Грамадзянская вайна ў Непале

Грамадзянская вайна ў Непале — зацяжны ўзброены канфлікт у Непале паміж Камуністычнай партыяй Непала (мааісцкай) і Урадам Непала з 1996 па 2006 год[3].

Грамадзянская вайна ў Непале
Дата 13 лютага 199621 лістапада 2006
Месца Непал
Прычына абсалютная ўлада караля
(па сцвярджэннях мааістаў)
Вынік

Перамога мааістаў:

Праціўнікі
Непал Каралеўства Непал
пры падтрымцы:
Сцяг ПартугалііПартугалія
Сцяг ЗША ЗША
Сцяг Францыі Францыя
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія
Сцяг Індыі Індыя
Сцяг Кітая Кітай (з 2001)
Камуністычная партыя Непала (мааісцкі цэнтр)
Народна-вызваленчая армія
Магарскі Аўтаномны Рэгіён (з 2004)
Камандуючыя
Непал Бірэндра
Непал Г’янендра
Прачанда
Бхатараі
Пасанг
Страты
4500 забітых[1] 8200 забітых[1]
Агульныя страты
17 800 забітых[2]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паўстанне было пачата мааістамі 13 лютага 1996 з заяўленай мэтай звяржэння непальскай манархіі і ўстанаўлення Народнай Рэспублікі. Канфлікт характарызаваўся пакараннямі смерцю, масавымі забойствамі, чысткамі, выкраданнямі людзей, ваеннымі злачынствамі і злачынствамі супраць чалавечнасці. Грамадзянская вайна прывяла да палітычных, сацыяльных і культурных зменаў у краіне[4][5][6].

Прычыны канфлікту

правіць

Пад прыкрыццём барацьбы з манархічнай ладам і каставым дзяленнем грамадства ўтварыліся рэвалюцыйныя групоўкі (хоць у суседняй Індыі такія групоўкі раней ўтварыліся ва ўмовах шматпартыйнай дэмакратыі). Частка з іх запазычыла з-за мяжы ідэалогію і метады Мао Цзэдуна, а таксама ўзбраенне. У выніку ўрад страціў кантроль над шэрагам ізаляваных раёнаў, законная ўлада там была знішчана, а насельніцтва вёсак вымушана было выконваць указанні баевікоў, якія ўсталявалі там рэжым тэрору.

Ход падзей

правіць

Камуністычная партыя Непала (мааісты) адкалолася ад Аб’яднанага Народнага Фронту (Samyukta Jana Morcha) ў 1994 г. па прычыне істотных палітычных разыходжанняў. Кароль адмаўляўся саступаць патрабаванням левых партый.

Падрыхтоўка мааісцкіх груповак да ўзброенай барацьбы пачалася яшчэ ў 1995 годзе, трэніроўка, узбраенне і навучанне тактыцы ажыццяўляліся пры садзейнічанні індыйскіх мааістаў (наксалітаў), якія вядуць аналагічную вайну ў Індыі пачынаючы з канца 60-х гадоў.

Спачатку Каралеўская армія Непала не ўмешвалася ў непасрэдныя баі, таму што здавалася, што праблемы можна вырашыць палітычнымі метадамі і пры дапамозе паліцэйскіх мер. Пад эгідай вайны з тэрарызмам і дапамогі краінам, ЗША і Індыя сталі аказваць ваенную і эканамічную дапамогу ўраду Непала. У адказ мааісцкія лідары абвясцілі, што процідзейнічаюць амерыканскаму ўмяшанню.

Урад у нейкім сэнсе таксама прыклаў руку да канфлікту, выпусціўшы «правакацыйныя» матэрыялы[7] аб манархіі, пасадзіўшы ў турму журналістаў і зачыніўшы газеты, якія выступілі ў абарону мааістаў.

Некалькі разоў праводзіліся перамовы, якія суправаджаліся часовымі спыненнямі агню. Аднак яны не прывялі да ўстойлівага міру. Урад катэгарычна адмаўлялася прыняць патрабаванні паўстанцаў па канстытуцыі, якая ўваходзіла б у супярэчнасць з манархічнай ладам. Мааісты ўзмацнялі баявыя дзеянні, абвяшчаючы прапановы ўрада недастатковымі. У лістападзе 2004 ўрад адмовіў іх просьбе весці непасрэдныя перамовы з каралём Г’янендрам і прэм’ер-міністрам Шэр Бахадур Дэрба, як і просьбу аб пасярэдніцтве трэціх сіл ці ААН.

