Біялогія і сексуальная арыентацыя
Сексуальная арыентацыя з'яўляецца адным са складнікаў, якія дэтэрмінуюць палавыя і, адпаведна, рэпрадуктыўныя паводзіны чалавека. У медыцыне новага часу і першай палове XX стагоддзі адхілення ад стандартнай гетэрасексуальнай арыентацыі лічыліся душэўным захворваннем незразумелай этыялогіі,[1] прычым услед за Арыстоцелем мужчынская гомасексуальная арыентацыя разглядалася або як захворванне, або як следства ўплыву асяроддзя[2].
Следствам такога становішча стала тое, што адхіленні ад стандартнай сексуальнай арыентацыі разглядаліся выключна псіхіятрыяй (і часткова псіхалогіяй).[1] Становішча пачало змяняцца ў XX стагоддзі, калі ў сувязі з развіццём эндакрыналогіі, а затым нейраэндакрыналогіі, быў адкрыты ўплыў гарманальных фактараў на фізіялогію і паводзіны чалавека.
Эвалюцыйныя асновы палавых паводзін і сексуальная арыентацыяПравіць
У рамках метадалогіі біялогіі і медыцыны ключавым паняццем з'яўляецца фізіялагічная норма як праява адаптацыйнага оптымуму арганізма да асяроддзя на пэўнай стадыі развіцця. Адхіленне сексуальнай арыентацыі індывіда ад гетэрасексуальнай нормы і, адпаведна, змена рэпрадуктыўных паводзін, у рамках эвалюцыйнай тэорыі непасрэдна ўплывае на рэпрадуктыўны поспех індывіда: носьбіты такіх генаў apriori павінны пакідаць менш нашчадства і, як следства, павінна адбывацца элімінацыя такіх генаў з генетычнага пула папуляцыі.[4] Аднак, у прыклад прыводзіцца знойдзены т.зв. «ген альтруізму» і ўвогуле альтруізм. У біялогіі альтруізм тлумачыцца як «паводзіны, якія вядуць да павышэння прыстасаванасці (рэпрадуктыўнага поспеху) іншых асобін на шкоду сваім уласным шанцам на паспяховае размнажэнне» — адборам усё гэтак жа падтрымліваецца. А. У. Маркаў адзначыў, што такія паводзіны, відавочна, памяншаюць рэпрадуктыўны поспех і павінна, здавалася бы, адсявацца адборам. Прапанаваны розныя гіпотэзы, заснаваныя на роднасным адборы (рабочыя мурашкі таксама адмаўляюцца ад размнажэння — але ад гэтага іх гены толькі выйграюць), групавым адборы (калі гомасексуальныя сувязі ўмацоўвалі калектыў, як гэта адбываецца, напрыклад, у банабо) і на ідэі «пабочнага эфекту». Напрыклад, некаторыя факты паказваюць на існаванне алеляў, якія падвышаюць у жанчын рэпрадуктыўны поспех, а ў мужчын — верагоднасць развіцця гомасексуальнай арыентацыі (што памяншае рэпрадуктыўны поспех мужчын). Такі падвойны эфект мог бы растлумачыць устойлівае захаванне гэтых алеляў у чалавечым генафондзе. Акрамя таго, бі- і гомасексуальнасць даволі лагічна ўпісваюцца ў мадэль эвалюцыі старажытных гамінід Оўэна Лаўджоя"[5].
Дадатковым фактарам з'явілася даследаванне віду размеркавання па сексуальных арыентацыях: апынулася, што ў мужчын, у адрозненне ад жанчын, колькаснае размеркаванне ў шкале Кінсі бімадальна (гл. Мал. 1) — што дало падставу лічыць, што «ген гомасексуальнасці» мужчын існуе і лакалізаваны ў X-храмасоме.[6]
Даследаванні блізнятПравіць
Даследаванні блізнят дазваляюць атрымаць прыкладнае ўяўленне аб ролі генетычных фактараў і фактараў асяроддзя. Раннія даследаванні звычайна ўтрымлівалі метадалагічныя памылкі, што прыводзіла да таго, што блізняты, якія адрозніваліся па арыентацыі, траплялі да даследчыкаў значна радзей і атрыманая канкардантнасць апынялася завышанай. [7]
| год публікацыі | пол | MZ% | DZ% | крыніца |
|---|---|---|---|---|
| 1952 | м | 100 | 15 | Kallman[8] |
| 1968 | м | 60 | 14 | Heston & Shields[9] |
| 1991 | м | 47 | 0 | Bunrich et al.[10] |
| 1991 | м | 52 | 22 | Bailey & Pillard[11] |
| 1992 | абодва | 13 | 13 | King & McDonald[12] |
| 1993 | абодва | 65 | 29 | Whitam et al.[13] |
| 1993 | ж | 48 | 16 | Bailey et al.[14] |
| 1996 | м | 20 | 0 | Bailey et al.[15] |
| 1996 | ж | 24 | 11 | Bailey et al. |
| 1997 | м | 25 | 25 | Hershberger[16] |
| 1997 | ж | 55 | 25 | Hershberger |
| 2000 | м | 20 | 16 | Bailey et al.[7] |
| 2000 | ж | 24 | 10.5 | Bailey et al. |
| 2002 | м | 16.8 | 9.8 | Bearman & Bruckner [17] |
| 2002 | ж | 5.3 | 6.6 | Bearman & Bruckner |
| 2008 | м | 18 | 11 | Langstrom et al.[18] |
| 2008 | ж | 22 | 17 | Langstrom et al. |
Сучасныя кірункі даследаванняўПравіць
Некаторыя даследчыкі бачаць прычынна-следчую сувязь паміж біялагічнымі фактарамі і сексуальнай арыентацыяй. Гэтай тэме прысвечаны шэраг прац, якія ахопліваюць розныя вобласці біялогіі[1], напрыклад, кніга нідэрландскага нейрабіёлага Дыка Свааба — «Мы — гэта наш мозг. Ад маткі да Альцгеймера».
