Грыфід ап Лівелін

Грыфід ап Лівелін
Грыфід ап Лівелін
	вал.: Gruffydd ap Llywelyn
	1039 — 5 жніўня 1063 года
Папярэднік	Іяга ап Ідвал ап Мейрыг
Пераемнік	Бледын ап Кінвін
	1039 — 5 жніўня 1063 года
Папярэднік	Іяга ап Ідвал
Пераемнік	Бледын ап Кінвін
	1044 — 1047
Папярэднік	Хівел ап Эдвін
Пераемнік	Грыфід ап Рыдэрх
	1055 — 5 жніўня 1063 года
Папярэднік	Грыфід ап Рыдэрх
Пераемнік	Марэдзід ап Оўайн ап Эдвін
	1055 — 5 жніўня 1063 года
Папярэднік	Грыфід ап Рыдэрх
Пераемнік	Гургант ап Ітэл
	1055 — 5 жніўня 1063 года
Папярэднік	Мейрыг ап Хівел
Пераемнік	Кадуган ап Мейрыг
Нараджэнне	каля 1000 года; невядома
Смерць	5 красавіка 1063; Снаўдонія
Бацька	Лівелін ап Сейсіл
Маці	Ангарад верх Марэдзід
Жонка	Алдыта (Эальдгют), дачка Эльфгара
Дзеці	Марэдзід, Ідвал, Ітэл, Урыен і Грыфід
Веравызнанне	Хрысціянства
Дзейнасць	манарх

Не блытаць з Грыфідам ап Лівелінам^[en], якія жылі ў XIII стагоддзі.

Грыфід ап Лівелін (вал.: Gruffydd ap Llywelyn) (каля 1000—5 жніўня 1063) — кіраўнік Повіса з малодшай галіны дому Матравала, які аб'яднаў пад сваёй уладай большую частку тэрыторыі сучаснага Уэльса.

Біяграфія правіць

Паходжанне правіць

Грыфід быў старэйшым (з двух) сынам Лівеліна ап Сейсіла. Яго бацьку ўдалося захапіць уладу ў Гвінедзе і Повісе, зрушыўшы прадстаўнікоў кіруючых дынастый (адпаведна дому Аберфрау і старэйшай галіны дому Матравала). Пасля смерці Лівеліна ў 1023 годзе ўладу ў Гвінедзе захапіў прадстаўнік дому Аберфрау Іяга ап Ідвал ап Мейрыг.

Кароль Гвінеда і Повіса (1039—1055) правіць

У 1039 годзе Іяга ап Ідвал быў забіты ўласнымі людзьмі, а яго сын Кінан ап Іяга бег у Дублін. Грыфід да гэтага часу ўжо быў кіраўніком Повіса, і цяпер змог захапіць і трон Гвінеда. Неўзабаве пасля гэтага адбылася бітва пад Рыд-і-Гройс, каля Уэлшпула, дзе армія Грыфіда заспела знянацку войскі Мерсіі і забіла англасаксонскага военачальніка Эдвіна, брата эрла Мерсіі Леафрыка. Затым Грыфід напаў на каралеўства Дэхейбарт, дзе кіраваў Хівел ап Эдвін, і ў 1041 годзе нанёс войскам Дэхейбарта паражэнне пры Пенкадэры, захапіўшы ў палон жонку Хівела. Верагодна, да 1043 года Грыфід ужо выгнаў Хівела з каралеўства, таму што ў вядома, што ў 1044 годзе Хівел прывёў да вусця ракі Таўі дацкі флот у спробе вярнуць свае землі.

У 1047 годзе Грыфід ап Рыдэрх, кіраўнік Гвента, здолеў выгнаць Грыфіда ап Лівеліна з Дэхейбарта і сам захапіў там трон, пасля таго як воіны Істрад-Тыві напалі на целаахоўнікаў Грыфіда ап Лівеліна і забілі 140 з іх. Грыфіду ап Рыдэрху ўдавалася некалькі гадоў стрымліваць напады Грыфіда ап Лівеліна. Той, у сваю чаргу, таксама ваяваў на ўсходніх межах: у 1052 годзе яму ўдалося нанесці паражэнне змяшанаму нармандска-англасаксонскай войску каля Леамінстэра.

Кіраўнік Уэльса (1055—1063) правіць

Карта ўладанняў Грыфіда ап Лівеліна ва Уэльсе

У 1055 годзе Грыфід ап Лівелін нанёс паражэнне Грыфіду ап Рыдэрху і вярнуў сабе Дэхейбарт. Ён заключыў саюз з Эльфгарам, эрлам Мерсіі і сынам Леафрыка, які быў выгнаны са свайго каралеўства Гаральдам Годвінсанам. Ён выступілі да Херэфарда і сутыкнуліся з арміяй, якую ўзначальваў эрл Херэфарда Ральф Баязлівы. Нягледзячы на тое, што армія Ральфа была ўзброена на нарманскі манер, 24 кастрычніка саюзнікам удалося яе разбіць, а затым спаліць горад і знішчыць тамтэйшы замак. Гаральду было даручана правесці контратаку, але яму не ўдалося пракрасціся ўглыб варожай тэрыторыі. Неўзабаве Эльфгару вярнулі яго ўладанні і быў заключаны мірны дагавор.

