Бурса (навучальная ўстанова)

(Пасля перасылкі з Бурса, навучальная ўстанова)

Бурса — духоўная вучэльня з інтэрнатам (першапачатковае значэнне — «кішэня, гаманец»). У сярэднявеччы слова «бурса» азначала агульную касу якога-небудзь саюзу або ўстановы, напрыклад манастыра, братэрства і інш.; затым яго сталі ўжываць пераважна да касы інтэрната навучэнцаў і да самога памяшкання інтэрната.

Гісторыя правіць

Такія інтэрнаты з назвай «Бурс», узніклі раней за ўсё ў Францыі, дзе большай часткай на сродкі дабрачынцаў (потым і за плату) студэнтам універсітэтаў прадастаўлялася агульная кватэра, прычым студэнты, якія жылі тут разам (яны называліся Bursarii або Bursiati) знаходзліся пад строгім наглядам, не смелі выходзіць без дазволу, павінны былі апранацца згодна з прадпісаннямі і г.д. Інстытут гэты быў распаўсюджаны і ў іншых краінах і вельмі часта меў характар ​​толькі прыватнага прадпрыемства. У Францыі да гэтага часу існуе пад гэтай назвай (Bourse) мноства бязвыплатных вакансіяў у пансіёнах пры навучальных установах або стыпендый для навучэнцаў. Сродкі на гэты прадмет даюцца дзяржавай, дэпартаментамі і суполкамі. У 1888 г. французскі ўрад выдаткаваў на бурсы каля 5 млн франкаў, з якіх 3150000 франкаў на бурсы пры сярэдніх навучальных установах, ліцэях і калегіях, 924000 на бурсы пры элементарных школах, астатнія — на бурсы пры вышэйшых навучальных установах.

У Расіі пад назвай «бурса» вядомы быў перш за ўсё спецыяльны інтэрнат пры Кіеўска-брацкіх вучэльнях (затым Кіеўская духоўная акадэмія). Ён ўзнік ў першай палове XVII стагоддзя за Пятром Магілам, які пераўтварыў багадзельню, што знаходзілася пры вучэльні, у пастаяннае памяшканне для выхаванцаў, якія мелі ў гэтым патрэбу. Іх колькасць была вялікая (ад 200 да 500). Становішча гадаванцаў, якія жылі ў бурсе (так званых бурсакаў), ужо пад канец XVII стагоддзя становіцца, аднак, вельмі незайздросным: жыллё, ежа, адзенне, якія прапаноўваліся ім бязвыплатна, былі вельмі бедныя, і звычайным сродкам падтрымаць матэрыяльнае становішча бурсы лічыўся пад канец XVII і на працягу амаль усяго XVIII стагоддзя збор добраахвотных міласцяў, якія даваліся самімі выхаванцамі. Апошнія ўрачыста абіралі для гэтага са свайго асяроддзя штогод двух так званых прэфектаў, некалькіх асістэнтаў і сакратароў; гэтым выбарным ўручалася адмысловая кніга (Album), з якой яны абыходзілі кіеўскіх грамадзян і жыхароў наваколля. Акрамя таго, многія бурсакі складалі сабою паходныя арцелі, каб спевам кантоў, чытаннем прамоваў і вершаў, прадстаўленнем розных п’ес, адпраўленнем царкоўных службаў і г.д. зарабіць патрэбныя ім сродкі. У другой палове XVIII ст. становішча кіеўскай бурсы пачынае паляпшацца: за мітрапалітам ​​Арсеніем Магілянскім яна была пераведзеная з драўлянага будынка ў каменны; ў 1786 г. збор ахвяраванняў выхаванцамі быў канчаткова забаронены.

Ад Кіеўскай духоўнай акадэміі назва перайшла наогул на ўсе інтэрнаты пры духоўных навучальных установах, асабліва пры семінарыях. У першай палове XX стагоддзя стан гэтых бурсаў быў яшчэ вельмі варты жалю: скрайняя неахайнасць і занядбанасць памяшканняў, злоўжыванні пры забеспячэнні выхаванцаў ежай і адзеннем, антыгігіенічныя ўмовы жыцця, жорсткасць ў звароце з выхаванцамі, нерацыянальныя педагагічныя прыёмы (застрашванне, ўзбуджэнне варожасці паміж бурсакамі і інш.) — усё гэта рабіла значэнне бурсаў таго часу даволі адмоўным. На працягу наступных 30-35 гадоў ва ўнутраным ладзе семінарскіх Б. адбыліся значныя змены да лепшага.

Літаратура правіць

  • Булгакаў М. Гісторыя Кіеўскай духоўнай акадэміі. — СПб, 1843.

Спасылкі правіць