Добасна (рака)

рака ў Беларусі

Добасна, Дабасна, Дабосна, Добысна, Дубосьня — рака ў Кіраўскім раёне Магілёўскай вобласці, Рагачоўскім і Жлобінскім раёнах Гомельскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Дняпро.

Добасна
Рака Добасна.jpg
Характарыстыка
Даўжыня 81 км
Басейн 874 км²
Вадацёк
Выток Скачок
 • Каардынаты 53°21′54″ пн. ш. 29°37′14″ у. д.HGЯO
Вусце Дняпро
 • Каардынаты 52°51′00″ пн. ш. 30°03′47″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма Дняпро
Краіна
physical
Добасна (рака)
Добасна (рака)
Blue 0080ff pog.svg — выток, Blue pog.svg — вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

НазваПравіць

Назва Дабасна балцкага паходжання[1].

Корань Dab- таксама ў літоўскіх гідронімах Dabinta, Dabinčius, Dabotis, Dabulis. Роднасны корань Dub- у гідронімах тыпу Dubė, Dubis, Dubija, Dubinga, Dubysa.

Звязана з літоўскім dubti "угінацца", daburys, duburys "рачны вір (паглыбленае, "увагнутае" месца)"[2][3].

У назве Дабасна корань пашыраны тыповым балцкім гідранімічным пашыральнікам -sn-. Ён таксама ў назвах возера Мядзесна на Задзвінні, дзвінскай ракі Лужасна, дняпроўскіх рэк Опісна (< *Apesna), Нерасна, Турасна[4].

Гэты пашыральнік прысутны і ў літоўскім назва- і словаўтварэнні: upė "рака" — upėsnis "рачулка; месца, дзе цекла рэчка або дзе рэчка ўцякае ў возера"[5].

Назва была матываваная асаблівасцямі рэчышча (яго глыбіні) і значыла "Глыбокая (рака)".

ВодаапісаннеПравіць

Даўжыня 81 км. Плошча вадазбору 874 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 4 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,6 м/км.

Пачынаецца каля пасёлка Скачок Кіраўскага раёна, вусце на паўднёвай ускраіне горада Жлобін. Цячэ ў межах паўночнай часткі Гомельскага Палесся. Даліна ў высокай плыні невыразная, ніжэй трапецападобная, шырынёй 700—900 м. Абалона двухбаковая, яе шырыня 200—300 м. Рэчышча каналізаванае амаль на ўсім працягу. Шырыня ракі ў межань 5—15 м. Найвышэйшы ўзровень разводдзя ў пачатку 3-й дэкады снежня, сярэдняя вышыня над межанным узроўнем 1,8 м. Замярзае ў сярэдзіне снежня, крыгалом у 3-й дэкадзе сакавіка. Веснавы ледаход 3—5 дзён.

У басейне ракі вадасховішча Скрыпліца.

ПрытокіПравіць

ЛітаратураПравіць

  • Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
  1. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 184.
  2. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 78, 93.
  3. P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 4. Vilnius, 1998. C. 885—887.
  4. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 198.
  5. P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 291—292.