Вікіпедыя

Вольга Васільеўна Дучымінская

Дучымінская (Рэшаціловіч) Вольга-Аляксандра Васільеўна (укр.: Ольга Василівна Дучимінська; нар. 8 чэрвеня 1883, Мыкалаіў, Аўстра-Венгрыя — 24 верасня 1988, Івана-Франкоўск) — украінская пісьменніца, паэтка, літаратурны крытык, перакладчыца (з чэшскай, нямецкай, рускай моў), журналістка, народная настаўніца, культурна-адукацыйны дзеяч, адна з актыўных арганізатараў жаночага руху ў Галіцыі, даследчык фальклору, этнаграфіі і мастацтва Гуцульшчыны і Бойкаўшчыны. Супрацоўніца часопіса «Жіноча Доля».

Вольга Васільеўна Дучымінская
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння 8 чэрвеня 1883(1883-06-08)
Месца нараджэння
Дата смерці 24 верасня 1988(1988-09-24) (105 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці паэтка, пісьменніца
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сучасніца і знаёмая Івана Франка, прыяцелька Вольгі Кабылянскай, Наталлі Кобрынскай, Івана Блажкевіча, Алены Кісілеўскай, Алены Кульчыцкай, Багдана Лепкага, Аляксандра Алеся, Міхаіла Яцківа, Дзяніса Лукіянавіча, Алексы Навакоўскага, Івана Агіенкі, Сафіі Русавай, Ірыны Вільдэ, Наталены Каралевы, Станіславы Вінцэнза, Ежы Янджэевіча, Восіпа Макавея, Саламіі Крушальніцкай, Пятра Обаля, Ігната Мартынца, Антына Латоцкага, Мікалая Угрына-Бязгрэшнага.

Біяграфія правіць

Раннія гады правіць

Вольга-Аляксандра Дучымінская (Рэшаціловіч) нарадзілася 8 чэрвеня 1883 года ў сяле Мікалаеве Бібрскаго павета (цяпер Пустамыціўскі раён Львоўскай вобласці) у сям’і дырэктара школы Васіля Рэшаціловіча і яго жонкі Браніславы з сям’і Літвінаў. Была першым дзіцем. Малодшыя сёстры будучай пісьменніцы Яраслава і Севярына неўзабаве пасля нараджэння памерлі ад дызентэрыі (цяпер называюць шыгелёзам).

 
Вольга Дучымінская

У 1887 годзе Васіля Рэшаціловіча перавялі працаваць настаўнікам у сяло Лапушна таго ж Бібрскага павета. У 1888-м у мужа і жонкі Рэшаціловічаў нарадзілася дачка Уладзіміра. У 1892 годзе сям’я перабралася ў сяло Храброва Сакальскага павета, куды бацька быў накіраваны на працу, а ў 1894-м у сяло Кунын Жоўкіўскага павета.

Пачатковую адукацыю Вольга атрымала дома. Працягвала навучанне ў пятым класе жаночай выдзеленай школы ў горадзе Станіславе. Скончыць вучобу тут не атрымалася, бо ў 1897 годзе памёр бацька, якога яна вельмі любіла.

Як паўсірату дзякуючы апецы мамінага брата, катэхіта станіслаўскіх школ Язэпа-Мар’яна Літвіна, Вольгу аддалі ў школу сясцёр-васіліянак ў Явараве, дзе яна скончыла восьмы клас. Тут дзяўчына пачала займацца літаратурнай творчасцю. Яшчэ ў школе, прачытаўшы некаторыя творы Вольгі Кабылянскай, адважылася выказаць пра іх свае думкі ў лісце да «Букавінскай арліцы».

У 1899 годзе Вольга паехала ў Пшэмысль, дзе працягнула навучанне на настаўніцкім семінары, які скончыла ў 1902 годзе.

