Вікіпедыя

Ганна Шведская

Не блытаць з Ганна Шведская (1545—1610).

Ганна Ваза Шведская (польск.: Anna Wazówna; 17 мая 1568 — 26 лютага 1625) — польская і шведская княгіня, стараста Брадніцы і Голуба. Яна была малодшым дзіцём караля Швецыі Юхана III і Кацярыны Ягелонкі. Яна была блізкая са сваім братам Жыгімонтам Вазай, каралём Польшчы (1587—1632) і каралём Швецыі (1592-99). Выхавана каталічкай, Ганна перайшла ў лютэранства ў 1584 годзе, што зрабіла яе недапушчальнай нявестай для многіх каталіцкіх каралеўскіх асоб Еўропы, і яна засталася незамужняй.

Ганна Шведская
Нараджэнне 17 мая 1568[1]
Смерць 26 лютага 1625(1625-02-26)[3] (56 гадоў)
Месца пахавання
Род Ваза
Бацька Юхан III
Маці Кацярына Ягелонка
Дзейнасць батанік
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія правіць

Ранні перыяд жыцця правіць

Ганна была малодшым дзіцём герцага Юхана Фінляндскага і Кацярыны Ягелонкі, сястры караля Польшчы Жыгімонта II Аўгуста. Яна нарадзілася ў Эскільстунахусе адразу пасля вызвалення яе сям’і з палону ў замку Грыпсхольм. Яе бацька ўзышоў на шведскі трон у 1569 годзе, як Юхан III. Як і яе брат Жыгімонт, Ганна выхоўвалася каталіком ад маці і наведвала каталіцкую імшу.[4]

Ёй было прапанавана некалькі шлюбаў. У 1577 годзе вяліся дыскусіі па арганізацыі шлюбу паміж Ганнай і аўстрыйскім эрцгерцагам — Маціясам альбо Максіміліянам II, але гэта стала немагчымым пасля яе змены веры праз год пасля смерці маці.[4] Калі яе каталіцкая цётка прынцэса Цэцылія са Швецыі прапанавала ёй каталіцкі каралеўскі шлюб у 1585 годзе, Юхан III адказаў, што Ганна перайшла ў лютэранства годам раней. Паводле летапісаў, змена веры была здейснена з-за смерці маці ў 1583 годзе: маці, якая баялася чысцілішча, суцяшаў яе спаведнік-езуіт, які запэўніў яе, што чысцілішча не існуе, а выкарыстоўваецца проста для папярэджання звычайных і прастадушныя людзей. Каралева адправіла езуіта, але гэта выклікала ў Ганны непрыязнасць да фальшу рыма-каталіцтва.

Пасля смерці маці яе цётка па маці Ганна Ягелонка прапанавала адправіць яе ў Польшчу, каб там выхоўваць, але Юхан III адмовіўся. У яе быў свой двор, пад наглядам былой гаспадыні мантый яе маці Карын Гіленстыерна; адной з фрэйлін была яе стрыечная сястра, прынцэса Сігрыд Шведская.

Пераезд у Польшчу правіць

У 1587 годзе яе брат Жыгімонт быў абраны польскім каралём і вялікім князем літоўскім як Жыгімонт III. Яе цётка Ганна Ягелонка паўтарыла сваю прапанову правесці Ганну з сабой у Польшчу, і на гэты раз Юхан III даў згоду дзеля Жыгімонта: «Каб час на пачатку не быў занадта доўгім для вашага дарагога пана брата».[4] Ганна з’ехала з Жыгімонтам у Польшчу 12 верасня 1587 года і прысутнічала на яго каранацыі. Падчас знаходжання пры польскім двары яна прыцягнула негатыўную ўвагу, праводзячы лютэранскія імшы ў сваім двары.

У 1589 годзе Ганна суправаджала Жыгімонта на сустрэчы з іх бацькам у Рэвеле, шведская Эстляндыя. Яна прысутнічала падчас бурных сэсій Рыксрода, дзе кароль Юхан настойваў на тым, каб Жыгімонт адрокся ад польскага прастола і вярнуўся ў Швецыю. Шведскія саветнікі пратэставалі супраць гэтай ідэі, і раз’юшаны Юхан паабяцаў пераследваць іх.[4] Эрык Спарэ папрасіў Ганну заступіцца пасярэднікам і супакоіць бацьку. Пакуль Жыгімонт вярнуўся ў Польшчу, Ганна пайшла за бацькам у Швецыю, дзе правяла наступныя тры гады.

