Мядзесна
Мядзе́сна — возера ў Беларусі ў Гарадоцкім раёне Віцебскай вобласці ў басейне ракі Аўсянка (працякае праз возера).
| Мядзе́сна | |
|---|---|
| Морфаметрыя | |
| Вышыня над узроўнем мора | 151,5 м |
| Даўжыня | 3,3 км |
| Шырыня | 1,1 км |
| Плошча | 1,47 км² |
| Аб’ём | 0,00414 км³ |
| Даўжыня берагавой лініі | 9,86 км |
| Найбольшая глыбіня | 4,4 м |
| Гідралогія | |
| Салёнасць | 0,16—0,19 ‰ |
| Празрыстасць | 0,9 м |
| Басейн | |
| Плошча вадазбору | 351 км² |
| Упадаюць | Аўсянка, Кудзіка, Мыльна |
| Выцякаюць | Аўсянка |
| Размяшчэнне | |
| Краіна |
 Беларусь |
  Мядзе́сна |
|
|
|
|
 Мядзе́сна |
|
 |
|
Назва правіць
Назва балцкага паходжання.
Найбліжэй з гідранімічным коранем Med- звязанае літоўскае medis «дрэва», medė «гай», ад балцкага *medja(n) «лес». Далей да індаеўрапейскага *medhi̯os- «сярэдні, сярэдзінны» — лес разумеўся як тое, што знаходзіцца паміж паселішчамі[1].
Назва Мядзесна сягае протабалцкага значэння «сярэдзіна; сярэдні; пасярод».
Тыпалагічныя паралелі — назвы рэк Таропа, Віцьба. Яны звязаныя з літоўскім tarpe «пасярод», viduje «пасярэдзіне» (ад tarpas «прамежак», vidus «сярэдзіна»). У аснове «сярэдзінных» назваў рэк — семантыка «працярэблівання» рачным рэчышчам шляху сабе паміж берагоў.
Азёры з «сярэдзіннай» назвай або размяшчаюцца паміж двух іншых азёраў або з’яўляюцца праточнымі. Паміж двух азёраў знаходзіцца возера Сярэдняе на поўдні ад Браслава ці возера Сярэдняе на захадзе ад Круглага. Праточнае — воз. Сярэдняе, праз якой цячэ волжская рака Кудзь.
Возера Мядзесна таксама праточнае, па цячэнні ракі Аўсянка.
Корань Med- пашыраны ў назве Мядзесна балцкім гідранімічным пашыральнікам -sn-. Ён таксама ў дзвінскім гідроніме Лужасна недалёка ад Мядзесны, у дняпроўскіх балцкіх гідронімах Апісна, Нерасна, Турасна і інш.[2] Гэты пашыральнік прысутны і ў літоўскім назва- і словаўтварэнні: upė «рака» — upėsnis «рачулка; месца, дзе цекла рэчка або дзе рэчка ўцякае ў возера»[3].
Значэнне назвы Мядзесна можна перадаць як «Сярэдзіннае (возера)».
Таго ж кораня назва возера Мядзел.
Апісанне правіць
Плошча возера складае 1,47 км², даўжыня 3,3 км, найбольшая шырыня 1,1 км. Найбольшая глыбіня 4,4 м, сярэдняя — 2,8 м. Плошча вадазбору 351 км². Вадазбор складзены з пяскоў і супескаў.
Катлавіна Мядзесна лопасцевай формы, выцягнутая з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Схілы катлавіны стромкія і пясчаныя вышынёй да 10 метраў. Берагавая лінія звілістая, даўжынёй 9,86 км. Берагі вышынёй 0,1—0,2 м, пясчаныя. Зона мелкаводдзя вузкая і пясчанае. Дно плоскае і выслана гліністым ілам, у паўднёвых і паўднёва-заходніх залівах — сапрапелямі. Зарастае да глыбіні ў 3 метры. Прыбярэжная надводная расліннасць займае паласу да 20 метраў.
Возера Мядзесна эўтрофнае, праточнае. Праз возера працякае рака Аўсянка (прыток Усвячы) і злучае яго з возерам Цёста, упадаюць рэкі Мыльна (на ўсходзе) і Кудзінка (на поўдні, злучае з возерам Вывежак і праз ручаі з азёрамі Верхні Вывежак, Мелкае Струнава).
На возеры востраў плошчай 0,01 км². Колернасць вады 60—70°.
Заўвагі правіць
Літаратура правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — С. 69. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
- Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 3. Катэнарыя — Недайка / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1984. — 588 с., іл. — 10 000 экз.
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2010. — С. 23. — 72 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-136-5. (руск.)
- Витебская область: Общегеографический атлас / Ред. И. Н. Шлык — Мн.: РУП «Белкартография», 2008. — С. 19. — 36 с. — 5000 экз. — ISBN 978-985-508-049-8. (руск.)