Хоцімск

Хоцімск
Герб	Сцяг
Краіна	Беларусь
Вобласць	Магілёўская
Раён	Хоцімскі
Каардынаты	53°24′30″ пн. ш. 32°34′20″ у. д.HGЯO
Першая згадка	Хоцімль — 1709 ; Радзівілаў — 1714
Гарадскі пасёлак з	1938
Насельніцтва	▼6 087 чал. (1 студзеня 2024);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2247
Паштовы індэкс	213677
Аўтамабільны код	6
СААТА	7252551000
	Хоцімск на Вікісховішчы

Хо́цімск^[2] (афіц. транс.: Chocimsk) — гарадскі пасёлак у Магілёўскай вобласці Беларусі, цэнтр Хоцімскага раёна, на рацэ Беседзь. За 207 км ад Магілёва, 37 км ад чыгуначнай станцыі Камунары на лініі Крычаў—Унеча. Аўтадарогі на Касцюковічы, Сураж. Самае ўсходняе гарадское паселішча Беларусі. Насельніцтва 6 300 чал. (2017)^[3].

Назва правіць

Назва Хоцімск антрапанімічнага, адыменнага паходжання^[4]. Яна пайшла ад стараславянскага аднаасноўнага імя Хоцім, у якім аснова ад слав. *xoteti "хацець" пашыраная фармантам -im-.

Гэты фармант балцка-славянскі з паходжання, бо ўжываўся і ў пруска-літоўскай антрапаніміі^[5]. Ён часта выкарыстоўваўся, каб пашырыць аснову з двухасноўнага імені.

Двухасноўныя імёны з асновамі xot- далі таксама такія тапонімы абапал цяперашняй мяжы Беларусі і Расіі, як Хатовіж, Хіславічы (< Хаціславічы), Хацясловічы, Дабрахотаўка, Самахотаўка.

У гэтым трансгранічным рэгіёне больш за два дзясяткі такіх адыменных назваў, у тым ліку назвы гарадоў Рослаў і Мсціслаў. Заснаванне апошніх звязваюць з дзейнасцю смаленскага князя Расціслава (XII ст.), які даў паселішчам імёны, адпаведна,сваё і свайго бацькі.

Узнікненне і называнне астатніх паселішчаў, уключна з "Хоцімскам", таксама імаверна адбылося ў той жа час і было звязанае з пасяленнямі Расціслававых дружыннікаў. Яны мелі ўзнікнуць пасля таго, як у 1130-х гг. Расціслаў забраў у чарнігаўскіх князёў тэрыторыі паміж Дзясной і Сажом.

Назва Хоцімска пайшла ад імя Хоцім, так верагодна звалі аднаго з дружыннікаў смаленскага князя Расціслава ў ХІІ ст.

Гісторыя правіць

Упершыню згадваецца ў 1709 годзе. Спачатку ў Крычаўскім графстве, потым у Клімавіцкім павеце Магілёўскай губерні. З 1919 г. у Гомельскай губерні РСФСР, з 1924 года ў складзе БССР. ў 1866—1914 гг. дзейнічала пенькатрапальная фабрыка. Мела паравы рухавік. У 1881 годзе працавала 10 чалавек, апрацавана 1050 пудоў пянькі. У 1910 годзе працавала 50 чалавек. У 1924—1931 гг. і з 1935 года Хоцімск — цэнтр Хоцімскага раёна Калінінскай, з 1938 г. Магілёўскай вобласці, гарадскі пасёлак. У час Вялікай Айчыннай вайны акупіраваны нямецка-фашыскімі захопнікамі з 15 жніўня 1941 г. да 26 верасня 1943 г.^[6] У 1962—1966 гг. у складзе Касцюковіцкага раёна.

Насельніцтва правіць

1995 — 8 тыс. чал.^[6]
2016 — 6 447 чал.^[7]
2017 — 6 300 чал.^[3]

Эканоміка правіць

Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў, першаснай апрацоўкі льна прамысловасці. Гасцініца.

Культура правіць

Хоцімскі гісторыка-краязнаўчы музей

Славутасці правіць

Свята-Троіцкі сабор (1861—1873) — помнік архітэктуры рэтраспектыўна-рускага стылю, Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513Г000538шыфр 513Г000538
Свята-Пакроўская царква (1892) — помнік народнага дойлілства, Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513Г000540шыфр 513Г000540
Дом па Камсамольскай вуліцы, 22 (пачатак XX ст.) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513Г000537шыфр 513Г000537
Дом па вуліцы Дзяржынскага, 13а (пачатак XX ст.)
Дом па вуліцы Садовай, 20 (1911).

Вядомыя асобы правіць

Іосіф Ільіч Агроскін (1900—1968) — вучоны ў галіне гідратэхнікі. Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР.
Сяргей Мікалаевіч Блажко (1870—1956) — рускі і савецкі астраном.
Ісак Натанавіч Віннікаў (1897—1973) — савецкі ўсходазнавец.
Аляксей Зарыцкі (1911—1987) — беларускі пісьменнік, перакладчык.
Таццяна Козік (нар. 1962) — беларуская габеленшчыца, мадэльер адзення, жонка пісьменніка Алеся Аркуша.
Іван Сямёнавіч Кулікоў (нар. 1949)— беларускі вучоны ў галіне энергетыкі і энергетычнага машынабудавання.
Тамара Піліпаўна Персікава (нар. 1952) — беларускі аграхімік, глебазнавец. Доктар сельскагаспадарчых навук (2003), прафесар (2004).
Пётр Рыгоравіч Піўчанка (нар. 1947) — беларускі вучоны-медык у галіне анатоміі чалавека.
Міхаіл Якаўлевіч Фрадкін (1891—1973) — вучоны ў галіне афтальмалогіі, доктар медыцынскіх навук.
Раіса Пятроўна Частнова (нар. 1939) — беларуская журналістка, мастацтвазнавец.
Яўген Сяргеевіч Шэршнеў (1920—2004) — савецкі і расійскі навуковец-амерыканіст.

Гл. таксама правіць

Зноскі правіць

↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU)
↑ ^а ^б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ В. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 395.
↑ R. Trautmann. Die altpreussischen Personnennamen. Göttingen, 1925. C. 166-167.
↑ ^а ^б Беларусь: Энцыкл. даведнік / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 743. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура правіць

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
Хотимск // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
Беларусь: Энцыкл. даведнік / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 743. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хоцімск

Геаграфічныя звесткі па тэме Хоцімск на OpenStreetMap
З гістарычнага мінулага Хоцімска Архівавана 16 ліпеня 2018. // Афіцыйны сайт Хоцімскага раённага выканаўчага камітэта
Надвор’е ў гарадскім пасёлку Хоцімск
О возникновении Хотимска существует три версии Архівавана 5 ліпеня 2022. (руск.)

[_aa88f3c606a95088-1] Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>

[NNP-2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU)

[2017-Estimate-3] а ^б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.

[4] В. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 395.

[5] R. Trautmann. Die altpreussischen Personnennamen. Göttingen, 1925. C. 166-167.

[blr-6] а ^б Беларусь: Энцыкл. даведнік / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 743. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

[2016-Estimate-7] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]