У 1592 годзе Ганна вярнулася ў Польшчу для ўдзелу ў вяселлі паміж братам і Ганнай Аўстрыйскай. У польскім двары яе не любілі з-за рэлігіі і ўплыву, які яна аказала на Жыгімонта, і яе падазравалі ў падтрымцы няўдалага плана бацькі арганізаваць пратэстанцкі шлюб для Жыгімонта з Крысцінай Гольштэйн-Готарпскай.[4] Арцыбіскуп быў настолькі правакаваны яе лютэранскімі службамі, што пагражаў і Ганне, і Жыгімонту адлучэннем ад царквы. Аднак яе нявестка Ганна Аўстрыйская не дапусціла пераследу. У ліпені 1593 года яна вынесла на хрышчэнне новую пляменніцу Ганну Марыю.

Кардынал Андраш Баторы прапанаваў ёй шлюб з прынцам Трансільваніі. Тым ня менш, яна ўзяла шлюб з першым стрыечным братам свайго бацькі графам Густавам Браге (1558—1615), сын Пер Брагі Старэйшай і будучы генерал ў Польшчы.[4] Іх выхоўвалі разам пры двары, і, як паведамляецца, яны ўзаемна закахаліся адзін у аднаго, і там ходзяць чуткі, што яны таемна сустракаліся ў доме сястры Браге Эбы Спарэ.[5] У 1587 годзе Густаў Браге паехаў за Жыгімонтам і Ганнай у Польшчу, калі Жыгімонт быў абраны там каралём. У 1589 годзе ён афіцыйна папрасіў у Жыгімонта рукі Ганны, і хаця яму не далі адназначнага адказу, яму не адмовілі, што прымусіла яго спадзявацца, што яго могуць прыняць. Патэнцыйнаму шлюбу паміж прынцэсай Ганнай і Густавам Браге жорстка супрацьстаяў герцаг Карл, які разглядаў яго як змову Густава Браге зрабіць княгіню Ганну кіруючай каралевай-рэгентам Швецыі, а яе адзіны брат Жыгімонт адсутнічаў у Польшчы, і таму ён выкарыстаў іх адносіны у сваёй паклёпніцкай хроніцы «Karlskrönikan». Хоць гэта быў не самы пажаданы шлюб, Ганна адмовілася ад усіх іншых сватоў. З цягам часу з задуманага шлюбу нічога не атрымалася, і Ганна, і Браге засталіся незамужнімі. Пэўнага тлумачэння гэтаму ў гістарычных крыніцах не знайсці, але Густаў Браге ўсё жыццё заставаўся на баку Жыгімонта і Ганны і ў канчатковым рахунку рушыў услед за імі ў Польшчу, калі яны назаўсёды пакінулі Швецыю.

Шведскае праўленне яе брата правіць

У лістападзе 1592 года яе брат Жыгімонт перайшоў на шведскі прэстол пасля смерці іх бацькі. У верасні 1593 года Ганна вярнулася ў Швецыю ў кампаніі брата караля Жыгімонта і нявесткі каралевы Ганны. Папскі пасланнік Германіка Малашпіна паставіўся да яе з недаверам.[4] У часы скандальнага бунту паміж каталікамі і пратэстантамі падчас адпявання свайго польскага музыкі Соўкі ў Царкве Рыдархольмена ў лістападзе 1593, яе уласны святар Олаўс Сімоніс ўдзельнічаў на баку пратэстатаў. Сама Ганна ў лютым 1594 года ва Упсале наведала свайго дзядзьку Карла, герцага Сёдэрманландскага, і прысутнічала на антыкаталіцкай пропаведзі Эрыкуса Шэперуса. Жыгімонт меў планы зрабіць Ганну сваім рэгентам у Швецыі падчас знаходжання ў Польшчы. Аднак супраць гэтага плана выступіў герцаг Карл, які дамогся прызначэння Шведскай рады.

