Валожын

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Валожын (значэнні).

Горад

Валожын


Сцяг	Герб

Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Валожынскі
Сельсавет	Валожынскі
Каардынаты	54°05′ пн. ш. 26°31′ у. д.^HGЯO
Першае згадванне	XIV ст.
Насельніцтва	10 276 чалавек^[1] (2017)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1772
Паштовы індэкс	222340
Аўтамабільны код	5

Валожын на карце Беларусі ±

Валожын на Вікісховішчы

Вало́жын^[2] (афіц. транс.: Valožyn) — горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Валожынскага раёна, на рацэ Валожынцы. За 75 км ад Мінска, 17 км ад чыгуначнай станцыі Валожын на лініі Маладзечна—Ліда, каля аўтастрады Мінск—Гродна. Насельніцтва 10 276 чал. (2017)^[1].

ГісторыяПравіць

Вядомы з 14 ст. Паводле Хронікі Быхаўца, у 1440-я г. Валожын належаў невядомым з крыніц князям Валожынскім і быў канфіскаваны ў іх за ўдзел у змове супраць вялікага князя Казіміра Ягелончыка ў 1445 г. Каля 1450 г. Казімір Ягелончык даў Валожын віленскаму ваяводу Я. Манівідавічу, у 1484 г. — В. М. Вярэйскаму. У 1492 г. упершыню ўпамінаецца валожынскі касцёл. У пач. 16 ст. належаў С. В. Вярэйскай і яе мужу А. Гаштольду; у Валожыне дзейнічалі Спаская і Пятніцкая цэрквы. З 1549 г. уласнасць вялікага князя Жыгімонта Аўгуста, кіраўваўся дзяржаўцамі. З 1551 г. — мястэчка. Пасля адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565—1566 г. у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводства. У 1582 г. маёнтак Валожын — уласнасць вялікага гетмана літоўскага Мікалая Радзівіла Рудога. У 1614 г. вялікі гетман літоўскі К. Радзівіл прадаў Валожын з маёнткам кашталяну менскаму і жамойцкаму А. Служку. У 1681 г. маршалак надворны Ю. Б. Служка заснаваў у Валожыне касцёл і манастыр бернардзінцаў (скасаваны ў 1864), пры манастыры дзейнічала школа. У 1683 г. заснавана праваслаўнае брацтва. З канца 17 ст. цэнтр староства. У пач. 18 ст. у Валожыне 107 двароў, 5 вуліц, 2 царквы, 2 касцёлы. У 1710 г. узведзена драўляная уніяцкая царква. З 1738 г. Валожын уладанне князёў Чартарыйскіх, з канца 18 ст. — Радзівілаў, Чартарыйскіх і Тышкевічаў. У 1790 г. у мястэчку 186 двароў. Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 г. у складзе Расійскай імперыі.

Валожынская ешыва

У 1806—1892 г. у Валожыне дзейнічала яўрэйская духоўная акадэмія (Валожынская ешыва).

З 1921 у складзе Польшчы, цэнтр Валожынскага павета. З 1939 у БССР, з 15 студзеня 1940 г. цэнтр раёна ў складзе Баранавіцкай вобласці, з 20 верасня 1944 г. — у складзе Маладзечанскай вобласці, з 20 студзеня 1960 г. — у складзе Мінскай вобласці.

НасельніцтваПравіць

XXI стагоддзе: 2004 — 11,4 тыс. чал.; 2006 — 11,3 тыс. чал.; 2007 — 11,2 тыс. чал.; 2016 — 10 329 чал.^[3]; 2017 — 10 276 чал.^[1]

ЭканомікаПравіць

Аснову эканомікі складаюць прадпрыемствы харчовай, лёгкай, дрэваапрацоўчай прамысловасці. Гасцініца «Валожын».

КультураПравіць

Валожынскі краязнаўчы музей.

У 2000 і 2007 гадах горад быў месцам правядзення фестывалю «Адна зямля»^[4]^[5].

СлавутасціПравіць

Палац Тышкевічаў
Касцёл Святога Іосіфа
Царква Роўнаапостальных Канстанціна і Алены
Свята-Увазнясенская капліца
будынак Валожынскай ешывы (1806)
гарадская забудова (пач. 20 ст.)

Вядомыя асобыПравіць

Стары Улас (У. П. Сівы-Сівіцкі; 1865—1939), беларускі пісьменнік
Ізраіль Рагозін (1887—1971), амерыканскі прадпрымальнік у тэкстыльнай прамысловасці і дабрачынец, бацька рэжысёра Лаянала Рагозіна.
Дыяна Арбеніна
Юзаф Беркман
Таццяна Уладзіміраўна Ліхачова, беларуская актрыса
Хаім Салавейчык, галоўны рабін Брэста, вядомы тлумачальнік Талмуда
Алег Ігнатавіч Таўгень, беларускі матэматык, доктар фізіка-матэматычных навук (1993, Камбінаторныя метады ў тэорыі лінейных і арыфметычных груп), прафесар (1995).

Цікавыя звесткіПравіць

Валожын на манетах Нацыянальнага Банка РБ
Срэбраная памятная манета, 10 рублёў, Валожынская iешыва, 2010.
Срэбраная памятная манета, 10 рублёў, Валожынская іешыва, 2010.

Гл. таксамаПравіць

ЗноскіПравіць

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ «Адна зямля» – заўсёды свята//«Рэгіянальная газета», 30 чэрвеня 2000 г., № 26 (271)
↑ «Адна зямля» – звонкагалосая песня//«Рэгіянальная газета», 6 ліпеня 2007 г., № 27 (633)

ЛітаратураПравіць

Воложин // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9;
Города, местечки и замки Великого княжества Литовского: Энциклопедия. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 312 с. — 3000 экз. — ISBN 978-985-11-0432-7.
Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).