Дом Абрампольскага
Дом Абрампо́льскага — колішні даходны дом у стылі мадэрн у Мінску, размешчаны на пл. Незалежнасці па адрасе вул. Савецкая, 17. Частка гістарычнай забудовы колішняй Захар’еўскай вуліцы. Выкарыстоўваецца пад адміністрацыйныя ўстановы. Гісторыка-культурная каштоўнасць рэгіянальнага значэння[1].
| Славутасць | |
| Дом Абрампольскага | |
|---|---|
 Дом па вуліцы Савецкай, 17 | |
| 53°53′47″ пн. ш. 27°32′55″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Мінск |
| Тып будынка | даходны дом |
| Архітэктурны стыль | мадэрн |
| Архітэктар | Станіслаў Гайдукевіч |
| Дата заснавання | 1912 |
| Дата пабудовы | 1912 год |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000231 |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Гісторыя
правіць
.jpg)
Дом Эмануіла Абрампольскага, дырэктара аднаго з мінскіх банкаў, пабудаваны ў 1912 годзе паводле праекта беларускага архітэктара Станіслава Гайдукевіча (гэта яго першы праект пасля заканчэння Пецярбургскай акадэміі мастацтваў). Стары адрас — Захар’еўская, 33 (на рагу з Трубнай)[2] Сем пакояў першага паверха здымала княгіня Марыя Магдалена Радзівіл, вядомая мецэнатка беларускага нацыянальнага руху. Верхнія пакоі займаў сам Абрампольскі з сям’ёй[3].
У 1917 годзе дом быў канфіскаваны бальшавіцкімі ўладамі. У 1920-я гады ў доме месціліся кватэры супрацоўнікаў беларускага аддзялення АДПУ (Аб’яднанае дзяржаўнае палітычнае ўпраўленне), пазней — НКУС. Таксама тут жылі прадстаўнікі найвышэйшага дзяржаўнага, партыйнага і гаспадарчага кіраўніцтва БССР. У адной з кватэр у 1919—1931 гадах жыў наркам земляробства і сакратар Менскага гаркама КПБ(б) Адам Славінскі. За гэтым часам дом неафіцыйна звалі Першы Дом Саветаў[3]. У 1930-я гады ў доме жылі і былі арыштаваныя Дзмітрый Прышчэпаў, Аскар Сапрыцкі, Максім Ляўкоў[4].
У жніўні 1924 года ў адной з кватэр гэтага дома арыштаваны Барыс Савінкаў[3].
За Другой сусветнай вайной, у 1941—1942 гадах у будынку месціліся канспіратыўная кватэра савецкага падполля. Пасля Другой сусветнай вайны кіраўніцтва БССР пасялілася ў адмыслова пабудаваных для іх дамах, а дом Абрампольскага аддалі прадстаўнікам савецкай інтэлігенцыі[3]. У 1948—1955 гадах тут жыў навуковец-геадэзіст, акадэмік Васіль Папоў[5].
Сёння будынак займае УКБ Мінгарвыканкама, месціцца рэстаран.
Архітэктура
правіць_(09).jpg)
Даходны дом Абрампольскага і дом Уніхоўскага злучаны паміж сабой тарцамі і ўтвараюць адзіны фронт забудовы.
Дом Абрампольскага мураваны прамавугольны ў плане трохпавярховы будынак з трапецападобнай мансардай пад вальмавым дахам[6]. Сіметрычную кампазіцыю галоўнага фасада парушае зрэзаны заходні вугал, завершаны невысокім атыкам з лацінскімі літарамі (дата пабудовы). Пластыку галоўнага фасада ўзбагачаюць ляпныя віньеткі, гірлянды, балконы з металічнай агароджай. Уваходы з боку галоўнага і дваровага фасадаў. Галоўны ўваход вылучаны казырком на дзвюх калонках і высокім паўцыркульным аконным праёмам над ім[6]. Дваровы фасад зроблены мінімалістычна, без усялякіх дэталяў[6].
Архітэктура дома сфарміравалася пад безумоўным уплывам стылю арт-нуво, што адбілася ў пластычнасці яго фасада (скошаны вугал, трапецападобная мансарда), у строгім рытме разнастайных аконных праёмаў з балконамі, у стрыманым дэкаратыўным аздабленні[6].
Планіроўка будынка змененая. Планіровачным ядром ёсць лесвічны вузел, вакол якога раней месціліся кватэры.
Памятныя дошкі
правіць- Памятная дошка Адаму Славінскаму, які жыў у доме ў 1919—1931 гадах.
- Памятная дошка пра канспіратыўную кватэру мінскіх падпольшчыкаў у 1941—1942 гадах, якую ўтрымліваў Рыгор Фалевіч.
- Памятная дошка геадэзісту Васілю Васілевічу Папову, які жыў у доме ў 1948—1955 гадах.
- 23 чэрвеня 2017 года на доме была размешчана памятная дошка, якая сведчыць пра знаходжанне ў 1922 годзе ў будынку Аддзела аховы рэвалюцыйнай законнасці Народнага камісарыята юстыцыі БССР.
-
Памятная дошка пра канспіратыўную кватэру мінскіх падпольшчыкаў, якую ўтрымліваў Рыгор Фалевіч. -
Памятная дошка ў памяць пра Народны камісарыят юстыцыі БССР.
_(08).jpg)
_(11).jpg)
Зноскі
- ↑ Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
- ↑ Шыбека З. В. Минскъ сто гадоў таму. — Мінск: Беларусь, 2007. — С. 255. — 304 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-01-0729-9.
- ↑ а б в г Дом Абрампольского в Минске (руск.). by.holiday.by. Праверана 19 жніўня 2014.
- ↑ Ходзін С. 2014, с. 141.
- ↑ Вуліца Савецкая, 17. Мінск.by. Праверана 19 жніўня 2014.
- ↑ а б в г Лазука Б.А. Беларуская архітэктура XIX — пачатку XX стагоддзя // Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX — пачатку XX стагоддзя. — Беларусь, 2011. — С. 337-338. — 430 с. — ISBN 978-985-01-0880-7.
Літаратура
правіць- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
- Ходзін С. Д.Ф. Прышчэпаў: гісторыя асобы як гісторыя краіны / / С.М. Ходзін // Российские и славянские исследования: науч. сб. Вып. 9. / редкол.: А.П. Сальков, О.А. Яновский (отв. редакторы) [и др.].. — Мн.: БДУ, 2014. — С. 131–142. Архівавана 2 мая 2018.
Спасылкі
правіць
- Дом Абрампольскага на сайце Глобус Беларусі (руск.)