У 1594 годзе Жыгімонт вярнуўся ў Польшчу, а Ганна засталася ў Швецыі. Папскі пасланнік Маласпіна пераканаў яго пакінуць яе з-за ўдзелу ў рэлігійных беспарадках у Рыдархолмскіркане і нагадаў пра пагрозу архіепіскапа адлучэння ад царквы.[4] Ганна атрымала ў дапамогу замак Стэгеборг як месца жыхарства ўласнага двара ў феадальных раёнах Хамаркінд, Б’ёркекінд, Эсткінд і Лёсінг Хярад. У Стэгеборгу яна развівала свае інтарэсы да фітатэрапіі. У 1595 годзе Ганна дамовілася пра шлюб паміж фрэйлінай Сігрыд Браге і Ёханам Гіленстыернай. Гэта стала вялікім скандалам, калі Браге была заручана з іншай сям’ёй. Герцаг Карл адмовіўся ад пасярэдніцтва, і Ганна, нарэшце, здолела стварыць паселішча паміж сем’ямі ў Сёдэрчэпінгскім рыксдагу 1595 годзе. Вяселле таксама выклікала часовае адчужэнне ў адносінах паміж Ганнай і Густавам Браге, але неўзабаве яны памірыліся.[5]

Справа «Спарэ» павінна была стаць апошнім разрывам паміж Ганнай і герцагам Карлам. Граф Эрык Ларсан Спарэ быў заўзятым прыхільнікам Жыгімонта, і Ганна захоўвала скрынку для яго жонкі Эбы Спарэ, сястры яе галоўнай фрэйліны, якая чакала Маргарыту Браге (1559—1638), у Стэгеборгу, якую герцаг Карл падазраваў, што яна ўтрымлівае падазроныя дакументы.[4] Калі Ганна пакінула Стэгеборг каб прысутнічаць на смяротным ложы каралевы ўдавы Гунілы Бельке ў 1597 годзе, герцаг Карл абшукаў яе дом, скрынка Эбы Спарэ і перапіска Ганны з парай Спарэ былі канфіскаваныя, і падверглі Эбу Спарэ, а таксама яе сястру, старэйшую фрэйліну Ганны, Маргарыту Браге, на допыт з нагоды крыптаграфіі, якую ён знайшоў у лістах Ганны, і абвінаваціў Эбу Спарэ ў кантрабандзе з яе братам, меркаваным каханым Ганны, Густавам Браге.[6]

З 1592 года Жыгімонт вёў перамовы аб шлюбе паміж Ганнай і маркграфам Янам Георгам Брандэнбургскім, але палітычная напружанасць працягвала затрымліваць пагадненне.[4] У лютым 1598 года Жыгімонт запатрабаваў, каб Карл дазволіў Ганне вярнуцца ў Польшчу, бо яе вяселле з Янам Георгам было нарэшце прызначана на Вялікдзень у гэтым годзе. Карл паспрабаваў прадухіліць яе выезд, патрабуючы інвентарызацыі яе шведскай маёмасці і абяцання, што яна будзе канфіскавана дзяржавай, калі яна памрэ незамужняй. Ганна пратэставала, параіла Карлу супрацоўнічаць з Жыгімонтам і прапанавала сябе як пасярэдніка. Па вяртанні Жыгімонта ў Швецыю Ганна адразу ж далучылася да яго ў грамадзянскай вайне, якая разгарэлася паміж Жыгімонтам і Карлам. Ёй было дадзена заданне быць пасярэднікам, але з-за недаверу Карла да яе яна не змагла шмат чаго дасягнуць. Пасля паразы Жыгімонта ў бітве пры Стонгебру ў 1598 годзе яна пакінула Швецыю, каб жыць з ім у Польшчы.

Пазнейшае жыццё ў Польшчы правіць

Пасля 1598 года Ганна правяла астатняе жыццё ў Польшчы, хаця заўсёды называла сябе прынцэсай Швецыі. Яна вядома як Anna of Svecia (Ганна Шведская), яна была пратэстантам-членам каталіцкай каралеўскай сям’і і выступала ў якасці абаронцы высланых пратэстанцкіх шведскіх лаялістаў Жыгімонта і польскіх пратэстантаў.[4] Княгіня Ганна падтрымлівала добрыя адносіны і ўплыў на Жыгімонта, і яна выконвала функцыі яго палітычнага саветніка па дзяржаўных справах, што зрабіла яе супярэчлівай фігурай у Польшчы.

