Валжанка звычайная

	Валжанка звычайная
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Парадак:	Ружакветныя
Сямейства:	Ружавыя
Падсямейства:	Amygdaloideae
Трыба:	Spiraeeae
Род:	Валжанка
Від:	Валжанка звычайная
Міжнародная навуковая назва
	Aruncus dioicus (Walter) Fernald
Сінонімы
	Aruncus silvestris Kostel;
ITIS	25130
NCBI	32220
EOL	633532
GRIN	t:4366
IPNI	20973-2
TPL	rjp-891

Валжа́нка звычайная^[3], або двухдомная (Aruncus dioicus) — від раслін роду Валжанка (Aruncus) сямейства Ружавыя (Rosaceae). Тыпавы від роду.

Батанічнае апісанне правіць

Шматгадовая расліна вышынёй 1—2 м, з тоўстым карэнішчам. Лісце двойчы і тройчы перыстаскладанае, на доўгіх чаранках. Кветкі з белымі пялёсткамі, дробныя, сабраныя ў буйныя мяцёльчатыя суквецці даўжынёй 6-35(да 50) см. Мужчынскія і жаночыя кветкі знаходзяцца на розных раслінах. Мужчынскія суквецці больш густыя. Плод — шматлістоўка. Размнажаецца насеннем і вегетатыўна^[4].

Арэал правіць

Гэта расліна можа быць знойдзена ў вільготных лясах, часта на вялікіх вышынях, ва ўмераных раёнах Еўропы, Азіі, а таксама ўсходняй і заходняй частцы Паўночнай Амерыкі. Таксама вырошчваецца як дэкаратыўная расліна. На тэрыторыі Беларусі трапляецца ў заходніх і цэнтральных раёнах. Расце ў шыракалістых і хвойна-шыракалістых лясах. Вырошчваецца ў Цэнтральным батанічным садзе АН Беларусі, уведзены ў культуру^[5].

Сінонімы^[6] правіць

Actaea dioica Walter
Aruncus americanus auct.
Aruncus asiaticus Pojark.
Aruncus dioicus var. asiaticus (Pojark.) Kitag.
Aruncus dioicus var. kamtschaticus (Maxim.) Hara
Aruncus kamtschaticus (Maxim.) Rydb.
Aruncus sylvester Kostel. ex Maxim.
Spiraea aruncus L.
Spiraea paniculata St.-Lag.

Выкарыстанне правіць

У Італіі маладыя расліны ядуць, як правіла, дробна парэзаныя парасткі адварваюць, а затым гатуюць з яйкамі і сырам. У Фрыулі гэта адзін з інгрэдыентаў мясцовага супу на аснове дзікарослай зеляніны^[7].

У Вялікабрытаніі расліна лічыцца прыдатнай для пасадкі ў раёне акваторый^[8].

Aruncus dioicus var. kamtschaticus паказаў магутную цытатаксічнасць супраць клетак Юрката (англ.) (бел.^[9].

Ахова правіць

Рэдкі знікаючы від, занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь^[5].

Зноскі

↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 20. — 160 с. — 2 350 экз.
↑ Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф. Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 143. (руск.)
↑ ^а ^б Валжанка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
↑ Волжанка двудомная — Aruncus dioicus (Walter) Fernald: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
↑ Ghirardini, M.; Carli, M.; Del Vecchio, N.; Rovati, A.; Cova, O.; Valigi, F.; Agnetti, G.; MacConi, M. et al. (2007). «The importance of a taste. A comparative study on wild food plant consumption in twenty-one local communities in Italy». Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 3: 22. doi:10.1186/1746-4269-3-22. PMC 1877798. PMID 17480214
↑ BS 7370-5 Recommendations for maintenance of water areas
↑ Jeong, S. Y.; Jun, D. Y.; Kim, Y. H.; Min, B. S.; Min, B. K.; Woo, M. H. (2011). «Monoterpenoids from the aerial parts of Aruncus dioicus var. Kamtschaticus and their antioxidant and cytotoxic activities». Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 21 (11): 3252-3256. doi:10.1016/j.bmcl.2011.04.043. PMID 21546250

Літаратура правіць

Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф. Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 143. (руск.)
Ляховіч І. Н, Пашына Г. В. Валжанка // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз. — С. 402.

Спасылкі правіць

Волжанка двудомная — Aruncus dioicus (Walter) Fernald: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
Волжанка обыкновенная // Красная книга Республики Беларусь Архівавана 20 красавіка 2018. (руск.)
Энциклопедия декоративных садовых растений (руск.)

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Валжанка звычайная

[1] Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.

[2] Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».

[Киселевский-3] Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 20. — 160 с. — 2 350 экз.

[drf-4] Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф. Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 143. (руск.)

[БЭ-5] а ^б Валжанка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).

[plnt-6] Волжанка двудомная — Aruncus dioicus (Walter) Fernald: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)

[7] Ghirardini, M.; Carli, M.; Del Vecchio, N.; Rovati, A.; Cova, O.; Valigi, F.; Agnetti, G.; MacConi, M. et al. (2007). «The importance of a taste. A comparative study on wild food plant consumption in twenty-one local communities in Italy». Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 3: 22. doi:10.1186/1746-4269-3-22. PMC 1877798. PMID 17480214

[8] BS 7370-5 Recommendations for maintenance of water areas

[9] Jeong, S. Y.; Jun, D. Y.; Kim, Y. H.; Min, B. S.; Min, B. K.; Woo, M. H. (2011). «Monoterpenoids from the aerial parts of Aruncus dioicus var. Kamtschaticus and their antioxidant and cytotoxic activities». Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 21 (11): 3252-3256. doi:10.1016/j.bmcl.2011.04.043. PMID 21546250

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]