Дом Чорнагаловых (Рыга)
Дом Чорнагаловых (ням.: Das Schwarzhäupterhaus, лат.: Melngalvju nams) — помнік архітэктуры XIV стагоддзя, знаходзіцца ў самым цэнтры Рыгі. Будынак неаднаразова перабудоўвалі[3]. Падчас Другой сусветнай вайны разбураны. Адноўлены 1996—2000 гадах да святкавання 800-годдзя Рыгі.
| Славутасць | |
| Дом Чорнагаловых | |
|---|---|
| ням.: Das Schwarzhäupterhaus, лат.: Melngalvju nams | |
 | |
| 56°56′50″ пн. ш. 24°06′25″ у. д.HGЯO | |
| Краіна | |
| Месцазнаходжанне | |
| Архітэктурны стыль | барока |
| Першае згадванне | 1334 |
| Дата скасавання | 1948 |
| Сайт | melngalvjunams.lv |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Пабудаваны падчас ордэнскай акупацыі (1330—1353), першы дакументальны ўспамін датуецца 1334 годам (новы дом Вялікай гільдыі).
Гісторыя правіць
У канцы XIII стагоддзя існавала брацтва Св. Георгія, у якое прымалі маладых, нежанатых замежных купцоў. Першапачаткова яго патронам быў Св. Георгій — заступнік рыцараў і воінаў, пазней — Св. Маўрыкій (яго сімвал — чорная галава была намалявана на гербе брацтва) і за імі замацавалася імя Чорнагаловых.
Брацтва было цалкам свецкім. Заснавальнікамі рыжскай кампаніі, самай багатай і ўплывовай, меліся камісіянеры, агенты і прыказчыкі рыжскіх і замежных фірмаў. Яны займаліся закупам і дастаўкай тавараў у Рыгу. Занятак гэты быў звязаны з вялікай рызыкай, у адрозненне ад пасродніцкага гандлю мясцовых аселых купцоў, чыя рэзідэнцыя размяшчалася ў Вялікай гільдыі. Вандроўныя прыказчыкі і замежныя купцы стварылі ў Рызе сваю процівагу — кампанію Чорнагаловых. Хоць канчаткова пазбавіцца апекі Вялікай гільдыі ўдалося толькі ў канцы XVII стагоддзя.
У 1477 Чорнагаловыя арандуюць памяшканне ў верхнім паверсе Новага дома ў Рыжскага магістрата. Сам дом быў пабудаваны гільдыяй рамеснікаў для грамадскіх патрэб. З часам, укладваючы грошы ва ўпрыгажэнне і перабудову будынка, Чорнагаловыя становяцца асноўнымі арандатарамі з шэрагам прывілеяў. У даабедзенны час дом служыць біржай, вечарамі ператвараючыся ў месца для адпачынку і забаў бюргераў, залай для правядзення ўрачыстых мерапрыемстваў, баляў і канцэртаў.
Да другой паловы XVI стагоддзя арганізацыя кіравала грамадскім жыццём Рыгі, нароўні, а часта і сумесна з Вялікай гільдыяй. Чорнагаловыя актыўна ўдзельнічалі ў абароне горада, былі дзейнымі прыхільнікамі Рэфармацыі. У 1895 годзе таварыства спыняе сваю дзейнасць як саслоўная карпарацыя і становіцца нямецкім купецкім клубам, расфарміраваным пасле рэпатрыяцыі этнічных немцаў у 1939 годзе.
У розны час, на святах у доме Чорнагаловых, афіцыйна і інкогніта, прысутнічалі рускія цары і царыцы. Залы былі ўпрыгожаны параднымі партрэтамі манархаў Расіі і Швецыі, у тым ліку, падораным асабіста, партрэтам Кацярыны II. У кнізе ганаровых наведвальнікаў можна было ўбачыць аўтограф германскага канцлера Ота фон Бісмарка.
У канцы чэрвеня 1941 года стаў адной з ахвяр абстрэлу жылых кварталаў горада нямецкімі войскамі. Пасля вайны аднаўленне было прызнана нерацыянальным і разваліны, якія прастаялі да 1948 года, былі разабраны.
На месцы знішчанага вайной жылога квартала і невялікай Ратушнай плошчы з'явілася вялікая плошча Латышскіх чырвоных стралкоў. Быў пабудаваны прысвечаны ім музей і пастаўлены помнік. Пасля аднаўлення незалежнасці Латвіі плошча стала называцца Ратушнай (лат.: Rātslaukums), а музей стаў Музеем акупацыі Латвіі.
