Дуброўна

Дубро́ўна (трансліт.: Dubroŭna) — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Дубровенскага раёна, цэнтр Малабахаўскага сельсавета, на рацэ Дняпро пры ўпадзенні ў яго рэк Задубровенка і Свінка. За 107 км на паўднёвы ўсход ад Віцебска, 8 км ад чыгуначнай станцыі Асінаўка на лініі Орша—Смаленск (Расія), аўтадарогамі злучаны з Оршай, Горкамі, Асінторфам. Насельніцтва 7 122 чал. (2017).

Горад Дуброўна Панарама горада Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Віцебская Раён Дубровенскі Каардынаты 54°34′ пн. ш. 30°41′ у. д. Першая згадка 1514 Вышыня цэнтра 170 ± 1 м Водныя аб’екты Дняпро Насельніцтва ▲6 929 чал. (1 студзеня 2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2137 Паштовы індэкс 211040 Аўтамабільны код 2 СААТА 2224501000 Афіцыйны сайт dubrovno.vitebsk-region.gov.by Дуброўна на карце Беларусі ±

Дуброўна на Вікісховішчы

СШ №1

Назва

У аснове тапоніму «Дуброўна» паняцце, якое пазначае тып лесу — дубовы лес, дуброва.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Датаванне першага ўспаміну пра Дуброўна няпэўнае. Пад 1392 або 1393 гг. у Метрыцы Вялікага Княства Літоўскага ўпамінаецца «зямля пустая Дубровенская», якую князь Дзмітрый Сямёнавіч запісаў княгіні Соф’і і яе дзецям. Аднак сучасныя даследчыкі мяркуюць, што ў дакуменце ідзе гаворка пра іншае «Дуброўна» або адбылося няслушнае датаванне падзеі. У канцы XV ст. неаднаразова ўпамінаецца воласць «Дубровенскі шлях». Расійскі гісторык М. Любаўскі лічыў, што цэнтрам гэтай воласці была вёска Дубровенка (цяпер не існуе) на захадзе Смаленшчыны, аднак цалкам магчыма, што воласць спярша мела сваім цэнтрам Дуброўна, ад якога і атрымала назву. Пагатоў, дагэтуль тут ужо збудавалі замак.

Першы дакладны пісьмовы ўпамін пра Дуброўна як «горад» у значэнні ўмацаванага паселішча датуецца 1514 г. З пачатку XVІ ст. яно стала цэнтрам воласці на мяжы Віцебскага і Смаленскага ваяводстваў. Пазней тут утварылася Дубровенскае графства. У розныя часы мясцовасць знаходзілася ў валоданні вялікіх князёў, Глябовічаў, Сапегаў, Любамірскіх і іншых.

У 1535, 1536 гг. Дуброўна пацярпела ад набегаў маскоўскіх захопнікаў. 22 кастрычніка 1564 г. Дуброўна было захоплена маскоўскімі войскамі. У 1630 г. Мікалай Глябовіч заснаваў у мястэчку касцёл і кляштар бернардзінцаў. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) па працяглай аблозе ў чэрвені—кастрычніку 1654 Дуброўна занялі маскоўскія войскі, якія спалілі замак і вывезлі мясцовых жыхароў у Смаленск. У 1664 напярэдадні адступлення маскоўскія акупанты зноў вывезлі з мястэчка і ваколіцаў вялікую колькасць мяшчан і сялян з жонкамі і дзецьмі.

У часы Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721) у 1708 загоны казакаў і калмыкаў на чале з расійскім капітанам Салаўёвым спалілі Дуброўна. У 1732 Юрый Станіслаў Сапега атрымаў дазвол на правядзенне ў мястэчку кірмаша на дзень Святога Ільі. У 1750 тут заснавалі суконную мануфактуру.

• Даўнія графічныя выявы горада
• 
  Кляштар бернардзінцаў, XVIII ст.
• 
  М. Іваноў, 1784
• 
  М. Іваноў, кан. XVIII ст.
• 
  М. Іваноў, кан. XVIII ст.
• 
  B. Lauvergne, 1840

Рака Дняпро ў Дуброўне

Мост цераз Дняпро

Мост цераз Дняпро

Расійская імперыя

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Дуброўна апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Аршанскай правінцыі; з 1777 у Аршанскім павеце Магілёўскага намесніцтва, пазней губерні. На 1780 год у мястэчку дзейнічалі чатыры царквы і адзін касцёл, працавала паштовая станцыя, штогод праводзілася 3 кірмашы. У 1781 у Дуброўне пачала працаваць гадзіннікавая фабрыка, першая ў Расійскай імперыі. У 1785 пры кляштары піяраў (адкрыўся замест бернардзінскага ў 1774) пачаў дзейнічаць калегіум. У 1788 Іван Староў на заказ Рыгора Пацёмкіна распрацаваў праекты: сядзібнага будынка, гасцінага двара, перабудовы царквы Улетку 1789 выбітны садовы майстар-практык і мастак-праектоўнік апошняй чвэрці XVIII стагоддзя, В. Гульд аб’ехаў маёнткі Пацёмкіна ў Магілёўскай губерні і склаў праект парку ў Дуброўне. У 1809 Ф. К. Любамірскі збудаваў тут новы касцёл.

