Васіль (Лужынскі)
Васіль (свецкае імя: Васіль Венядзікт Лужы́нскі; 1791[B], Старая Рудня, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня — 2 лютага (21 студзеня) 1879, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя) — уніяцкі, потым праваслаўны царкоўны дзеяч Расійскай імперыі, епіскап Аршанскі (1833—1840), архіепіскап Полацкі (1840—1866), адзін з ініцыятараў Полацкага царкоўнага сабора. Доктар багаслоўя (1825).
Васіль | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
|
|||||||
| Царква | Кіеўская, Галіцкая і ўсяе Русі мітраполія | ||||||
|
|||||||
| Царква | Кіеўская, Галіцкая і ўсяе Русі мітраполія | ||||||
| Папярэднік | Іасафат Булгак | ||||||
|
|||||||
| Царква | Руская праваслаўная царква | ||||||
|
|||||||
| Царква | Руская праваслаўная царква | ||||||
| Папярэднік | Ісідар (Мікольскі) | ||||||
| Пераемнік | Сава (Ціхаміраў) | ||||||
| Адукацыя |
Полацкая духоўная семінарыя (1814) Полацкая езуіцкая акадэмія (1816) Галоўная семінарыя пры Віленскім універсітэце (1819) |
||||||
| Навуковая ступень | доктар багаслоўя[d] | ||||||
| Дзейнасць | каталіцкі святар, каталіцкі біскуп | ||||||
| Імя пры нараджэнні | Васіль Венядзікт Лужынскі | ||||||
| Нараджэнне |
1791 Старая Рудня, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя |
||||||
| Смерць |
21 студзеня 1879 Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя |
||||||
| Пахаванне | Любашкава | ||||||
| Бацька | Стэфан Лужынскі | ||||||
| Прыняцце свяшчэннага сану | 6 жніўня 1819 | ||||||
| Епіскапская хіратонія | 9 лютага 1834 | ||||||
| Узнагароды |
|
||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Біяграфія
правіцьУніяцкі епіскап
правіцьНарадзіўся ў сям’і ўніяцкага святара Стэфана Лужынскага. З-за смерці бацькі выхоўваўся ў стрыечнага дзядзькі, двараніна-католіка. Навучаўся ў Полацкай духоўнай семінарыі (1807—1814), Полацкай езуіцкай акадэміі (1814—1816), скончыў Галоўную каталіцкую семінарыю пры Віленскім універсітэце (1819) ў ступені кандыдата філасофіі.
Па вяртанні ў Полацк стаў адным з бліжэйшых памочнікаў архіепіскапа Іаана Красоўскага. У 1819 годзе быў пасвечаны ў іерэя і прызначаны інспектарам Полацкай уніяцкай духоўнай семінарыі з правамі рэктара. Кіраваў семінарыяй да 1823 года.
У 1824 годзе радай Віленскага ўніверсітэта быў абраны прэфектам Галоўнай каталіцкай семінарыі, на пасадзе кафедральнага каноніка заснаваў хор. У 1829 годзе прызначаны асэсарам уніяцкай калегіі ў Пецярбургу, дзе пазнаёміўся з Іосіфам Сямашкам і падтрымаў яго планы па пераводзе ўніятаў у праваслаўе[1].
У 1833 годзе стаў малодшым протаіерэем Полацкага кафедральнага сабора і старшынёй Беларускай кансісторыі. 6 снежня 1833 года Іасафат Булгак прызначыў, а 28 студзеня 1834 года пасвяціў Лужынскага ў епіскапа Аршанскага, вікарыя Беларускай уніяцкай архіепархіі.
Пасля смерці Іасафата Булгака ў 1838 годзе атрымаў паўнамоцтвы епіскапа Беларускага (Полацкага). 12 лютага 1839 года разам з Іосіфам Сямашкам, Антоніем Зубкам і іншым уніяцкім духавенствам падпісаў акт Полацкага царкоўнага сабора аб скасаванні Берасцейскай уніі і далучэнні да праваслаўя[2]. У адрозненне ад архіепіскапа Смарагда, выступаў за агульнае, саборнае ўз’яднанне праз асцярожныя ўнутраныя змены ў самой уніяцкай царкве[3].
