Вараздат Марціросавіч Аруцюнян
Вараздат Марціросавіч Аруцюнян (арм.: Վարազդատ Մարտիրոսի Հարությունյան; 29 лістапада 1909, Ван — 20 сакавіка 2008, Ерэван) — армянскі архітэктар і мастацтвазнаўца, гісторык армянскай архітэктуры. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Рэспублікі Арменія (1996), доктар архітэктуры (1964), прафесар (1965). Заслужаны дзеяч мастацтваў Армянскай ССР (1961).
Вараздат Марціросавіч Аруцюнян | |
---|---|
арм.: Վարազդատ Մարտիրոսի Հարությունյան | |
![]() | |
Дата нараджэння | 29 лістапада 1909[1][2] |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 20 сакавіка 2008 (98 гадоў) |
Месца смерці | |
Месца пахавання | |
Грамадзянства | |
Род дзейнасці | архітэктар, гісторык архітэктуры, тэарэтык архітэктуры, выкладчык, мастацтвазнавец, выкладчык універсітэта, навуковы работнік |
Навуковая сфера | архітэктура[3], гісторыя архітэктуры[d][3], architectural theory[d] і мастацтвазнаўства[3] |
Месца працы | |
Навуковая ступень | доктар архітэктуры[1] (1964) |
Навуковае званне | |
Альма-матар | |
Навуковы кіраўнік | Аляксей Віктаравіч Шчусеў |
Партыя | |
Член у | |
Узнагароды | |
Подпіс |
![]() |
![]() |
Біяграфія
правіцьВараздат Аруцюнян нарадзіўся ў горадзе Ван заходняй Арменіі[4]. З нагоды даты нараджэння Вараздат Аруцюнян казаў: «Мне невядомая дата майго нараджэння… Я яе пазнаў пазней. У 1916 годзе ў тыфліскім часопісе «Амбавабер» апублікавалі поўны спіс выхаванцаў сірочага прытулку пры царкве Цыранавор. Там пад нумарам 204 запісана: «Вараздат Тэр-Аруцюнян, з Вана, 7 гадоў». Ну я палічыў, што нарадзіўся ў 1909 годзе, так доўгі час і пісалася ў дакументах без дакладнага датавання. Калі ж у чарговы раз змяняў пашпарт, у міліцыі мяне папрасілі ўсё ж дапоўніць дату. Я і запісаў: 29 лістапада. То бок палічыў, што дата ўсталявання Савецкай улады ў Арменіі — гэта дата адраджэння армянскага народа, і такім чынам, дзень майго нараджэння»[5]. Сям'я Аруцюнянаў была вялікая: у бацькоў Вараздата — бацькі Марціраса і маці Каліпсэ было сямёра дзяцей: чатыры сыны і тры дочкі. Уся сям'я жыла ў адным раёне пад назвай Чаглі. Жыццё было мірным, шчаслівым і творчым да генацыду армян[6].
З Вана ў 1915 годзе Вараздат Аруцюнян трапіў у сірочы прытулак пры царкве Цыранавор у Тыфлісе і правёў там з братам Арцрунам (пасля — вядомы актор тэатра і кіно, народны артыст Армянскай ССР) і сястрой два гады. Заступнікам прытулку быў выбітны армянскі паэт і пісьменнік Аванес Туманян[7].
Дзяцінства Вараздата Аруцюняна было зусім сумным. У тыя гады маці Каліпсэ працавала прачкай у розных хатах. Паступова становішча пагаршалася, наступілі галодныя часы, і юныя Вараздат з братам Арцрунам вырашылі бегчы з прытулку. Падзараблялі на вуліцах чышчаннем абутку, продажам вады. Да 1920 года ў сям'і Аруцюнянаў з дзевяці чалавек засталіся трое: першы член іх сям'і загінуў у Вагаршапаце ад тыфу[7].
Асноўныя працы
правіцьАсноўныя працы прысвечаны гісторыі і тэорыі армянскай сярэднявечнай і сучаснай архітэктуры, жыцці і дзейнасці выбітных армянскіх архітэктараў.
Мае вялікі ўнёсак у вобласці падрыхтоўвання архітэктурных кадраў, аднаўлення, ахоўвання і прапаганды армянскіх сярэднявечных помнікаў.
Бібліяграфія
правіць- Арутюнян В. М. Архитектурные памятники Двина V—VII вв. — Ер., 1950.
- Арутюнян В. М., Сафарян С. А. Памятники армянского зодчества. — М., 1951.
- Арутюнян В. М. Звартноц. — Ер.: Армянское государственное изд-во, 1954. — 27 с.
- Арутюнян В. М., Оганесян К. Л. Архитектура Советской Армении. — Ер., 1955.
- Арутюнян В. М. Эчмиадзин. — М.: Искусство, 1958. — 24 с.
- Арутюнян В. М. Каравансараи и мосты средневековой Армении. — Ер., 1960.
- Арутюнян В. М. Город Ани. — Ер.: Армянское государственное изд-во, 1964. — 90 с.
- Арутюнян В. М. Архитектурные памятники Эчмиадзина. — Ер.: Айастан, 1968. — 75 с.
- Арутюнян В. М., Асатрян М. М., Меликян А. А. Ереван. — М.: Стройиздат, 1968. — 303 с.
- Арутюнян В. М. Архитектура Советской Армении. — М.: Стройиздат, 1972. — 158 с.
- Арутюнян В. М., Асатрян М. С. Памятники Армении. — Бейрут., 1975.
- Арутюнян В. М. Архитектура Древнего мира. — Ер., 1978.