На 2005 пад поўным кантролем мааістаў знаходзілася значная частка тэрыторыі краіны, у асноўным у цэнтральных і горных рэгіёнах, дрэнна кантраляваных цэнтрам. Мааісцкія ўзброеныя фарміравання, у той ці іншай ступені, дзейнічалі амаль ва ўсіх дэпартаментах краіны. Урад пры гэтым утрымліваў сталіцу Катманду, нягледзячы на беспарадкі 2004 года.

Былі звесткі аб затрыманні зброі на мяжы Непала з Тыбетам, якія знаходзяцца пад уладай КНР[8].

Баявыя дзеянні і беспарадкі працягваліся і ў 2005, а ў снежні 2004 загінула каля 200 чалавек. 1 лютага 2005 г. у адказ на бяссілле ўрада аднавіць парадак у краіне, кароль Г’янендра ўзяў на сябе поўны кантроль над урадам.

Уплыў на турызм

правіць

У выніку грамадзянскай вайны пацярпела турыстычная індустрыя Непала, адзін з найважнейшых крыніц даходу краіны, колькасць турыстаў значна зменшылася.

Разам з тым, мааісты афіцыйна абвясцілі, што яны не маюць нічога супраць прыезду ў Непал турыстаў. Больш за тое, яны дазвалялі ім уязджаць у сваю зону кантролю, для праходжання турысцкіх паходаў у гарах, пры ўмове выплаты «рэвалюцыйнага падатку» (каля двух долараў у дзень з чалавека), аднак у шэрагу выпадкаў баевікі забіралі ў турыстаў маёмасць, якая ім спадабалася. У некаторых месцах з будыйскіх манастыроў рэгулярна залазілі дары вернікаў.

Замежная роля

правіць

Перамога непальскіх мааістаў аказала вялікі ўплыў на ўзмацненне актыўнасці мааістаў у Індыі. Колькасць індыйскіх баевікоў на сённяшні дзень ацэньваецца ў 20 тыс. чалавек, пад іх поўным або частковым кантролем знаходзяцца шырокія тэрыторыі на поўдні і ўсходзе краіны, узмацніўся мааісцкі тэрор у Індыі[9][10][11].

КНР, якая афіцыйна не падтрымлівала мааістаў, пасля іх перамогі ўзмацніла свой уплыў у Непале і імкнулася выкарыстаць знаходжанне мааістаў ва ўладных структурах у сваёй стратэгіі пранікнення ў Паўднёвую Азію і акружэння Індыі[12]. У сваю чаргу Індыя і некаторыя заходнія дзяржавы (Францыя, ЗША, Партугалія, Вялікабрытанія) аказвалі ваенную і фінансавую падтрымку ўраду Непала[13].

Зноскі

правіць
  1. а б Ed Douglas. "Inside Nepal's Revolution..... (just to check..!!!)". National Geographic Magazine, p. 54, November 2005. Douglas lists the following figures: "Nepalis killed by Maoists from 1996 to 2005: 4,500. Nepalis killed by government in same period: 8,200."
  2. 17,800 people died during conflict period, says Ministry of Peace(недаступная спасылка)
  3. Truth and Reconciliation Commission, Nepal (англ.). Праверана 12 сакавіка 2022.
  4. Bishnu Raj Upreti. External Links of the Maoist Insurgency in Nepal // Terrorism: Patterns of Internationalization. — B-42, Panchsheel Enclave, New Delhi 110 017 India: SAGE Publications India Pvt Ltd. — С. 93–117.
  5. क्रमभङ्ग, धुलिखेल र तरङ्ग- विचार - कान्तिपुर समाचार. web.archive.org (17 кастрычніка 2018). Архівавана з першакрыніцы 17 кастрычніка 2018. Праверана 12 сакавіка 2022.
  6. eHimalayatimes | विचार/साहित्य | नेपाली संस्कृतिमा क्रमभङ्ग. web.archive.org (17 кастрычніка 2018). Архівавана з першакрыніцы 17 кастрычніка 2018. Праверана 12 сакавіка 2022.
  7. news from nepal as it happen | error page
  8. アーカイブされたコピー. Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 2003. Праверана 8 лютага 2016.
  9. В Индии маоисты взорвали начальную школу
  10. Индийские маоисты убили 18 полицейских
  11. Индийские маоисты захватили поезд с 700 пассажирами
  12. China wants Prachanda to stay in Nepal
  13. Nepal Terrorist Groups - Maoist Insurgents. www.satp.org. Праверана 11 кастрычніка 2017.