Вольга Рэшаціловіч захаплялася пісьменствам. Імкнулася стаць настаўніцай, самааддана служыць народу: «Я так горача жадала быць настаўніцай! (Нават Хрыстос быў толькі настаўнікам). [ … ] Я хацела быць настаўніцай, і то не толькі ў школе, але і па-за школай, займацца дзятвой, цікавіцца вёскай — народам (завяшчанне майго бацькі) і працаваць для іх».

Настаўніцкая праца правіць

У 1902 годзе Вольга Рэшаціловіч стала настаўніцай і працавала на педагагічнай ніве амаль 30 гадоў у розных населеных пунктах цяперашніх Львоўскай і Івана-Франкоўскай абласцей: у вёсцы Залазы Жоўкіўскага павета (1902—1903), Бутынах Сакальскага (1903—1904), Лысовічах (1904—1905), Задэрэвач (1905—1906), Цяпчэ (1906—1919, 1925—1930)[1], Цэняві (1919—1925) Далінскага паветаў.

У вёсцы Кунін ў 1905 годзе Вольга выйшла замуж за Пятра Дучымінскага, які настаўнічаў у розных школах Жоўкіўскага павета. У сакавіку таго ж года іх паслалі на працу ў Задэрэвач, а затым у Цяпчэ Далінскага павета. У гэты перыяд у маладых мужа і жонкі нарадзілася двое сыноў, якія вельмі рана памерлі. 08 ліпеня 1908 года ў Дучымінскіх нарадзілася дачка, якую назвалі Аксана. У 1914 годзе мужчына пайшоў на фронт. Пазней, як член Украінскай Галіцкай Арміі, з’ехаў і не вярнуўся. Жыў і памёр у Чэхаславакіі.

Пачатак творчасці правіць

Літаратурную дзейнасць пачала ў 16 гадоў. Менавіта тады з’явіліся яе першыя вершы і менавіта тады пазнаёмілася з Іванам Франко, які дапамог маладой пісьменніцы ўвайсці ў вялікі свет літаратуры.

Дэбют В. Дучымінскай як паэткі адбыўся ў 1905 годзе, калі ў Львоўскай газеце «Справа» пад псеўданімам «Ірма Астапаўна» была надрукаваная яе паэзія «Апошнія гукі». Пазней «Літаратурна-навуковы Веснік» (Львоў) надрукаваў «Іронію лёсу!».

У 1911 годзе выйшла першая (і адзіная пры жыцці паэткі) зборнік з пятнаццаці вершаў Ірмы Астапоўны «Пэндзлік незабудкі». Зборнік заключыў і напісаў прадмову да яе Мікалай Венгжын. Кніжачка атрымала станоўчыя водгукі крытыкаў А. Каваленка ў Кіеве, І. Нечуя-Лявіцкага у Екацярынаславе, Н. Кобрынскай, З. Чарнецкага і В. Юшчанка ў Львове.

Літаратурная і грамадская дзейнасць правіць

Вольга Дучымінская валодала шасцю мовамі: украінскай, польскай, нямецкай, рускай, чэшскай, французскай (у такой паслядоўнасці падавала веданне моў сама пісьменніца) і перакладала з чэшскай, нямецкай, рускай.

Народная настаўніца была не толькі паэткай. Яна вядомая як феміністка. Жаночы рух захапіў яе з першага ж года настаўніцкай працы. У 1906 годзе В. Дучымінская пазнаёмілася з Наталляй Кобрынскай. Сваёй духоўнай няньцы Наталлі Кобрынскай яна прысвяціла навэлу «Снег». В. Дучымінская — аўтар шэрагу літаратуразнаўчых артыкулаў пра Н. Кобрынскую: «Жаночы рух у Заходняй Украіне», «Цярністым шляхам», «Змагар за лёс жанчын», якія друкаваліся ў выданнях Варшавы 1967, 1968, 1970 гадах.

У 1912 годзе Наталля Кобрынская разам з Вольгай Дучымінскай і Верай Лебедзевай (Канстанцінай Маліцкай) аднавілі выданне ў Каламыі «Жаночай бібліятэка».

Працавала ў дзяржаўным апараце ЗУНР (1918—1919).

