Бенедыкт Генрык Тышкевіч
Бенеды́кт Ге́нрык Тышке́віч[2] (польск.: Benedykt Henryk Tyszkiewicz; 1852, Немеж, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя — 1935, Ментона, Францыя) — фатограф, нашчадак шляхецкага роду, калекцыянер. Адзін з піянераў мастацкай фатаграфіі Беларусі і Літвы[3].
| Бенедыкт Генрык Тышкевіч | |
|---|---|
| Benedykt Henryk Tyszkiewicz | |
 | |
 Герб «Ляліва» | |
| Нараджэнне |
11 снежня 1852 |
| Смерць |
1935[1] |
| Месца пахавання | |
| Род | Тышкевічы |
| Бацька | Міхал Тышкевіч[d] |
| Маці | Марыя з Тышкевічаў[d] |
| Жонка | Клара Эльжбета Банкрофт |
| Дзеці | Бенедыкт Ян, Эдвард, Эльжбета |
| Веравызнанне | каталік |
| Дзейнасць | фатограф |
 Бенедыкт Генрык Тышкевіч на Вікісховішчы | |
БіяграфіяПравіць
Прадстаўнік шляхецкага роду Тышкевічаў герба «Ляліва», сын Міхала Тышкевіча і Яны, дачкі Бенедыкта Эмануэля Тышкевіча. Бацька памёр, калі Бенедыкту было 2 гады, маці — калі сыну споўнілася 8 гадоў. Унука выхаваў дзед — Бенедыкт Тышкевіч (1801—1866), літоўскі арыстакрат, граф, ковенскі губернскі маршалак, уладальнік Чырвонага Двара, калекцыянер і мецэнат. Пасля інцыдэнту з дзедам ў 1862 годзе новым апекуном 10-гадовага стаў магнат Райнольд Тызенгаўз. Пасля смерці Бенедыкта Эмануэля Тышкевіча ў 1866 яго ўнук успадкаваў вялізарную маёмасць у Расійскай імперыі і Францыі. Перабіраецца ў Вільню, дзе спыняецца ў сямейным палацы Тышкевічаў.
У 1869 годзе жыў у Варшаве, дзе навучаўся граць на піяніна. У 1869-72 падарожнічае па Францыі і Італіі, у кастрычніку 1872 выпраўляецца ў Алжыр.
У 1874 годзе выпраўляецца ў Бостан, дзе ён усталяваў сувязі з сям'ёй багатых уладальнікаў марскіх судоў Пібадзі. Ён заключыў шлюб з прадстаўніцай гэтай сям'і, малодшай Лізаветай-Кларай Банкрофт. Па вяртанні ў Парыж у 1875 нараджаецца яго першы сын Бенедыкт Ян.
У 1875-1876 гадах парыжскі караблебудаўнік Жак Агюст Норман пабудаваў у Гаўры на заказ графа "яхту яго мары" (даўжынёй 42,2 метры і шырынёй 7,2 метры), якая ў гонар маёнткаў Бенедыкта ў Літве і Жамойці была названа "Żemajtej". Граф планаваў здзейсніць на сваёй яхце кругасветнае падарожжа. Аднак з-за пачатку Крымскай вайны з Гаўра ён даплыў толькі да Гібралтара і Алжыра. Расійскія ўлады далі графу званне капітана расійскага флота. Але ў 1879 годзе славутая яхта была прададзеная, на атрыманыя грошы Тышкевіч набыў сабе дом пад Парыжам.
У Парыжы ў 1880 нарадзіўся і яго другі сын, Эдуард Райнольд. Шмат часу праводзіць у Ніцы, дзе з 1881 быў чальцом мясцовага яхт-клуба.
У 1882 спыняецца на Мадэйры, дзе нараджаецца яго дочка Лізавета Марыя. У 1883 вяртаецца ў Парыж, але калі пагаршаецца здароўе яго жонкі, яны перабіраюцца ў Швейцарыю, дзе Клара памірае ва ўзросце 26 гадоў (пахавана ў Чырвоным Двары).
