Высокае Сярэдневякоўе

Высокае Сярэднявечча — перыяд у еўрапейскай гісторыі, які ахоплівае прыблізна ХІXIV стагоддзі. Эпоха Высокага Сярэднявечча змяніла Ранняе Сярэднявечча і папярэднічала Позняму Сярэднявеччу. Асноўнай тэндэнцыяй быў рост колькасці насельніцтва Еўропы, што прывяло да рэзкіх змен у сацыяльнай, палітычнай, эканамічнай і культурнай сферах жыцця.

Гістарычныя падзеі правіць

 
Знакаміты габелен з Бае, на якім вышыта бітва пры Гасцінгсе - лёсавызначальная для Англіі падзея, у якой нарманы перамаглі англасаксаў

Брытанія правіць

У 1066 годзе адбылося заваяванне Англіі войскам нарманаў пад кіраўніцтвам герцага Вільгельма. Гэта паўплывала на ўсю далейшую гісторыю краіны. У 1169 годзе нарманы ўварваліся ў Ірландыю і хутка падпарадкавалі сабе яе частку. Прыкладна тады ж была заваявана Шатландыя, якая пазней аднавіла сваю незалежнасць, і Уэльс. У ХІІ стагоддзі быў заснаваны інстытут скарбніцы. У 1215 годзе Іаан Беззямельны падпісаў Вялікую Хартыю вольнасцей - дакумент, які абмежаваў каралеўскую ўладу і стаў пазней адным з асноўных канстытуцыйных актаў Англіі. У 1265 годзе быў скліканы першы парламент.

Скандыванія правіць

Паміж сярэдзінай Х і сярэдзінай ХІ стагоддзя скончылася эпоха набегаў вікінгаў. Скандынаўскія каралеўствы цяпер былі аб’яднаныя, іх насельніцтва прыняла хрысціянства. У пачатку ХІ стагоддзя Данія, Нарвегія і Англія аб’ядналіся пад уладай караля (конунга) Кнуда Вялікага. Пасля яго смерці ў Англіі і Нарвегіі аднаваліся старадаўнія дынастыі. А пасля паразы данаў у 1227 годзе іх уплыў на рэгіён моцна зменьшыўся. На пэўны час Нарвегія павялічыла свой уплыў на Атлантыку, падпарадкаваўшы сабе Грэнландыю і востраў Мэн, а Швецыя пад кіраваннем караля Біргера Ярла замацавалася на Балтыцы.

Францыя і Германія правіць

У Раннім Сярэднявеччы ўзнікла Каралінгская імперыя; пазней яна распалася на тры дзяржавы, з якіх пазней сфарміраваліся сучасныя Германія і Францыя. Першая аформілася ў Свяшчэнную Рымскую Імперыю.

Паўднёвая Еўропа правіць

На 711 год большасць тэрыторыі Пірэнейскага паўвострава (акрамя паўночных рэгіёнаў) была акупавана мусульманамі (маўрамі). У ХІ - ХІІІ стагоддзях адбывалася ”Рэканкіста” - адваяванне тэрыторыі будучай Іспаніі ў мусульман. Пад контролем апошніх застаўся толькі маленькі рэгіён з цэнрам у Гранадзе.

Італія, раздробленая на мноства маленькіх краін, дынамічна развіваецца. Генуя, Пізанская Рэспубліка, Венецыянская Рэспубліка ператвараюцца ў прамысловых, культурных, марскіх і гандлёвых гігантаў тагачаснай Еўропы. Аддзяленні венецыянскіх банкаў з’яўляюцца ў многіх еўрапейскіх гарадах.

Цягам першай паловы Высокага Сярэднявечча (1050 - 1185) на Балканскім паўвостраве дамінавала Візантыйская імперыя, што засягнула росквіту ў перыяд дынастыі Комнінаў. Пасля 1180 году ў імперыі пачаўся крызіс. У 1184 годзе адпала Балгарыя, у 1190 годзе - Швецыя. Яшчэ ў 1054 годзе адбыўся раскол (схізма) царквы на заходнюю (каталіцтва) і усходнюю (праваслаўе). У 1204 годзе армія крыжакоў захапіла Канстантынопаль, заснаваўшы ў частцы Візантыі сваю Лацінскую імперыю. У неакупаваных імі рэгіёнах узніклі незалежныя Нікейская і Трапезундская імперыя. Хаця пазней Візантыйская імперыя была адноўлена, на канец Высокага Сярэднявечча гэта была слабая дзяржава, разарваная грамадзянскімі войнамі, палацавымі інтрыгамі, агульнай дэградацыяй нораваў.

Усходняя Еўропа правіць

Эпоха Высокага Сярэднявечча адзначылася росквітам, а затым распадам Кіеўскай Русі, з’яўленнем на гістарычнай сцэне Польшчы, Вялікага Княства Літоўскага. Нашэсце мангола-татар прывяло цэлыя рэгіёны ў заняпад і вызначыла іх далейшае развіццё. На тэрыторыі Беларусі ў ХІ стагоддзі набыло незалежнасць і дасягнула росквіту Полацкае княства. Палачане каланізавалі басейн ракі Дзвіны да самога Балтыйскага мора, атрымаўшы такім чынам выйсце да марской прасторы.

Рэлігія правіць

Схізма 1054 году прывяла да ўзнікнення асобных Рымска-каталіцкай (Заходняя і Цэнтральная Еўропа) і Праваслаўнай (Усходняя Еўропа і Балканы) цэркваў. Раскол адбыўся з-за канфлікту паміж Папскім легатам кардыналам Гумбертам і канстантынопальскім патрыярхам Міхаілам Кіруларыем, у час якога царкоўнікі агучылі адзін аднаму анафему. У каталіцкім свеце вызначылася тэндынцэя да незалежнасці царквы і дамінавання Папы Рымскага над каралямі. У праваслаўным свеце царква была падпарадкаваная свецкай уладзе.

Крыжовыя паходы правіць

Адна з вызначальных рыс эпохі - Крыжовыя паходы, якія арганізавалі хрысціяне з мэтаю адваяваць у мусульман Палестыну (”Святую зямлю”).

Схаластыка правіць

У філасофіі таго часу дамінавала схаластыка - вучэнне, заснаванае, з аднаго боку, на спадчыне грэчаскіх філосафаў, а з другога на тэзісе, што ісціна ўжо даная ў Бібліі, і задача філасофіі - толькі абгрунтаваць яе (”Філасофія - служка багаслоўя”). Найболей выбітнымі філосафамі-схаластамі былі Фама Аквінскі і Раймунд Лулій.

Культура правіць

Літаратура правіць

У літаратуры набыў папулярнасць куртуазны рыцарскі раман — жанр вялікіх, пераважна вершаваных твораў аб прыгодах рыцараў. У іх успяваліся рыцарская адвага і годнасць. Найбуйнейшыя аўтары таго часу — Вальфрам фон Эшэнбах і Крэцьен дэ Труа. Па матывах народных паданняў ствараеццы цыкл твораў пра караля Артура і рыцараў Круглага Стала.

Зноскі