Валахія

Вала́хія (рум.: Ţara Românească, перш Цѣра Рȣмѫнѣскъ, Ţeara Rumînească і таксама Wallahia) — гістарычная вобласць на поўдні Румыніі, паміж Карпатамі і Дунаем; падзяляецца ракой Олт на Мунтэнію (Вялікую Валахію) і Алтэнію (Малую Валахію)^[1].

З XIV стагоддзя Валахія — феадальнае княства, з XVI стагоддзя — пад турэцкім панаваннем. Па Адрыянапальскаму мірнаму дагавору 1829 года фактычна аўтаномная (пад пратэктаратам Расіі да 1856). У 1859—1861 гг. аб'ядналася з Малдаўскім княствам у адзіную дзяржаву (са студзеня 1862 — Румынскае княства).

Гісторыя

Старажытныя часы

Гісторыя Валахіі ўзыходзіць да найстаражытнейшых перыядаў. Згадваюць гэту тэрыторыю старажытныя аўтары, напрыклад Іардан, Флавій, Прыск Панійскі, Пракоп Кесарыйскі і інш. Калі румынскія гісторыкі гавораць пра «Дакійскае царства», то старажытныя аўтары на тэрыторыі Дакіі, і ў Дабруджы, паказваюць на стольныя грады, сярод іх сталіца скіфаў г. Томіс, Дабруджа, пры імператару Канстанцыя пераназваная ў Канстанцыя, і згадваны старажытнагрэчаскімі міфамі «Алімп»; старажытная горная рэзідэнцыя Сармізегетуса. У гэтай тэрыторыі, якая суседнічала з гетамі-мезіямі (не блытаць з персамі-«мезамі») на поўдні Дуная, з гетамі-языгамі з Паноніі і з гетамі-бастарнамі на поўначы, хрысціянства распаўсюджвалася дзякуючы святому апосталу Андрэю, які, па легендарнай традыцыі, заснаваў у 62 годзе біскупствы ў Візантыі, Адэсосе (Варна) і Томісе (суч. Канстанца), так і хрысціянам-бежанцам, якія ратаваліся ў Дакіі ад праследаванняў Рымскай імперыі.

У год 105 годзе на чале IV Шчаслівага Флавіевага легіёна і дапаможных частак з Мезіі, поўдзень Дуная, імператар Траян уварваўся ў Дакію. Асноўныя баявыя дзеянні вяліся на тэрыторыі Мунтэніі. Тады ж пала і была разбурана Сармізегетуса. З 106 года тэрыторыя паўднёва-заходняй Дакіі, населеная гецкімі родамі, уключаючы В., была ўлучана ў склад Рымскай імперыі («Дакійская правінцыя»), акупацыя падоўжылася да 271—275 гг. У гэты перыяд на тэрыторыі Дакіі старажытнымі аўтарамі згадваюцца дзве буйныя вобласці; «Гепідыя» (наступная Трансільванія) і на тэрыторыі Мунтэніі — «Раксаланія». У 275 годзе готам атрымалася заняць акупаваныя рымлянамі поўдзень і захад Дакіі, пасля кароткага перапынку, пасля таго як у шэрагі гунаў (hunis) увайшлі і дакійскія геты; раксаланы і гепіды, і пры падтрымцы сваіх саюзнікаў, менавіта з тэрыторыі Мунтэніі гуны і пачалі свой генеральны наступ на Рым. Пасля падзення Рыма ў Валахіі дынастыі змяняліся адна за адной; пасля смерці Атылы на прастол узышоў гепід Ардарых, пасля яго іншыя.

Сярэднявечча

Сабор у Курця-дэ-Арджэш — галоўны храм сярэднявечнай Валахіі

Паданне заве заснавальнікам Валашскага княства «чорнага князя», які жыў нібы на зыходзе XIII стагоддзя. Больш верагодна, што яно было створана Басарабам I у 1310 годзе, прычым першыя некалькі дзесяцігоддзяў залежала ад Венгерскага каралеўства.

Толькі з падзеннем венгерскай дынастыі Арпадаў улада Венгрыі ў Валахіі саслабла і княства стала незалежным. У такім стане яно праіснавала больш за 100 гадоў. З пачаткам наступу Асманскай імперыі на Балканы небяспека захопу Валахіі асманамі ўзрастала. У выніку, у 1415, валашскі гаспадар (кіраўнік) вымушаны быў прызнаць сюзерэнітэт асманскага султана.

Валахія была заціснута паміж турэцкімі землямі з поўдня і Венгрыяй з поўначы. Трансільванія належала Венгрыі і была свайго роду прамежнай тэрыторыяй паміж венгерскімі і валашскімі землямі. Акрамя таго Валахія мела рэлігійную спецыфікацыю: Турцыя была мусульманскай, Захад — каталіцкі, а Валахія — праваслаўнай. Гэта становішча Валахіі і абумовіла зменлівасць ваеннай палітыкі, асабліва пасля 1453 года, калі Візантыя, якая пала пад націскам турак. Валашскія кіраўнікі то ішлі разам з венграмі на турак, то прапускалі турэцкія арміі ў венгерскую Трансільванію.

Адрознівалася своеасаблівасцю і ўнутраная сістэма ўлады: васпаны абіраліся на прастол з аднаго і таго ж роду, але выбар не быў абумоўлены якімі-небудзь зацверджанымі прынцыпамі пераходу прастола ў спадчыну. Усё вырашала выключна расстаноўка сіл у колах валашскага баярства. Паколькі любы з членаў дынастыі мог мець мноства як законных, так і пабочных дзяцей, кожны з якіх станавіўся прэтэндэнтам на прастол, то следствам гэтага з'явілася вялікая чахарда ў змене кіраўнікоў. Звыклым быў тэрор у дачыненні супернікаў на прастол, але найбольшай сілы ён дасягнуў пры Уладзе III Цэпешы.

Пад асманскім валадарствам

Балканы ў 1699

У 1476 годзе валашскія князі канчаткова сталі васаламі Асманскай імперыі. У 1718—1737 гадах Алтэнія (Малая Валахія) належала Аўстрыйскай імперыі.

У 1829—1856 гг. княства было пратэктаратам Расіі.

Аб'яднанне з іншымі княствамі

У 1858 г. Валахія і Малдаўскае княства аб'ядналіся ў адну дзяржаву.

Гл. таксама

Спіс кіраўнікоў Валахіі

Зноскі

↑ Двойченко-Маркова Е. М., Пушкин и румынская народная песня о Тудоре Владимиреску // Пушкин: Исследования и материалы / АН СССР. Ин-т рус. лит. (Пушкин. Дом). — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1960. — T. 3. — с.402—417.

[1] Двойченко-Маркова Е. М., Пушкин и румынская народная песня о Тудоре Владимиреску // Пушкин: Исследования и материалы / АН СССР. Ин-т рус. лит. (Пушкин. Дом). — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1960. — T. 3. — с.402—417.

[1]