У навуковым свеце няма адзінага пункта гледжання ні наконт таго, якія біялагічныя фактары могуць мець ролю ў фарміраванні сексуальнай арыентацыі, ні за кошт якіх біялагічных механізмаў можа ажыццяўляцца такі ўплыў. Шэраг прадметных абласцей, у рамках якіх вядуцца даследаванні, уключае вывучэнне марфалагічнай структуры мозгу, прэнатальнага развіцця, спадчыннасці і генных вірусных інфекцый. Метадалагічна некаторыя даследаванні выкарыстоўваюць аднаяйцавых блізнят у якасці кантролю.[1][4][19][20][21]
Асноўныя кірункі, па якіх праводзяцца даследаванні фактараў, якія аказваюць уплыў на фарміраванне сексуальнай арыентацыі, — генетыка і эндакрыналогія, хоць пра нейкія пэўныя вынікі казаць рана. Артыкулы ў папулярных часопісах, напрыклад, Newsweek: «Гей ген?» (англ.: Gay gene?), даюць уяўленне аб гэтых даследаваннях, аднак іх вынікі варта лічыць папярэднімі.[1][22][23][24]
Большасць даследчыкаў сыходзяцца ў меркаванні, што не існуе аднаго-адзінага «гей гена», які вызначаў бы нешта такое комплекснае, як сексуальная арыентацыя, і што, хутчэй за ўсё, гэта вынік узаемадзеяння шэрагу біялагічных фактараў. Некаторыя навукоўцы прапануюць разглядаць гены ці гармоны ў якасці ключавых фактараў; таксама распаўсюджана меркаванне, што і тыя і іншыя адыгрываюць важную ролю.[21][25][26]
Зноскі
- ↑ а б в г д Psychiatry, Psychology, Law and Homosexuality - Uncomfortable Bedfellows. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Арыстоцель. Нікамахава этыка
- ↑ Burr, Chandler. A Separate Creation: the Search for the Biological Origins of Sexual Orientation. New York: Hyperion, 1996
- ↑ а б Genes that make some people gay make their brothers and sisters fecund. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Гомасексуальнасць - непазбежны пабочны эфект бісексуальнасці і "прывязкі" секса да кахання.
- ↑ A linkage between DNA markers on the X chromosome and male sexual orientation. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ а б Bailey, J. Michael ; Dunne, Michael P. ; Martin, Nicholas G. Genetic and Environmental Influences on Sexual Orientation and Its Correlates in an Australian Twin Sample J Pers Soc Psychol, Volume 78(3).March 2000.524-536
- ↑ Franz J. Kallmann Twin and sibship study of overt male homosexuality Am J Hum Genet. 1952 June; 4(2): 136—146.
- ↑ Heston L. L. & Shields, J. 1968. Homosexuality in twins: a family study and a registry study. Archives of General Psychiatry, 18, 149—160
- ↑ Bunrich, N.J., Bailey,J.M., & Martin, N.G/ (1991) Sexual orientation, sexual identity, and sex-dimorphic behaviours in male twins Behavior Genetics, 21,75-96.
- ↑ Bailey, J.M. & Pillard, R.C. 1991. A genetic study of male sexual orientation. Archives of General Psychiatry, 48, 1089—1096
- ↑ King, M., & McDonald, E. 1992 Homosexuals who are twins: A study of 46 probands. British Journal of Psychiatry, 160, 407—409.
- ↑ Whitam, F.L., Diamond, M. & MArtin, J. 1993. Homosexual orientation in twins: A report on 61 pairs and three triplet sets. Archives of Sexual Behaviour, 22, 187—206
- ↑ Bailey, J.M., Pillard, R.C., Neale, M.C., & Agyei, Y. 1993. Heritable factors influence female sexual orientation. Archives of General Psychiatry, 50, 217—223.
- ↑ Bailey, J.M., Dunn, M., & Martin, N.G. 1996. Sex differences in the distribution and determination of sexual orientation. Unpublished manuscript.
- ↑ Hershberger, S.L. 1997. A twin registry study of male and female sexual orientation. Journal of Sex Research, 34, 212—222.
- ↑ Bearman, P. S. & Bruckner, H. 2002 Opposite-sex twins and adolescent same-sex attraction. American Journal of Sociology 107, 1179—1205.
- ↑ Langstrom N, Rahman Q, Carlstrom E, Lichtenstein P. Genetic and environmental effects on same-sex sexual behavior: a population study of twins in Sweden. Arch Sex Behav. 2008 Feb;39(1):75-80.
- ↑ Opposite-sex twins and adolescent same-sex attraction(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Genetic and Environmental Effects on Same-sex Sexual Behavior: A Population Study of Twins in Sweden. Праверана 2 студзеня 2012.(недаступная спасылка)
- ↑ а б What Makes People Gay?. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Nature Plus Nurture. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Is There a 'Gay Gene'?. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Have Scientists Found the 'Gay Gene'?. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Sexual Orientation and Adolescents. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
- ↑ Submission to the Church of England’s Listening Exercise on Human Sexuality. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
СпасылкіПравіць
- Kathleen Doheny. Pheromones Point to Sexual Orientation: Lesbians respond differently than heterosexual women, researchers find // HealthDay News, 9 May, 2006 Архівавана 14 снежня, 2006.
- Charles Wysocki. Underarm odor may send very specific signals to potential mates // Medical News Today, 10 May, 2005 Архівавана 28 мая, 2006.