Гётэбарг

горад у Швецыі

Гётэбарг (шведск.: Göteborg) — горад на поўдні Швецыі, другі па велічыні горад краіны і яе буйнейшы порт. 508 тыс. жыхароў (2010). Заснаваны ў 1621 годзе.

Горад
Гётэбарг
Göteborg
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Каардынаты
Заснаваны
1621[1][2]
Плошча
198,78 км²
Вышыня цэнтра
12 ± 1 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
493 502 чалавек (2007)
Часавы пояс
Тэлефонны код
31
Паштовы індэкс
41xxx
Афіцыйны сайт
Гётэбарг на карце Швецыі
Гётэбарг (Швецыя)
Гётэбарг
Гётэбарг (Швецыя)
Гётэбарг

У Гётэбаргу знаходзіцца штаб-кватэра аўтамабілебудаўнічай кампаніі Вольва.

Гісторыя

правіць

Швецыя атрымала тэрыторыю паміж нарвежскім Бохусленам і дацкім Халандам толькі ў сярэдзіне XIII ст. Палоска зямлі, якая выходзіла да Катэгата, была даволі вузкай і патрабавала пастаяннай абароны ад замахаў дацкай кароны. У пачатку XVII ст. кароль Карл IX заклаў на востраве Хісінген, што ў вусце ракі Гёта Эльв, горад, які атрымаў назву Гётэбарг.

Горад хутка рос, галоўным чынам за кошт прыезду замежнікаў, вялікая частка з якіх была галандцамі. 14 сакавіка 1613 года горад атрымаў значныя прывілеі. У 1607 годзе ў Гётэбаргу пачалі ўзводзіць умацаванні, аднак працы прасоўваліся павольна і да пачатку Кальмарскай вайны яны дабудаваныя так і не былі. У чэрвені 1611 года высадзіўшы тут дацкія войскі дашчэнту разбурылі горад.

У 1619 годзе Густаў II Адольф перанёс Гётэбарг на то месца, дзе ён і знаходзіцца ў цяперашні час. 4 чэрвеня 1621 года горад атрымаў каралеўскі прывілей, згодна з якім на 16 гадоў вызваляліся ад падаткаў і атрымліваў права бяспошліннага гандлю [3]. У 1643 годзе было завершана ўзвядзенне гарадскіх умацаванняў, дзякуючы якім Гётэбаргу ўдалося адбіць усе атакі датчанаў у ходзе дацка-шведскай вайны 1643-1645 гг. У наступныя гады фартыфікацыйныя работы працягнуліся.

У 1658 і ў 1660 гадах у Гётэбаргу праводзіліся рыксдагі. Падчас Паўночнай вайны дацкая адмірал Педэр Тордэншэльд двойчы (у 1717 і 1719) спрабаваў захапіць горад, аднак яго спробы поспехам не ўвянчаліся. У 17431756 гадах у Гётэбаргу зноў вяліся фартыфікацыйныя работы.

Перыяд «эры свабоды» прынёс гораду росквіт. Тут знаходзілася рэзідэнцыя Шведскай Ост-Індскай кампаніі, якая гандлявала з краінамі Усходу. Сюды з Кітая дастаўляліся гарбата, фарфор, шоўк і прадаваліся еўрапейскім гандлярам на адкрытых аўкцыёнах. Станоўчы ўплыў на развіццё гандлю таксама аказала вайна амерыканскіх штатаў за незалежнасць. У сярэдзіне XVIII ст. насельніцтва горада дасягнула 10 тыс. чалавек, і ён стаў аспрэчваць у Карлскруны права называцца другім па велічыні горадам Швецыі.

У пачатку XIX ст. гарадскія ўмацаванні Гётебарга былі зрыты, і ў далейшым горад паступова страціў ваеннае значэнне. З увядзеннем Напалеонам кантынентальнай блакады Гётэбарг стаў для Англіі важным перавалачным пунктам для яе еўрапейскай гандлю, з прычыны чаго тут абгрунтавалася значная колькасць англійскіх гандляроў.

У 40-я гады XIX ст. горад з'яўляўся найбуйнейшым портам, праз які ў Швецыю ішоў імпарт, а да канца стагоддзя стаў таксама і вядучым портам, праз які Швецыя экспартавала свае тавары за мяжу. Адначасова ў горадзе развівалася фабрычная вытворчасць, і да сярэдзіны XIX ст. ён стаў найбуйнейшым прамысловым цэнтрам краіны. У аснове прамысловасці Гётэбарга ляжалі тэкстыльная вытворчасць і вытворчасць прадуктаў харчавання.

У другой палове стагоддзя працягнулася прамысловае развіццё горада, і вядучымі галінамі сталі металургія і машынабудаванне. У XX ст. у эканоміцы горада стала пераважаць цяжкае машынабудаванне.[3]

Горад названы ад імя племя гётаў (шведск.: Götar, змененае: Geatas, Gautar, Goths — готы, Gotar, Gøtar, Götar), жыхароў Гёталанда (Götaland — «зямля гётаў»), у цяперашняй паўднёвай Швецыі, дзе горад і размешчаны. Літаральна — «крэпасць гётаў»[4]. Размешчаны пры ўпадзенні ракі Гёта-Эльв (Götaälv — «гёцкая рака») у праліў Катэгат. Göta borg — форт на Götaälv (пабудаваны, каб абараніць порт, шведскае «гандлёвае акно» на захад).