Пасля смерці жонкі захапіўся фатаграфаваннем.
ФатографПравіць
Тышкевіч дэбютаваў у 1876 годзе на выставе ў Філадэльфіі, дзе прадставіў рэпартаж з паездкі ў Алжыр. Прадставіў свае працы на фотавыставе ў Львове ў 1894 г.: фатаграфіі з замежных паездак і творы, зробленыя ў атэлье, у асноўным партрэты. Яго праца мела міжнароднае прызнанне, што выявілася праз атрыманне ў 1899 годзе залатых медалёў на выставе ў Берліне. З 1884 быў членам Французскага фатаграфічнага таварыства, з 1897 - Парыжскага фотаклуба.
Па смерці жонкі ў 1883 годзе пераехаў у паляўнічы маёнтак Тышкевічаў Вялае каля Івянца. Зладзіў у маёнтку фоталабараторыю і павільён для здымак. Займаўся фатаграфаваннем побыту беларускіх сялян.
У Другую сусветную вайну маёнтак Вялае разрабаваны і большая частка здымкаў знішчана. У 1993 годзе супрацоўнікі музея Нісефора Н'епса ў Шалон-сюр-Сон набылі ў парыжскага антыквара ацалелы альбом са здымкамі Тышкевіча.
КалекцыянаваннеПравіць
Бенедыкт Тышкевіч, як і іншыя прадстаўнікі яго сям'і, у тым ліку дзед Бенедыкт, заставаўся калекцыянерам і аматарам мастацтва. Калекцыя Тышкевічаў з Краснага Двара, якая належала Тышкевічу, была адным з найбагацейшых у Літве сямейных архіваў. Ён налічваў 20 000 дакументаў, 12 000 лістоў, больш за 10 000 тамоў кніг. Для гэтага ў калекцыі Краснага Двара была багатая галерэя карцін Каналета, Марчэла Бачарэлі, Сымона Чаховіча, Валянціна Ваньковіча, Яна Рустэма, збор слуцкіх паясоў, габеленаў. Бенедыкт Генрык Тышкевіч праславіўся таксама як пакупнік карціны "Стэфан Баторы пад Псковам" Яна Матэйкі, набытай за 60 000 франкаў, якая была перавезена ў Вялае.
Апошні перыяд жыццяПравіць
У 1903 годзе ажаніліся ўсе яго дзеці. Красны Двор і Вялае ён перадае свайму сыну Бенедыкту Яну. У 1904 годзе здзейсніў падарожжа ў Егіпет, Ізраіль і Сірыю, у 1904 - падарожнічаў па Афрыцы. Пасля гэтага па невядомай прычыне губляе цікавасць да фатаграфавання. Жыве паміж Францыяй і Польшчай.
У 1935 годзе памірае ў сваёй віле ў Ментоне, пахаваны на могілках Сіміе ў Ніцы.
ПамяцьПравіць
У 2009 годзе ў Нацыянальным гістарычным музеі ў Мінску адбылася выстава фатаздымкаў Бенедыкта Тышкевіча
- Тышкевічы
Аўтапартрэт у Вялым
Сям’я Тышкевічаў
Сын Бенедыкт Ян
Дачка Елізавета
- Сялянскі побыт у Вялым
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Зноскі
- ↑ BNE authority file Праверана 21 чэрвеня 2020.
- ↑ The Homecoming. Count Benedykt Henryk Tyszkiewicz (1892-1935). Photographs taken between 1891 and 1898 from the Collection of Grazyna and Gediminas Petraitis. - Vilnius: Ars Via, 2021.
- ↑ Вольга Няўзорава. У Валожыне працуе выстава, прысвечаная Бенедыкту Тышкевічу і фатаграфіі (7 студзеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 6 студзеня 2016. Праверана 6 студзеня 2016.