Прыкладна тым жа часам Грыфіду ўдалося таксама захапіць Маргануг, Гвент і вялікія тэрыторыі на мяжы з Англіяй. У 1056 годзе ён ізноў атрымаў перамогу над англічанамі ў бітве пры Гласберы. У 1058, разам з нарвежскім флотам Магнуса Харальдсана, старэйшага сына караля Нарвегіі Харальда Суровага, разарыў Англію. У выніку ён стаў суверэнам усяго Уэльса, што было прызнана таксама і англічанамі.

Смерць правіць

Грыфід дасягнуў пагадненні з Эдуардам Спаведнікам, але смерць яго саюзніка Эльфгара ў 1062 годзе саслабіла яго. У канцы таго ж года Гаральд Годвінсан атрымаў дазвол караля на раптоўны напад на двор Грыфіда ў Рудлане. Грыфід ледзь не патрапіў у палон, але здолеў бегчы на адным са сваіх караблёў (хоць большая частка флоту была знішчана). Увесну 1063 года брат Гаральда Тостыг увайшоў з войскамі ў паўночны Уэльс, а сам Гаральд адправіў флот на поўдзень краіны, а затым накіраваўся насустрач свайму брату на поўнач. Грыфід быў вымушаны схавацца ў Снаўдоніі, але 5 жніўня (паводле «Хронікі прынцаў») ён быў забіты ўласным людзьмі. Ульстэрскія аналы паведамляюць (пад 1064 годам), што яго забіў Кінан ап Іяга, сын Іяга ап Ідвала, называючы пры гэтым Грыфіда «каралём брытаў»^[1]. Верагодна, Грыфід нажыў сабе шмат ворагаў падчас аб'яднання Уэльса. Уолтэр Мап перадае такія словы, якія прыпісваюцца самому Грыфіду:

Не кажыце пра забойства: я толькі падтупліваю рогі дзяцей Уэльса, каб яны не нашкодзілі сваёй маці

Галава Грыфіда і разьбяны нос яго карабля былі дасланы Гаральду.

Пасля смерці Грыфіда Гаральд ажаніўся з яго ўдавой Алдытай, хоць праз тры гады яна ізноў заўдавела. Уладанні Грыфіда былі падзелены на традыцыйныя каралеўствы. Бледын ап Кінвін і яго брат Рывалан дасягнулі пагаднення з Гаральдам і атрымалі ўладу ў Гвінедзе і Повісе, так што пасля бітвы пры Гастынгсе, калі нармандцы дасягнулі межаў Уэльса, ім прыйшлося мець справу з некалькімі каралеўствамі. У Грыфіда былі два сыны, якія ў 1070 годзе ў бітве пры Мехайне паспрабавалі вярнуць трон, але Бледын і Рывалан нанеслі ім паражэнне.

Сям'я правіць

Грыфід быў у шлюбе з Алдытай (Эальдгют), дачкой Эльфгара, і ў іх нарадзілася шасцёра дзяцей:

Марэдзід ап Грыфід (памёр у 1070 годзе)
Ідвал ап Грыфід (памёр у 1070 годзе)
Неста верх Грыфід, замужам за Осбернам Фітц-Рычардам
Ітэл ап Грыфід
Урыен ап Грыфід (памёр у 1074 годзе)
Грыфід ап Грыфід (памёр у 1118 годзе)

Папярэднік: Іяга ап Ідвал	Кароль Гвінеда 1039—1063	Спадчыннік: Бледын ап Кінвін
	Кароль Повіса 1039—1063
Папярэднік: Мейрыг ап Хівел	Кароль Гвента 1055—1063	Спадчыннік: Кадуган ап Мейрыг
Папярэднік: Грыфід ап Рыдэрх	Кароль Глівісінга 1055—1063
	Кароль Дэхейбарта 1055—1063	Пераемнік: Марэдзід ап Оўайн ап Эдвін

Зноскі

↑ M. Leobelem ri Bretan do marbadh la m. Iacoib. (Mac Airt, Seán & Mac Niocaill, Gearóid (ed. & trans.) The Annals of Ulster (to A.D. 1131). Dublin, 1983, p. 502)

Літаратура правіць

John Edward Lloyd. A history of Wales from the earliest times to the Edwardian conquest. London: Longmans, Green & Co., 1913
John Davies. A history of Wales .Penguin Books. ISBN 0-14-014581-8

[1] M. Leobelem ri Bretan do marbadh la m. Iacoib. (Mac Airt, Seán & Mac Niocaill, Gearóid (ed. & trans.) The Annals of Ulster (to A.D. 1131). Dublin, 1983, p. 502)

[1]