Дом Чорнагаловых быў адноўлены на ранейшым месцы ў 1996—2000 гадах да святкавання 800-годдзя Рыгі[4]. Выдаткі на будаўніцтва ўсяго комплексу склалі 3 мільёна 952 780 латаў.[5]
Архітэктура правіць
Не захавалася выяў першапачатковага выгляду будынка Дома Чорнагаловых, які меў памеры, якія прыкладна супадаюць з цяперашнім збудаваннем (17х25 м.). У цэнтральнай частцы была зала з размешчаным пад ёй невялікім паверхам, разбітым на памяшканні, а яшчэ ніжэй — сутарэннямі. На гарышчы размяшчаліся складскія памяшканні. Пры ўсіх шматлікіх пераробках і перабудовах захавалася ядро будынка, адноўленае і ў сённяшняй пабудове.
Фасад набыў звыклы выгляд у пачатку XVII стагоддзя, ён быў выкананы ў стылі паўночнаеўрапейскага маньерызму. Імя майстра невядомае, але прафесар Б. Р. Віпер паказваў на падобныя архітэктурныя прыёмы, выкарыстаныя майстрамі пры будаўніцтве гарадской ратушы ганзейскага Брэмена (1612) і рыжскага дома Чорнагаловых. Ён лічыў, што аўтараў трэба шукаць сярод нідэрландскіх майстроў, якія працавалі ў Брэмене, Данцыгу або Даніі. Цяпер, меркавана, называюць імёны Б. Бодэкера ці А. і Л. Янсенаў. Гатычныя ступені шчыта былі запоўнены высечаным з каменя стужкападобным дэкорам, на фасадзе з'явіліся скульптуры, мастацкая коўка, гадзіннік. Захаваныя фрагменты арыгінальнага аздаблення і часткі ўбрання дома захоўваюцца ў Музеі гісторыі Рыгі і мараходства і Архітэктурным музеі.
У 1684 годзе быў пабудаваны ганак, які вядзе ад плошчы на другі паверх. Дом быў пашкоджаны падчас Паўночнай вайны, але даволі хутка адноўлены. У 1794 была ўзведзена вялікая двухпавярховая прыбудова, а ў 1816 — прыбудова з боку Даўгавы, адкрыты ганак замянілі на крыты ўваход з боку Ратушнай плошчы. Апошняя значная змена фасада адбылося ў 1886 годзе, калі былі пастаўлены цынкавыя статуі Нептуна, Меркурыя, Адзінства і Свету. У такім выглядзе ён прастаяў да канца чэрвеня 1941, калі стаў адной з ахвяр абстрэлу жылых кварталаў горада нямецкімі войскамі.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ archINFORM — 1994. Праверана 30 ліпеня 2018.
- ↑ archINFORM — 1994. Праверана 31 ліпеня 2018.
- ↑ Дом Чорнагаловых на афіцыйным турыстычным партале Латвіі Архівавана 20 чэрвеня 2012.
- ↑ Партал Рыжскага самакіравання Архівавана 26 чэрвеня 2008.
- ↑ Rīga. Pilsētas attīstība, 1997—2001. — Riga. City Development, 1997—2001. — Rīga. Rīgas dome, 2001. — 239 стр. ISBN 9984-592-93-6 (латыш.), (англ.)
Літаратура правіць
- J. Straubergs. «Rīgas vēsture»; Rīga, 1932
- А. К. Круминь. «Сокровища зодчества народов СССР. Рига». Издательство Академии архитектуры СССР. Москва, 1947
- Энциклопедия «Рига». Рига: Главная редакция энциклопедий, 1989. ISBN 5-89960-002-0 Стр. 306
- Андрис Колбергс. «Книга о Риге»; Полиграфическая фирма Яня сета, Рига 1998
- Janis Krastins, Ivars Strautmanis «Riga. The Complete Guide to Architecture»; Riga, Projekts 2004
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дом Чорнагаловых (Рыга)- Афіцыйны сайт Дома Чорнагаловых Архівавана 19 красавіка 2015.
- Старадаўняя фатаграфія Дому Чорнагаловых
- Падрабязней пра Дом Чорнагаловых і Ратушную плошчу
- Вэб-камера ў рэальным часе Архівавана 11 ліпеня 2008.