Падчас палону Карла Гіленхельма, пазашлюбнага сына герцага Карла, у Польшчы ў 1610-13 гадах, яна надавала яму вялікую ўвагу. Ёй было даручана Жыгімонтам дапытаць Гіленхельма, у той час, калі Жыгімонт, схаваўшыся за заслонай, падслухваў.[4] Яна абвінаваціла Карла ў змове з мэтай прыцягнуць канфлікт паміж Жыгімонтам і Юханам III, што Гіленхэльм адмаўляў.

 
Магіла княгіні Ганны ў Торыну

Ганна засталася незамужняй. У 1602 годзе герцаг Карл дэ Гансага-Невер прапанаваў шлюб з французскім прынцам, які так і не быў рэалізаваны. Перамовы з Янам Георгам Брандэнбургскім былі канчаткова спынены ў 1609 годзе. Чуткі пра тое, што яна мела любоўныя адносіны са ссыльным шведскім графам Густавам Браге, прыхільнікам Жыгімонта, ніколі не пацвердзіліся, але імі карыстаўся Карл IX, які баяўся яе палітычнага ўплыву і ў лісце да Жыгімонта 1607 года пісаў: «Твая атрутная сястра, стваральніца ўсяго злога і народжаная да знішчэння ўсіх зямель і каралеўства».[4] Калісьці Карл IX баяўся, што яна выйдзе замуж за расійскага цара Дзмітрыя, што, аднак, было ілжывай чуткай.

Жыгімонт зрабіў Ганну старастай Брадніцы ў 1605 годзе і Голубы ў 1611 годзе. Яна падзяляла свой час паміж сваімі феадальным валоданнямі і дваром брата. Апанажам Ганны быў Страсбург (цяпер Брадніца), каралеўскі прускі раён у Польшчы недалёка ад Балтыкі, дзе яна жыла ў Голубе і Страсбургу. Яна стала вельмі паважанай дзякуючы сваёй выдатнай вучобе. Яна цікавілася літаратурай, музыкай, садоўніцтвам і медыцынай. Яна была спецыялістам у галіне лекавых траў і мела ўласную аптэку. З дапамогай італьянскага памочніка яна самастойна правяла эксперыменты ў галіне фітатэрапіі.[4] Яна фінансавала гербарый Сымона Сірэнія.

Ганну пахавалі ў касцёле Найсвяцейшай Марыі ў Торуні, Польшча, праз некалькі гадоў пасля яе смерці, бо Папа ўпершыню забараніў пахаванне пратэстанта на блаславёных могілках у каталіцкай Польшчы. Толькі яе пляменнік, кароль Уладзіслаў IV Ваза, атрымаў адмену гэтага ўказа. Ён пабудаваў выдатны чорны помнік з мармуровай грабніцы з белай алебастравай фігурай каханай цёткі.

Галерэя правіць

  •  
    Ганна Шведская праца Эльбфаса (неўстаноўлена Нацыянальным музеем, але прынята акадэмічнымі пісьменнікамі)
  •  
    Палац Ганны Вазы ў Брадніцы, дзе яна пражывала.
  •  
    Вежа замка ў Брадніцы, дзе яна пражывала. Замак быў знесены прусамі ў 1785 годзе.
  •  
    Помнік Ганне ў Брадніцы
  •  
    Замак у Голубе-Добжыні, яе рэзідэнцыя паміж 1616 і 1623 гадамі, якую яна ўпрыгожыла мансардай.
  •  
    Неф царквы Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі ў Торуні, дзе і была пахавана.
  •  
    Партал да маўзалея Ганны Вазы ў касцёле Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі ў Торуні.
  •  
    Выява Ганны Вазы з яе маўзалея

Зноскі

  1. ↑ Anna (Swedish) — 1917.
  2. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 снежня 2014.
  3. ↑ Pas L. v. Princess Anna of Sweden // Genealogics — 2003.
  4. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н Anna, urn:sbl:18719, Svenskt biografiskt lexikon (art av H. Almquist.), hämtad 2013-12-07.
  5. ↑ а б Gustaf Brahe, urn:sbl:18043, Svenskt biografiskt lexikon (art av B. BOËTHIUS.), hämtad 2017-12-29.
  6. ↑ Tegenborg Falkdalen, Karin, Vasadrottningen: en biografi över Katarina Stenbock 1535—1621, Historiska media, Lund, 2015

 

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ганна_Шведская&oldid=4182777"