- Арутюнян В. М. Каменная летопись армянского народа. — Ер.: Советакан грох, 1985. — 208 с.
- Арутюнян В. М. Давайте построим. — Париж, 1988.
- Арутюнян В. М. История армянской архитектуры. — Ер., 1989. — 631 с.
- Арутюнян В. М. На удивительных перекрёстках красоты. Сборник рассказов об архитектуры Древнего мира (учебное пособие). — Ер.: «Анаит», 1999. — 246 с.
- Арутюнян В. М. На перекрёстках жизни (биографические воспоминания). — Ер.: «Вестник», 1999. — 284 с.
- Арутюнян В. М. Для долголетия. — Ер.: «Век», 2000. — 283 с.
- Арутюнян В. М. По дорогам мира. кніга А. — Ер.: «Век», 2000. — 360 с.
- Арутюнян В. М. По дорогам мира. кніга Б. — Ер.: «Век», 2000. — 288 с.
- Арутюнян В. М. По дорогам мира. кніга В. — Ер.: «Век», 2001. — 368 с.
- Арутюнян В. М. Современники по искусству (сборник статей). — Ер.: «Наука», 2001. — 540 с.
- Арутюнян В. М. Творческая заслуга и жизнь архитектора Самвела Сафаряна. — Ер.: «Век», 2002. — 68 с.
- Арутюнян В. М. Мы в столетии, столетие в нас. — Ер.: «Век», 2003. — 278 с.
- Арутюнян В. М. Восстановление архитектурных памятников (учебное пособие). — Ер.: «Век», 2003. — 280 с.
- Арутюнян В. М. Проблемы истории и теории армянского градостроительства и архитектуры. — Ер.: «Век», 2004. — 742 с.
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё ж з Հայկական սովետական հանրագիտարան / пад рэд. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ а б в г д е ё Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — Т. 3.
- ↑ а б в Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.
- ↑ Тороманян 1980.
- ↑ Джангиров 2000.
- ↑ Свазлян 2008.
- ↑ а б Овнатан 1971.
Літаратура
правіць- «Заслуга и оценка» — сборник о жизни и творчестве В. М. Арутюняна / Сост. О. Маркосян. — Ер.: «Век», 2009. — 320 с. — ISBN 99941-47-27-7.
- Джангиров П. Дожить свой век(руск.) // «Урарту». — Ер.: 2000.
- Тороманян А. Учёный, педагог, общественный деятель(руск.) // Межвузовский сборник научных трудов. — Ер.: ЕрПИ, 1980.
- Свазлян В. Вараздат Арутюнян. Последний свидетель Армянского геноцида(арм.) = Վարազդատ Հարությունյան. Հայոց ցեղասպանության վերջին ականատես-վկա վերապրողներից // «Азг» : ежедневная газета. — Ер.: 2008. — № 57.
- Овнатан А. Вараздат Арутюнян(арм.) = Վարազդատ Հարությունյան // «Молодая Армения». — Ер.: 1971.
- Рашидян Г. Хранитель каменной летописи(руск.) // «Республика Армения». — Ер.: 1999.
- Вараздат Арутюнян — 90(арм.) // «Бнорран». — Ер.: 2000. — № 1—2.
- Чолакян М. Долгожитель из Васпуракана(руск.) // «Новое время». — Ер.: 1999.
- Чолакян М. Человек, занятый своим делом(руск.) // «Голос Армении». — Ер.: 2002.
- Новый лауреат премии имени Т. Тороманяна(арм.) // «Советская Армения». — Ер.: 1979.
- Меликян Н. Вараздат Арутюнян — почётный член Союза писателей Армении(арм.) // «Вараг». — Ер.: 2002. — № 49.
- Асратян М. М. Вараздат Арутюнян (к 95-летию со дня рождения)(арм.) = Վարազդատ Հարությունյան (ծննդյան 95-ամյակի առթիվ) // Вестник общественных наук НАН РА. — Ер.: 2005. — № 1. — С. 230—233. — ISSN 0320-8117.
- Тигранян Э. A. Вараздат Арутюнян, Каменная летопись армянского народа(руск.) // Вестник общественных наук АН Армянской ССР. — 1986. — № 4. — С. 85—87. — ISSN 0320-8117.
- Новый лауреат премии имени Т. Тороманяна(арм.) // «Советская Армения». — Ер.: 1979.
- Сарьян О. Архитектор Вараздат Арутюнян(арм.) // «Лрабер». — Ер.: 1961.
Спасылкі
правіць- Профиль Вараздата Мартиросовича Арутюняна на официальном сайте НАН РА
- Профиль Вараздата Мартиросовича Арутюняна Архівавана 25 сакавіка 2016. на официальном сайте Союза архитекторов Армении
- Gayane Poghosyan. Varazdat Harutyunyan (англ.)(недаступная спасылка). gayanepoghosyan.blog.com (20 чэрвеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2013. Праверана 23 лістапада 2013.
- Марк Григорян. Вараздат Арутюнян . miacum.am (19 мая 2008). Праверана 15 студзеня 2016.(недаступная спасылка)
- Свидетели Геноцида верят, что боль армянского народа разделит весь мир (руск.)(недаступная спасылка). www.hayinfo.ru (24 красавіка 2007). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 17 жніўня 2013.
- Germany to Turkey: Own Up to Massacre (англ.). www.dw.de (22 красавіка 2005). Праверана 23 лістапада 2013.
- Вараздат Арутюнян на сайте мэрии Еревана (арм.) (PDF)(недаступная спасылка). www.yerevan.am. Архівавана з першакрыніцы 21 мая 2013. Праверана 17 жніўня 2013.