На 1860 у Дуброўне быў 1001 дом (з іх мураваных — 3), дзейнічала 6 цэркваў (з іх 3 мураваныя), мураваныя касцёл і каталіцкая капліца, драўляная сінагога і 13 іўдзейскіх малітоўных школаў. На паштовай станцыі прыймалася і выдавалася розная карэспандэнцыя. Мелася вольная аптэка. У мястэчку знаходзілася кватэра прыстава 2-га стану і конны этап. 3 навучальных устаноў дзейнічалі казённае яўрэйскае вучылішча 1-га разраду і сельскае вучылішча пры Мікольскай царкве. Працавалі 3 прамысловыя прадпрыемствы, 4 талесныя фабрыкі, 4 піваварні, 2 вадзяныя млыны. Кірмашы праводзіліся ў нядзелю, сераду і пятніцу. Праз раку Дняпро хадзіў паром. На 1861 Дуброўна была цэнтрам воласці Горацкага павета Магілёўскай губерні, уласнасць Любамірскіх. У 1870 у мястэчку пачала працаваць кумыса-лекавальная ўстанова. На 1909 у Дуброўне было 869 жылых дамоў, з якіх 10 мураваных, працавалі 5 млыноў. У пач. XX ст. у мястэчку пачала працаваць ткацкая фабрыка.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 згодна з Трэцяй Устаўной граматай Дуброўна абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі было перададзена ў склад РСФСР. У 1924 Дуброўна вярнулі БССР, дзе яно стала цэнтрам раёна (у 1962—1965 уваходзіла ў склад Аршанскага раёна). У 1925 Дуброўна атрымала статус горада. У Другую сусветную вайну з 16 ліпеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 горада знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

28 лютага 2011 года адбылося афіцыйнае зацверджанне сцяга горада.

• Дуброўна на старых здымках
• 
  Панарама, да 1914
• 
  Палац Любамірскіх, да 1914
• 
  Палац Любамірскіх, каля 1918
• 
  Палац Любамірскіх
• 
  Парк Ліпкі, гаспадарчыя пабудовы Любамірскіх
• 
  Вуліца Аршанская. Кляштар
• 
  Высокая сінагога, 1905
• 
  Высокая сінагога, да 1910
• 
  Высокая сінагога, 1913
• 
  Яўрэйская школа

Насельніцтва

Год Колькасць 1846 3 441 1860 6 884 1897 7 974 1909 9 469 1917 5 294 1926 7 920 1939 9 915 Год Колькасць 1959 4 903 1970 6 328 1979 7 805 1989 9 650 1993 10 100 1995 9 800 1997 9 700 Год Колькасць 2006 8 612 2009 8 041 2015 7 345 2016 7 224 2017 7 122 2018 7 079 2019 7 115 Год Колькасць 2020 7 100 2021 6 951 2022 6 857 2023 6 909 2024 6 929

• XIX стагоддзе: 1846 — 3 441 чал.; 1860 — 6 884 чал., з іх 2 623 праваслаўныя, 74 каталікі, 1 пратэстант, 4 183 іўдзеі; 1897 — 7 974 чал.; 1900 — 5 070 чал., з іх 2 567 праваслаўных, 162 каталікі, 5 пратэстантаў, 2 336 іўдзеяў
• XX стагоддзе: 1909 — 9 469 чал.; 1917 — 5 294 чал.; 1926 — 7 920 чал.; 1939 — 9,9 тыс. чал.; 1959 — 4,9 тыс. чал.; 1971 — 6,4 тыс. чал.; 1991 — 9,8 тыс. чал.; 1993 — 10,1 тыс. чал.; 1995 — 9,8 тыс. чал.; 1997 — 9,7 тыс. чал.
• XXI стагоддзе: 2006 — 8,9 тыс. чал.; 2007 — 8,8 тыс. чал.; 2008 — 8,6 тыс. чал.; 2009 — 8 041 чал. (перапіс); 2015 — 7 345 чал.; 2016 — 7 224 чал.; 2017 — 7 122 чал.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай, лёгкай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці. Гасцініца. Цэнтр ганчарнага рамяства, так званай дубровенскай керамікі.

