быў выпушчаны наступны зборнік «Здымкаў старажытных рускіх пячатак» («Снимки древних русских печатей государственных, присутственных мест и частных лиц»).
Беларускія гарадскія пячаткі ў якасці ілюстрацыйнага матэрыялу былі выкарыстаны ў кнігах М. Балінскага і Т. Ліпінскага «Старажытная Польшча», А. Сапунова «Віцебская старына». У пач. 20 ст. з'явіўся першы сфрагістычны альбом, аўтарства В. Віттыга, прысвечаны гарадскім пячаткам (выйшлі толькі 3 сшыткі, на літары А—К: 1905, 1907, 1914). Перад 1-й сусв. вайной Я. Обст і Т. Дмахоўскі надрукавалі ў віленскіх штоквартальніках шэраг артыкулаў, прысвечаных гербам і пячаткам. Адзначаецца[2], што ў малюнках Дмахоўскага сустракаюцца аўтарскія выдумкі пры недахопе фактычнага матэрыялу.
У міжваенны перыяд у Польшчы быў выпушчаны рад артыкулаў з разглядам помнікаў сфрагістыкі наогул, і ў прыватнасці, беларускіх. У гэтых пубікацыях, аднак, дэнамінацыя «беларускі» не ўжывалася, а заўсёды замянялася на «польскі» або «літоўскі», відаць, з палітычных меркаванняў[2].
Зноскі
Літаратура правіць
- Штыхаў Г. В. Сфрагі́стыка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 304. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Цітоў А. К. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Мн.: РІВШ БДУ, 1999. — 176 с. — ISBN 985-6299-36-5. — С. 51—53.
- Анатоль Цітоў. Сфрагі́стыка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 452—455. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.