Працяглае сяброўства злучыла В. Дучымінскую з А. Кабылянскай. Прысвяціла ёй навелы «Спявачка» (1927), «Сумны Хрыстос» (1927), «Званы» (1917), успамін «Мае размовы з Кабылянскай» (1937). У 1963 годзе напісала ўспаміны «Поранкова душа».

В. Дучымінская належала да той жа кагорты жанчын-пісьменніц, што і Ульяна Краўчанка, Вера Лебядова (Канстанціна Маліцкая), Вольга Рашкевіч, Алена Кісілеўская, Вольга Ціпаноўская. З Н. Кобрынскай і К. Маліцкай у 1912 годзе заснавала выданне «Жаночай бібліятэкі», у якім прапагандаваліся лепшыя ўзоры сусветнай літаратуры.

Вяла актыўную грамадскую дзейнасць сярод Галіцкага жаночага таварыства, асабліва сельскага. Па вёсках яна арганізоўвала так званыя жаночыя курсы, на якіх вучыла жанчын чытаць і пісаць, эканомна вяла гаспадарку, дапамагала хворым. Гэтая праца прынясла ёй прызнанне і папулярнасць у Галіцыі 30-х гадоў.

Пасля 1939 года Вольга Дучымінская — сярод арганізатараў музея этнаграфіі і мастацкага промыслу ў Львове. Ездзіла ў навуковыя экспедыцыі, збірала матэрыялы аб духоўнай і матэрыяльнай культуры бойкаў і гуцулаў, даследавала этнаграфічную дзейнасць І. Франко, Ф. Калесы.

Некалькі разоў ездзіла ў Чэхію, дзе яе цікавіў жаночы рух. Там прамаўляла рэфераты з жыцця ўкраінскай жанчыны. Менавіта ў гэты час напісала шэраг цікавых артыкулаў і даследаванняў аб народных звычаях, збірала матэрыял аб духоўнай і матэрыяльнай культуры гуцулаў і бойкаў, рыхтавала да друку некалькі манаграфій, але гэтая праца пісьменніцы засталася незавершанай.

Друкавалася пад рознымі псеўданімамі і крыптанімамі (Барвінак Алег, Лучынская Вольга, Вольга Д., Астапаўна Ірма, Поважна, Поважна О., Рута, Рута О., О. Д., О. Д-ка) у розных выданнях: часопісы «Бджола», «Дажбог», «Діло», «Жіноча доля», «Жіноча воля», «Літературно-науковий вісник», «Мета», «Народна справа», «Наш світ», «Нова хата», «Новий час», «Нові шляхи», «Рідна школа», «Самостійна думка», «Час», «Шляхи» (да Другой сусветнай вайны), часопіс «Наша страна» (1939—1941), «Львівські вісті», «Наші дні» (1941—1944), часопіс «Радянський Львів», газета «Вільна Україна» (1945—1949).

Арышт і ссылка правіць

Поўная надзей і творчых задум, сустрэла В. Дучымінская 1949 год, які крута змяніў жыццё пісьменніцы.

23 лістапада 1949 года 66-гадовую В. Дучымінскую арыштавалі, нібыта па справе замаху на Яраслава Галана. Два гады, якія доўжылася следства, знаходзілася ў турме. 25-26 мая 1951 года яе судзіў ваенны трыбунал. Прысуд — 25 гадоў лагераў па артыкулах 54-1а і 54-11 Крымінальнага кодэкса УССР.

Шмат здзекаў выпрабавала ў сібірскіх спецлагерах, але ніколі не губляла чалавечай годнасці. На зоне за кавалак паперы і аловак — карцэр. Таму складзеныя ў лагеры вершы Вольгі Дучымінскай вывучалі на памяць і разам з вызваленымі яны траплялі на волю, на радзіму.

