Валожын
Вало́жын[2] (трансліт.: Valožyn) — горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Валожынскага раёна, на рацэ Валожынцы. За 75 км ад Мінска, 17 км ад чыгуначнай станцыі Валожын на лініі Маладзечна—Ліда, каля аўтастрады Мінск—Гродна. Насельніцтва 10 276 чал. (2017)[1].
Горад
Валожын 
Валожын на карце Беларусі ±   | ||||||||||||||||||||||||
ГісторыяПравіць
Упершыню пэўна згадваецца як "двор" Валожын адкуль 16.12.1431 года вял.кн. Свідрыгайла пісаў ліст да лівонскага ландмайстра Тэўтонскага ордэна. У 1440-я гады, паводле Хронікі Быхаўца, належаў неідэнтыфікаваным князям Валожынскім і быў канфіскаваны за іх удзел у змове супраць вял. кн. Казіміра Ягелончыка ў 1445 годзе. Каля 1450 года вял.кн. Казімір даў Валожын віленскаму ваяводу Я. Манівідавічу, а ў 1484 — В. М. Вярэйскаму. У 1492 годзе ўпершыню ўпамінаецца валожынскі касцёл. У пачатку XVI ст. належаў С. В. Вярэйскай і яе мужу А. Гаштольду; у Валожыне дзейнічалі Спаская і Пятніцкая цэрквы. З 1549 года ўласнасць вялікага князя Жыгімонта Аўгуста, кіраўваўся дзяржаўцамі. З 1551 года — мястэчка. Пасля адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565—1566 г. у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводства.
У 1582 годзе маёнтак Валожын — уласнасць вялікага гетмана літоўскага Мікалая Радзівіла Рудога. У 1614 годзе вялікі гетман літоўскі К. Радзівіл прадаў Валожын з маёнткам кашталяну менскаму і жамойцкаму А. Служку. У 1681 г. маршалак надворны Ю. Б. Служка заснаваў у Валожыне касцёл і манастыр бернардзінцаў (скасаваны ў 1864), пры манастыры дзейнічала школа. У 1683 г. заснавана праваслаўнае брацтва. З канца 17 ст. цэнтр староства. У пач. 18 ст. у Валожыне 107 двароў, 5 вуліц, 2 царквы, 2 касцёлы. У 1710 г. узведзена драўляная уніяцкая царква. З 1738 г. Валожын уладанне князёў Чартарыйскіх, з канца 18 ст. — Радзівілаў, Чартарыйскіх і Тышкевічаў. У 1790 г. у мястэчку 186 двароў.
Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 г. у складзе Расійскай імперыі.
У 1806—1892 г. у Валожыне дзейнічала яўрэйская духоўная акадэмія (Валожынская ешыва).
З 1921 у складзе Польшчы, цэнтр Валожынскага павета. З 1939 у БССР, з 15 студзеня 1940 г. цэнтр раёна ў складзе Баранавіцкай вобласці, з 20 верасня 1944 г. — у складзе Маладзечанскай вобласці, з 20 студзеня 1960 г. — у складзе Мінскай вобласці.
НасельніцтваПравіць
ЭканомікаПравіць
Аснову эканомікі складаюць прадпрыемствы харчовай, лёгкай, дрэваапрацоўчай прамысловасці. Гасцініца «Валожын».
КультураПравіць
Валожынскі краязнаўчы музей.
У 2000 і 2007 гадах горад быў месцам правядзення фестывалю «Адна зямля»[4][5].
СлавутасціПравіць
- Палац Тышкевічаў
- Касцёл Святога Іосіфа
- Спаса-Праабражэнская царква (1850)
- Царква Роўнаапостальных Канстанціна і Алены
- Свята-Увазнясенская капліца
- будынак Валожынскай ешывы (1806)
- гарадская забудова (пач. 20 ст.)
Вядомыя асобыПравіць
- Стары Улас (У. П. Сівы-Сівіцкі; 1865—1939), беларускі пісьменнік
- Ізраіль Рагозін (1887—1971), амерыканскі прадпрымальнік у тэкстыльнай прамысловасці і дабрачынец, бацька рэжысёра Лаянала Рагозіна.
- Дыяна Арбеніна
- Юзаф Беркман
- Таццяна Уладзіміраўна Ліхачова, беларуская актрыса
- Хаім Салавейчык, галоўны рабін Брэста, вядомы тлумачальнік Талмуда
- Алег Ігнатавіч Таўгень, беларускі матэматык, доктар фізіка-матэматычных навук (1993, Камбінаторныя метады ў тэорыі лінейных і арыфметычных груп), прафесар (1995).
- Святлана Аляксандраўна Горваль (нар. 1986) — беларускі палітык
Цікавыя звесткіПравіць
- Валожын на манетах Нацыянальнага Банка РБ
Срэбраная памятная манета, 10 рублёў, Валожынская iешыва, 2010.
Срэбраная памятная манета, 10 рублёў, Валожынская іешыва, 2010.
Гл. таксамаПравіць
ЗноскіПравіць
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
- ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
- ↑ «Адна зямля» – заўсёды свята//«Рэгіянальная газета», 30 чэрвеня 2000 г., № 26 (271)
- ↑ «Адна зямля» – звонкагалосая песня//«Рэгіянальная газета», 6 ліпеня 2007 г., № 27 (633)
ЛітаратураПравіць
- Воложин // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9;
- Города, местечки и замки Великого княжества Литовского: Энциклопедия. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 312 с. — 3000 экз. — ISBN 978-985-11-0432-7.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
СпасылкіПравіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Валожын
Геаграфічныя звесткі па тэме Валожын на OpenStreetMap- Гісторыя Валожына i Валожынскага раёна
- Надвор’е ў горадзе Валожын
