Белая хвароба (п’еса)
«Белая хвароба» (чэшск.: Bílá nemoc) — фантастычная п’еса Карэла Чапека, напісаная ў 1937 годзе. Сюжэт пабудаваны вакол пандэміі нейкай невядомай хваробы і пошуку сродкі ад яе ў кантэксце разгортвання еўрапейскай вайны.
| Белая хвароба | |
|---|---|
| Bílá nemoc | |
| Жанр | драма, фантастыка |
| Аўтар | Карэл Чапек |
| Мова арыгінала | чэшская |
| Дата напісання | 1936 |
| Дата першай публікацыі | 1937 |
| Пераклад на беларускую | Т. Аксэль |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Стварэнне правіць
Чапек працаваў над п’есай з сакавіка па снежань 1936 года, напярэдадні Другой сусветнай вайны і драматычных для Чэхаславакіі падзей — Мюнхенскай змовы 1938 года і наступнай акупацыі краіны. Прэм’ера адбылося 29 студзеня 1937 году ў саслоўным тэатры ў Празе, у тым жа годзе п’еса выйшла асобным выданнем у выдавецтве Францішака Баравога[1], а таксама была экранізавана кінарэжысёрам Гуга Гаасам, які сам выканаў галоўную ролю доктара Галена (сюжэт фільма некалькі адрозніваецца ад арыгінальнай п’есы).
Першы паказ п’есы высока ацанілі такія чэшскія крытыкі, як Ёзэф Трэгер і Вацлаў Чэрны з другога боку, правы палітычны дзеяч Іржы Стржыбрны, а таксама фашысцкая славацкая народная партыя крытыкавалі п’есу, назваўшы яе «шкоднай». Макс Брод прадказаў, што п’еса будзе мець поспех за мяжой, а Томас Ман паслаў Чапеку ліст, дзе даў высокую ацэнку «Белай хваробе». Чапек быў пазней узнагароджаны дзяржаўнай прэміяй[2]. У 1937 году п’еса была пастаўлена ў Лондане, пастаноўку асвятляў пацыфісцкі часопіс Peace News[3]. Прэм’ера на іўрыце адбылася ў тэатры Габіма ў Тэль-Авіве 28 верасня 1938 году, за дзень да Мюнхенскага змовы[4].
Першы пераклад п’есы на рускую мову быў зроблены Т. М. Аксэль у 1950 годзе, п’еса неаднаразова перавыдавалася на рускай мове.
Сюжэт правіць
У свеце бушуе эпідэмія раней невядомай смяротнай хваробы, званай «белай хваробай», або «хваробай Чэнга» (па прозвішчы кітайскага доктара, што адкрыў яе), якая губляе людзей старэйшых за 45 гадоў. Паўсюль пануе паніка. Аднак урад нейкай еўрапейскай краіны на чале з маршалам-дыктатарам (намёк на нацысцкую Германію), нягледзячы на эпідэмію, заняты падрыхтоўкай да заваявальнай вайны.
Герой п’есы — доктар Гален (алюзія на вядомага рымскага доктара Галена) вынаходзіць лекі ад гэтай хваробы, але мае намер лячыць не ўсіх запар, а толькі бедных, для чаго патрабуе ад пацыентаў даведкі аб даходах. Ён абяцае вылечыць усіх астатніх, як толькі ўрад спыніць падрыхтоўку да вайны. Урад, імкнучыся падтрымліваць грамадскі парадак, спансуе былога калегу Галена, які прадае багатым нібыта лекі ад «белай хваробы», што ліквідавалі ў рэчаіснасці толькі сімптомы захворвання.
Тым часам урад краіны пачынае вайну, уварваўшыся ў суседнюю маленькую краіну (алюзія на Чэхаславакію). У адказ на гэта іншыя еўрапейскія краіны, уключаючы Вялікабрытанію, абвяшчаюць вайну агрэсару. У разгар ваеннай кампаніі «белай хваробай» захворвае сам маршал-дыктатар, ён выклікае Галена і патрабуе вылечыць сябе. Гален патрабуе ад яго спыніць вайну. Дыктатар спачатку спрабуе пераканаць доктара, затым згаджаецца. Доктар спяшаецца ў рэзідэнцыю дыктатара са сваім лекамі, але гіне ад рук натоўпу, наладжанага на вайну да пераможнага канца.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ Карел Чапек. Белая болезнь
- ↑ Bradbrook, B.R., Karel Capek:In Pursuit of Truth Tolerance And Trust. Sussex Academic Press, 1998. (pp. 69 −71)
- ↑ «Karel Čapek’s New Peace Play», Peace News, 27 February 1937, in Lewer, Nick, Physicians and the Peace Movement: Prescriptions for Hope. Routledge, 1992 ISBN 0714634387. (p. 57)
- ↑ Habima Archive (Hebrew): http://habima.millenium.org.il/show_item.asp?itemId=1250&levelId=64313 Архівавана 26 студзеня 2016.