Войцех Ярузельскі
Войцех Вітальд Ярузе́льскі (польск.: Wojciech Witold Jaruzelski; 6 ліпеня 1923, Кураў, Любельскае ваяводства — 25 мая 2014, Варшава) — польскі дзяржаўны дзеяч і афіцэр арміі. Быў першым сакратаром Польскай аб'яднанай рабочай партыі з 1981 да 1989 года і апошнім кіраўніком Польскай народнай рэспублікі (ПНР). Таксама займаў пасады старшыні Савета міністраў ПНР з 1981 да 1985 года і старшыні Дзяржаўнага савета ПНР з 1985 да 1989 года. З'яўляўся апошнім галоўнакамандуючым Польскай Народнай арміі. Быў адхілены ад улады пасля пагаднення Польскага круглага стала ў 1989 годзе, якое прывяло да дэмакратычных выбараў у краіне.
| Войцех Вітальд Ярузельскі Wojciech Witold Jaruzelski | ||||
 | ||||
| Міністр нацыянальнай абароны ПНР Войцех Ярузельскі ў 1968 годзе | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| 19 ліпеня 1989 — 21 снежня 1990 | ||||
| Папярэднік: | Баляслаў Берут (да 1952 года, калі пасада была скасаваная) | |||
| Пераемнік: | Лех Валенса | |||
| ||||
| 6 лістапада 1985 — 19 ліпеня 1989 | ||||
| Папярэднік: | Генрык Яблоньскі | |||
| Пераемнік: | пасада скасавана | |||
| ||||
| 18 кастрычніка 1981 — 29 ліпеня 1989 | ||||
| Папярэднік: | Станіслаў Адыдучы | |||
| Пераемнік: | Мячыслаў Ракоўскі | |||
| ||||
| 11 лютага 1981 — 6 лістапада 1985 | ||||
| Папярэднік: | Юзаф Пінькоўскі | |||
| Пераемнік: | Збігнеў Меснер | |||
| ||||
| 1969 — 1985 | ||||
| Папярэднік: | Марыян Спыхальскі | |||
| Пераемнік: | Фларіян Сівіцкі | |||
| Партыя: | ПАПП (1947—1991) | |||
| Адукацыя: | ||||
| Дзейнасць: | палітык | |||
| Веравызнанне: | каталіцтва | |||
| Нараджэнне: | 6 ліпеня 1923[1][2][…] | |||
| Смерць: | 25 мая 2014[2][3][…] (90 гадоў) | |||
| Пахаванне: | ||||
| Бацька: | Уладзіслаў Ярузельскі | |||
| Жонка: | Барбара Ярузельска (з 1960) | |||
| Дзеці: | дачка: Моніка | |||
| Сайт: | wojciech-jaruzelski.pl | |||
| Аўтограф: | 
| |||
| Узнагароды: | ||||
.svg){kind=small}
Ярузельскі быў галоўным адказным за ўвядзенне ваеннага становішча ў Польшчы 13 снежня 1981 года ў спробе задушыць рух за дэмакратыю, у тым ліку «Салідарнасць», першы некамуністычны прафсаюз у краіне пасля падпісання Варшаўскай дамовы. У наступныя гады ўрад і ўнутраныя сілы бяспекі Ярузельскага падвергнулі цэнзуры, ганенням і турэмнаму зняволенню тысячы журналістаў і апазіцыйных актывістаў без прад'яўлення абвінавачванняў; некаторыя страцілі жыцці падчас гэтых падзей. У выніку сацыяльна-эканамічнага крызісу адбылося нарміраванне асноўных прадуктаў харчавання, такіх як цукар, малако і мяса, а таксама бензіну і спажывецкіх тавараў, у той час як сярэдні даход насельніцтва знізіўся на 40 %. Падчас кіравання Ярузельскага з 1981 да 1989 года каля 700 тысяч чалавек пакінулі Польшчу.
Біяграфічныя звесткіПравіць
Войцех Ярузельскі быў родам з вёскі Кураў Люблінскага ваяводства. Яго сям'я жыла ў Літве, а пасля далучэння краіны да СССР, сям'я была рэпрэсаванай і адпраўленая ў лагеры Краснаярскага края. У высылцы памёр бацька Войцеха.
У 1943 Войцех Ярузэльскі запісаўся ў 1-ю польскую пяхотную дывізію імя Тадэвуша Касцюшкі, што фарміравалася на савецкай тэрыторыі. Скончыў польскую пяхотную афіцэрскую школу ў г. Разань (1943). У чыне падпаручніка ўдзельнічаў у баях (у т.л. пад Варшавай) у складзе 2-й пяхотнай дывізіі імя Я. Дамброўскага; узнагароджаны вышэйшым ваенным ордэнам Польшчы «Віртуці Мілітары».
Пасля вайны скончыў Вышэйшую школу пяхоты (1947) і Акадэмію Генштаба Войска Польскага (1955) у Варшаве. Быў на розных камандных і штабных пасадах у Войску Польскім, у 1968—83 — міністр абароны Польскай Народнай Рэспублікі (ПНР).
У 1971—89 член Палітбюро ЦК кіруючай Польскай аб'яднанай рабочай партыі (ПАРП). Падчас палітычнага крызісу 1980—81 прызначаны на вышэйшыя дзяржаўныя і палітычныя пасады ПНР: старшыня СМ (люты 1981 — лістапад 1985), Ваеннага савета нацыянальнага выратавання (1981—83), 1-ы сакратар ЦК ПАРП (1981—89, замест С. Кані). Па ініцыятыве В Ярузельскага ў снежні 1981 ў ПНР уведзена ваеннае становішча, прыпынена дзейнасць прафаб'яднання «Салідарнасць» і іншых апазіцыйных арганізацый (тлумачыў гэта пагрозай грамадзянскай вайны). У наступныя гады намагаўся мірнымі сродкамі захаваць сацыялістычны лад і ўладу ПАРП у Польшчы. Старшыня Дзяржсавета ПНР (лістапад 1985 — ліпень 1989). Пад уплывам перабудовы ў СССР пагадзіўся на легалізацыю апазіцыі, быў ініцыятарам «круглага стала» (1989). Пасля перамогі апазіцыі на парламенцкіх выбарах (1989) прэзідэнт Рэспублікі Польшчы (ліпень 1989 — снежань 1990). Пасля адстаўкі адышоў ад палітычнай дзейнасці.
АцэнкіПравіць
Палітычныя праціўнікі былой ПАРП у Польшчы патрабавалі прыцягнення В. Ярузельскага да судовай адказнасці за ўвядзенне ваеннага становішча ў 1981 і за падаўленне войскамі стыхійнага выступлення рабочых Гданьскай верфі ў 1970. 3 1994 цягнуўся судовы разбор па гэтай справе. Іншая частка польскага грамадства, наадварот, лічыць гістарычнай заслугай В. Ярузельскага яго дзейнасць у 1980-я г.
Зноскі
- ↑ 1,0 1,1 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/301467/Wojciech-Witold-Jaruzelski
- ↑ 2,0 2,1 data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ 3,0 3,1 Wojciech Witold Jaruzelski // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Wojciech Jaruzelski // Discogs — 2000. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118938398 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
ЛітаратураПравіць
- Лойка Л. Ярузельскі // БЭ ў 18 т. Т. 18. Кн. І. Мн., 2004.
