Беспазваночныя

Беспазваночныя (Invertebrata) — пазасістэматычная група, што аб’ядноўвае жывёл, якія не маюць унутранага восевага шкілета (хорды або хрыбта).

Парафілетычная група жывёл
Saperda carcharias02.jpg
Saperda carcharias
Назва
Беспазваночныя
Статус назвы
не вызначаны
Лацінская назва
Invertebrata
Бацькоўскі таксон
Царства Жывёлы (Animalia)
Прадстаўнікі
Выявы на ВікісховішчыВыявы на Вікісховішчы
У Вікіслоўніку ёсць артыкул «беспазваночны»Беспазваночныя у Вікіслоўніку
Jelly cc11.jpg Lucanus-cervus-femininum.jpg
Nerr0328.jpg European brown snail.jpg
Беспазваночныя

Назву ў пачатку XIX стагоддзя прапанаваў французскі заолаг Жан-Батыст Ламарк.

Падзяляюцца на два падцарствы:

  • прасцейшыя, або аднаклетачныя
  • шматклетачныя, у якіх адпаведна 5-9 і да 26 тыпаў жывёл.

Узніклі беспазваночныя яшчэ ў дакембрыі (1,5-2 млрд гадоў назад, магчыма, і раней). Каля 1 млрд гадоў назад ад аднаклетачных (прасцейшых) развіліся шматклетачныя жывёлы. Прамежкавая ступень паміж імі — каланіяльныя прасцейшыя. У кембрыі ўжо існавалі прадстаўнікі многіх тыпаў беспазваночных.

Да беспазваночных належаць тыпы інфузорый, губак, кішачнаполасцевых, ігласкурых, малюскаў, некаторых ніжэйшых чарвей, членістаногіх і шэраг іншых, усяго да 1-2 млн відаў.

Сярод сучасных беспазваночных найбольшай колькасцю відаў вызначаюцца членістаногія — да 1 млн і малюскі — 250 тыс.

Беспазваночныя пашыраны ва ўсіх біятопах Зямлі. Сярод іх па колькасці відаў пераважаюць насякомыя. На Беларусі каля 11 тыпаў беспазваночных, больш за 30 тысяч відаў, найбольш насякомых.

Важны момант у эвалюцыі беспазваночных — пераход ад радыяльнай (кішачнаполасцевыя) да двухбаковай (білатэральнай) сіметрыі, якая ўласціва больш высокаарганізаваным беспазваночным. Вышэйшыя беспазваночныя маюць другасную поласць цела (цэлом); лічыцца, што яны далі пачатак першым хордавым жывёлам.

Беспазваночныя ўдзельнічаюць у біялагічным кругавароце рэчываў і энергіі ў біясферы. Доля іх складае да 95 % біямасы наземных жывёл. Многія беспазваночныя — корм для звяроў, птушак і рыб, носьбіты ўзбуджальнікаў розных хвароб, шкоднікі сельска-гаспадарчых раслін; выкарыстоўваюцца таксама на харчовыя, лекавыя, гаспадарча-тэхнічныя мэты, для барацьбы са шкоднымі жывёламі. Некаторыя ахоўваюцца: 85 відаў беспазваночных занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі.

ЛітаратураПравіць