Клімат

правіць

У Гётэбаргу марскі клімат. У перыяд з 1973 па 2010 год максімальная тэмпература склала 33,8 °C (26 ліпеня 1994 года), а мінімальная - 23,5 °C (10 студзеня 1987 года).[5].

Клімат Гётэбарга
Паказчык Сту Лют Сак Кра Май Чэр Ліп Жні Вер Кас Ліс Сне Год
Абсалютны максімум, °C 10,8 11,2 18,9 28,5 29,8 31,9 33,8 33,5 28,5 20,7 14,2 11,5 33,8
Сярэдні максімум, °C 2,3 2,5 5,7 11,2 16,6 19,4 21,9 21,2 16,9 11,8 6,6 3,4 11,6
Сярэдняя тэмпература, °C −0,2 −0,2 2,1 6,5 11,5 14,7 17,1 16,6 12,8 8,5 4,1 0,9 7,9
Сярэдні мінімум, °C −2,3 −2,5 −0,5 3,0 7,6 11,3 13,8 13,4 9,8 6,0 2,0 −1,2 5,0
Абсалютны мінімум, °C −25,9 −26,4 −17,8 −8,8 −4,3 1,3 5,3 3,5 −2,5 −8,5 −13,4 −21,9 −26,4
Норма ападкаў, мм 61 40 49 41 49 59 68 75 80 83 82 72 759
Крыніца: Надвор'е і клімат, World Climate Guide

Насельніцтва

правіць
 
Спадарожнікавая выява Гётэбарга. Умоўны колер атрыманы на аснове інфармацыі з арыгінальнага спадарожнікавага здымка. Пурпурныя вобласці адпавядаюць такім месцам, як голыя скалы, асфальт і будынкі.

Насельніцтва Гётэбарга на стан 31 снежня 2010 года складала 520 502 чалавека. На дадзены момант з'яўляецца другім па велічыні пасля Стакгольма горадам Швецыі.[6]

Прамысловасць

правіць

Гётебарг з'яўляецца адным з асноўных прамысловых гарадоў Швецыі. У ім размешчаны штаб-кватэры і вытворчыя магутнасці такіх кампаній, як Volvo, SKF, Victor Hasselblad AB.

У 1992 годзе ў Гётэбаргу адбыўся фінальны матч чэмпіянату Еўропы па футболу.

У 1995 годзе ў горадзе праходзіў Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы.

У 2002 годзе праходзіў чэмпіянат свету па хакеі, на якім Славакія ўпершыню ў гісторыі заваявала золата ў фінальным матчы са зборнай Расіі.

У 2006 годзе тут праходзіў Чэмпіянат Еўропы па лёгкай атлетыцы.

У 2008 годзе ў Гётэбаргу прайшоў чэмпіянат свету па фігурным катанні на каньках.

Футбольны клуб «Гётэбарг» - двухразовы ўладальнік Кубка УЕФА.

У горадзе размешчана траса Göteborg City Race, на якой з 2008 года праходзіць этап Чэмпіянату Швецыі па турынгу (STCC).

Культура

правіць

Горад вядомы як цэнтр рок-музыкі. Тут нарадзіўся стыль Melodic Death Metal шведскай хвалі, часам яго называюць «Гётэбаршчына». Тут утварыліся групы Evergrey, At The Gates, Dark Tranquillity, Engel, In Flames, HammerFall, Dream Evil, Sister Sin. Поп-гурт Ace of Base таксама паходзіць з Гётэбарга.

Гётэбаргскі кінафестываль, які праводзіцца з 1979 года, з'яўляецца на сённяшні дзень найбуйнейшым у Скандынавіі.

Парк «Лісеберг» — адзін з самых буйных паркаў атракцыонаў у Еўропе.

У горадзе знаходзіцца Гётэбаргскі ўніверсітэт, Тэхнічны ўніверсітэт Чалмерса, Школа вытанчаных мастацтваў Valand.

Вядомыя асобы

правіць

Гарады-пабрацімы

правіць

Гл. таксама

правіць

Крыніцы

правіць

Літаратура

правіць
  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 212. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
  • Гётеборг, Йётеборг // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 129. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
  • Гётеборг, Гётебо́рг, Йётеборг // Географические названия мира: Топонимический словарь: Ок. 5000 единиц (руск.) / Е. М. Поспелов; Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип.. — М.: Русские сло­вари: ООО «Издательство Астрель»: ООО «Издательство ACT», 2002. — С. 117. — 512 с. — ISBN 5-17-001389-2 (ООО «Издательство ACT»), ISBN 5-271-00446-5 (ООО «Издательство Астрель»), ISBN 5-93259-014-9 (Издательство «Русские словари»).

Спасылкі

правіць