Глеб Святаславіч (князь смаленскі)
Глеб Святасла́віч (? — 12 жніўня 1399) — князь смаленскі (1392—1395).
| Глеб Святаславіч | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Святаслаў Іванавіч | ||||||
| Пераемнік | Раман Міхайлавіч | ||||||
| Нараджэнне | каля 1355 | ||||||
| Смерць | 12 жніўня 1399 | ||||||
| Род | Рурыкавічы | ||||||
| Бацька | Святаслаў Іванавіч | ||||||
| Дзеці | Дзмітрый Глебавіч[d][1] і Іван Глебавіч[d][1] | ||||||
| Веравызнанне | праваслаўе | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Старэйшы сын вялікага князя смаленскага Святаслава Іванавіча. Упершыню Глеб згаданы пад 1386 годам, калі разам з бацькам, малодшым братам Юрыем і стрыечным братам Іванам Васілевічам, браў удзел у паходзе смаленскіх войскаў на Віцебск, Оршу і Мсціслаў. Летапісцы адзначаюць, што смаляне былі вельмі жорсткія да вялікалітоўскіх падданых, «кого где изъимавши, и мучаху нещадно различными казньми, мужеи, и жон, и детеи, а иных в ызбы насажавше, и запирающе, и зажигаху»[2]. Да Мсціслава смаленскае войска падышло 18.4.1386 года і аблажыла горад. На дапамогу абложаным 29.4.1386 года падышлі вялікалітоўскія войскі пад камандаваннем князя Скіргайлы. Смаляне знішчальна разбіты ў бітве на рацэ Віхры (29.4.1386[3]), вялікі князь Святаслаў і яго пляменнік Іван Васілевіч загінулі, параненыя Глеб і Юрый Святаславічы трапілі ў палон.[4]
З пад Мсціслава вялікалітоўскае войска прыйшло да Смаленска, горад здаўся і заплаціў выкуп. Скіргайла даў смаленскі сталец малодшаму брату Глеба — Юрыю, які 16.9.1386[3] года ў Вільні прысягнуў[5] на вернасць польскаму каралю і вярхоўнаму князю літоўскаму Уладзіславу Ягайле і яго вялікалітоўскаму намесніку Скіргайле, абавязаўся вайсковай падтрымкай і абяцаў не мець сувязяў з полацкім князем Андрэем Альгердавічам. Мяккасць стаўлення да Юрыя і наданне менавіта яму смаленскага стальца, напэўна, тлумачыцца яго шлюбам з пляменніцай Альгердавічаў. Глеб Святаславіч, напэўна, застаўся закладнікам пры двары Скіргайлы.[4]
Калі ў 1390 годзе Вітаўт пры падтрымцы Ордэна пачаў барацьбу за вялікалітоўскі сталец, Глеб Святаславіч браў удзел у гэтым канфлікце на баку Ягайлы і Скіргайлы. У верасні 1390 года ў баі з ордэнскімі войскамі на пераправе цераз Вілію паблізу Вейшышак літвіны пацярпелі паразу, сярод іншых князёў у палон трапіў і князь Глеб. Пазней ён стаў адным з закладнікаў, напэўна, як брат жонкі Вітаўта, якіх апошні даў Ордэну, і пэўны час знаходзіўся ў Прусіі.
У 1392 годзе Ягайла памірыўся з Вітаўтам і той стаў літоўскім намеснікам караля. У 1393 годзе яшчэ Юрый Святаславіч як князь смаленскі браў удзел у паходзе Вітаўта і Скіргайлы на Віцебск супраць Свідрыгайлы, тады Вітаўт пацвердзіў Юрыю трыманне смаленскага стальца. Аднак неўзабаве Юрый захапіў аршанскія воласці і раздаў іх смаленскім баярам. Пасля гэтага Вітаўт перадаў Смаленск Глебу Святаславічу, які вярнуўся з ім з Прусіі, а Юрыю даў Рослаўль.[4][6]
У 1395 годзе паміж сынамі Святаслава Іванавіча пачалася барацьба за перадзел уладанняў у непадуладнай Вялікаму княству Літоўскаму частцы Смаленскай зямлі. У верасні 1395 года Вітаўт падышоў да Смаленска і абвясціў, што хоча быць пасрэднікам паміж смаленскімі князямі і памірыць іх. Калі князі на чале з Глебам Святаславічам прыйшлі да Вітаўта ў шацёр для перамоў, ён захапіў іх у палон і заняў Смаленск. Паводле Супрасльскага (спіс 1520 года) і Слуцкага (спіс 1520-х гадоў) летапісаў, якія ўскосна апраўдваюць Вітаўта, у 1395 годзе быццам Глеб Святаславіч «нача не в послушани быти» і за гэта выведзены са Смаленска.[7]
Пасля захопу Смаленска ў 1396 года вялікім князем Вітаўтам князь Глеб з дзецьмі выведзены са Смаленскай зямлі, атрымаў маёнтак Палоннае на Валыні. Загінуў у бітве на Ворскле ў 1399 годзе. Ад нашчадкаў Глеба Святаславіча паходзяць княжацкія роды Жыжэмскіх, Шаховічаў і Саламярэцкіх.
Зноскі
- ↑ а б Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 179.
- ↑ ПСРЛ. Т. 35. С. 64, 70 і інш.
- ↑ а б Полехов 2014, с. 244..
- ↑ а б в Кузьмин 2006.
- ↑ Смоленские грамоты / Подг. к печ. Т. А. Сумникова и В. В. Лопатин, под ред. Р. И. Аванесова. — М., 1963. — С. 72-74.
- ↑ Полехов 2014, с. 245..
- ↑ ПСРЛ. Т. 35. С. 65, 72.
Літаратура
правіць- Кузьмин А. В. Глеб Святославич // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2006. — Т. Том XI: Георгий — Гомар. — С. 569-570. — ISBN 5-89572-017-Х.
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя.
- Полехов С.В. Браки князя Свидригайла Ольгердовича // По любви, въ правду, безо всякие хитрости. Друзья и коллеги к 80-летию В.А. Кучкина. : Сб. ст.. — Москва: ИНДРИК, 2014. — С. 235—268.