Праваслаўны архірэй
правіць6 сакавіка 1839 года прызначаны епіскапам Аршанскім, вікарыем Магілёўскай епархіі. 7 ліпеня 1840 года быў узведзены ў праваслаўнага епіскапа Полацкага і Віцебскага, з 1841 года — архіепіскапа.
Дзейнасць архіепіскапа Васіля на гэтай пасадзе была прысвечана аднаўленню колішніх праваслаўных рэліквій і храмаў, умацаванню праваслаўя сярод насельніцтва. Пры яго ўдзеле быў адрожаны Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр: адрамантавана Спаса-Праабражэнская царква, узведзены багадзельня і жаночае епархіальнае вучылішча. Архіерэй ладзіў хросныя хады з крыжом Ефрасінні Полацкай, у выніку чаго былі сабраны ахвяраванні на аднаўленне манастыра, асвечанага ў 1842 годзе. Ён неаднаразова хадайнічаў аб перанясенні мошчаў святой Ефрасінні з Кіева ў Полацк, аднак станоўчага адказу не атрымліваў[1].
У 1842 годзе перанёс архірэйскую рэзідэнцыю з Полацка ў Віцебск. Актыўна займаўся місіянерскай дзейнасцю, дзякуючы чаму далучыў да праваслаўя 5 тыс. старавераў, для якіх заснаваў аднаверскія прыходы. Падчас паўстання 1863—1864 гадоў падтрымаў царскія ўлады, за што падвергся нападу з боку паўстанцаў[4].
У 1866 годзе быў вызвалены ад кіравання епархіяй і прызначаны членам Свяцейшага сінода. З’яўляўся ганаровым сябрам Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі (1876). У апошнія гады жыцця напісаў манаграфію «Нататкі», заснаваную на ўласных успамінах пра ліквідацыю ўніяцтва ў Паўночна-Заходнім краі.
Памёр у Санкт-Пецярбургу 21 студзеня 1879 года. Пахаваны каля царквы ў сваім маёнтку Любашкаве на Віцебшчыне, за савецкім часам надмагілле было знішчана.
Памяць
правіцьНа месцы пахавання архіепіскапа, побач з вёскай Макарава цяперашняга Віцебскага раёна ў 2016 годзе быў пастаўлены і асвечаны памятны крыж[5].
Узнагароды
правіць- Ордэн Святой Ганны 1-й ступені (1838).
- Ордэн Святога Уладзіміра 2-й ступені (1845).
- Ордэн Святога Аляксандра Неўскага (1851).
- Ордэн Святога Уладзіміра 1-й ступені (1866)[1].
Заўвагі
правіцьЗноскі
- ↑ а б в Алексій Хацееў; М. М. Наско, А. М. Філатава. Васіль (Лужынскі) (руск.). Праваслаўная энцыклапедыя, Т. 7 (30 лістапада 2009). Праверана 15.02.2019.
- ↑ Асветнікі зямлі беларускай: Х — пачатак ХХ ст., Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2001., С. 262
- ↑ Полацкая праваслаўная епархія . Віцебская абласная бібліятэка (11 чэрвеня 2019). Праверана 17.02.2019.
- ↑ Алексій Хацееў. 8 лютага 2019 года спаўняецца 140 гадоў з дня смерці паплечніка мітрапаліта Іосіфа Сямашкі — архіепіскапа Полацкага і Віцебскага Васіля Лужынскага (1791—1879) (руск.). Сайт Полацкага Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра (8 лютага 2019). Праверана 15.02.2019.
- ↑ 15 верасня 2016 годf быў асвечаны крыж на месцы пахавання архіепіскапа Васіля (Лужынскага) (руск.). Сайт Тадулінскага Свята-Успенскага жаночага манастыра (16 верасня 2016). Праверана 15.02.2019.
Літаратура
правіць- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 432 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.