Пасля смерці Сталіна, 19 чэрвеня 1956 года, справа Вольгі Дучымінскай была перагледжана. Тэрмін скараціўся да дзесяці гадоў. 19 снежня 1958 года напаўжывая Вольга Дучымінская выйшла на волю. Ёй было 75 гадоў. Некаторы час самотна жыла ў Львове. Не мела месца, дзе магла б спакойна дажываць веку. Ціха пераносіла перыядычныя беспадстаўныя абразы прэсы, якая навешвала на яе ўсякія цэтлікі.

Жыццё пасля вызвалення правіць

На вяртанне дадому была накладзеная забарона. У Львоў прыехала нелегальна восенню 1959 года. Яе прытуліла ў сябе Ірына Вільдэ. Пасля ёй удалося прыпісацца ў Самборы ў Ірыны Турчан — сваячкі Катры Грыневічавай.

Пасля Самбора Дучымінская знайшла прытулак у Чарнаўцах у сям’і Вольгі Кабылянскай, або, як сама казала, «у паньства Панчукоў».

Пасля вызвалення друкавалася рэдка, толькі ў каламыйскай газеце «Чырвоны сцяг» і варшаўскіх украінскіх выданнях («Український календар 1967 року», «Наше слово»).

4 снежня 1972 года памерла ў Мюнхене Дачка Аксана Дучымінская-Мігул. Пахавана на ўкраінскіх могілках у Баунд-Бруку, Нью-Джэрсі, ЗША.

У канцы жыцця (1977—1988) пражывала ў Міраславы Антонавіч — стрыечнай сястры Сцяпана Бандэры, якая апекавала яе да смерці, акружыла яе любоўю і сямейным цяплом, хоць была цалкам чужым ёй чалавекам. Але цкаванне працягвалася і тут. Пастаянна пагражалі выселіць, не прапісвалі. Мізэрную пенсію налічылі аж у Самборы — па ёй ездзіла М. Антановіч.

У апошнія гады жыцця яна марыла знайсці ўсе друкаваныя і рукапісныя вершы і выдаць зборнік вершаў. 24 верасня 1988 года, у суботу, Вольга Духімінска памерла ва ўзросце 105 гадоў. Пахавана на могілках у Чукалаўцы пад Івана-Франкоўскам.

За час яе творчага даўгалецця (1905—1988) асобнымі выданнямі выйшлі толькі паэтычны зборнік «Букет незабудак», нарыс «Наталля Кобрынская як феміністка» і аповесць «Эці».

Рэабілітавана толькі пасмяротна ў 1992 годзе.

Памяць правіць

Грамада вёскі Цяпча і педагагічны калектыў вырашылі надаць школе імя Вольгі Духімінскай[1]. У Львове [2] і Івана-Франкоўску[3] ў гонар Вольгі Духімінскай названы вуліцы.

Выданні правіць

  • Зборнік вершаў «Букет незабудак» (1911, вершы з гэтага зборніка ўвайшлі ў наступны).
  • Наталля Кобрынская як феміністка (1934)[4] .
  • Зборнік апавяданняў «Сумны Хрыстос» (1992).
  • Зборнік вершаў «Я чую…малітву зямлі» (1996).
  • Зборнік вершаў «Выбраныя вершы» (1996).
  • Выбраныя творы (2014).

Зноскі

  1. ↑ а б Тяпчанський навчально виховний комплекс. Архівавана з першакрыніцы 26 квітня 2014. Праверана 26 квітня 2014.
  2. ↑ вул. Ольги Дучимінської. Архівавана з першакрыніцы 15 березня 2016. Праверана 26 квітня 2014.
  3. ↑ вул. Ольги Дучимінської. Архівавана з першакрыніцы 15 березня 2016. Праверана 26 квітня 2014.
  4. ↑ Закарпатки взяли участь в святкуванні 155-річчя «чорної пані». Архівавана з першакрыніцы 1 червня 2018. Праверана 26 квітня 2014.

Літаратура правіць

  • Післямова Романа Горака до збірки новел «Сумний Христос». — Львів, 1992.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вольга_Васільеўна_Дучымінская&oldid=4556266"