Транспарт

Мост цераз Дняпро

Праз Дуброўна праходзіць аўтамабільная дарога Р22 (Орша — Буда (да М1)). За 8 км на поўнач ад горада — аўтамагістраль М1E30.

Культура

Дзейнічаюць дом культуры, дом рамёстваў, 2 бібліятэкі.

Адукацыя

У Дуброўне працуюць 2 сярэднія, дзіцяча-юнацкая спартыўная і музычная школы, дапаможная школа-інтэрнат, дашкольныя ўстановы, сярэдняя прафесійна-тэхнічнае вучылішча механізацыі сельскай гаспадаркі.

Рэлігія

У Дуброўне дзейнічаюць цэрквы Святой Тройцы і Святога Мікалая, а таксама каталіцкая капліца. Дзейнічае касцёл Маці Божай Фацімскай.

Мас-медыя

Выдаецца раённая газета «Дняпроўская праўда».

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дуброўна — цэнтр традыцыйнага ганчарнага рамяства, г. зв. «дубровенскай керамікі». Ад 1993 года ў месце праводзіцца рэгіянальны фестываль музыкі Падняпроўя «Дняпроўскія галасы ў Дуброўне». Спыніцца можна ў гарадскай гасцініцы.

Славутасці

Касцёл Маці Божай Фацімскай

Свята-Мікалаеўская царква

У цэнтры Дуброўна і за 100 м на ўсход ад утоку ракі Дубровенка ў Дняпро захаваліся 2 гарадзішчы, якія з’яўляюцца помнікамі археалогіі.

• Замчышча
• Кляштар бернардзінцаў (1809) (пачатак ХІХ стагоддзя), вул. Аршанская 3 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Г000453
• Касцёл Маці Божай Фацімскай
• Свята-Троіцкая царква (1809), вул. Чырвонаслабодская, 3 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Г000455
• Суконна-талесная мануфактура (канец XIX ст.)
• Свята-Мікалаеўская царква (2003)
• Капліца Святых Барыса і Глеба (2-я пал. XIX ст.)
• Шэраговая забудова (XIX—1-я пал. XX стст.)
• Каменны крыж
• Яўрэйскія могілкі
• Брацкая магіла ў скверы (1941—1944), вул. Садовая —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Д000454
• Вежа з гадзінамі. Устаноўлена ў цэнтры горада ў чэрвені 2018 года ў азнаменаванне 625-годдзя горада Дуброўна і ў гонар правядзення 25-га Міжнароднага фестывалю песні і музыкі «Дняпроўскія галасы ў Дуброўне»

Страчаная спадчына

• Касцёл бернардзінцаў
• Сінагога Высокая (XIX ст.)
• Царква Святога Мікалая (XVIII ст.)
• Палац Любамірскіх (XVIII ст.)

Галерэя

• 
  Замчышча
• 
  Царква Святой Тройцы
• 
  Кляштар бернардзінцаў
• 
  Суконна-талесная мануфактура
• 
  Вуліцы горада
• 
  Помнік Казарскаму
• 
  Помнік Казарскаму
• 
  Ваенны мемарыял

Вядомыя асобы

• Алеся Мікалаеўна Турава — беларуская спартсменка.
• Маргарыта Мікалаеўна Турава — беларуская лёгкаатлетка.
• Канстанцін Валер’евіч Сямёнаў — беларускі спартсмен.
• Казімір Семяновіч, артылерыст і вынаходнік, паводле думкі беларускіх гісторыкаў (напр., Бельскі, Ткачоў), паходзіў з ваколіц Дуброўны.
• Аляксандр Іванавіч Казарскі (1797—1833) — герой руска-турэцкай вайны 1828—1829 гадоў, капітан 1-га рангу.
• Якаў Саламонавіч Палякоў (1832—1909) — расійскі фінансіст.
• Восіп Давыдавіч Лур’е (1868—1955) — французскі філосаф і літаратуразнавец.
• Ганна-Эстэр (Ганна Паўлаўна) Тумаркіна (1875—1951) — швейцарскі філосаф, першая ў Еўропе жанчына — прафесар філасофіі.
• Генадзь Пятровіч Латышаў (нар. 1946) — беларускі архітэктар.
• Юрый Навумавіч Ліпскі (1909—1978) — савецкі астраном.
• Цві Цэйтлін (нар. 1923) — амерыканскі скрыпач.
• Натан Аксельрод — ізраільскі кінарэжысёр.
• Майсей Саламонавіч Беленькі — савецкі літаратурны крытык.
• Барыс Навумавіч Гутэнтог — савецкі мастак.
• Якаў Савельевіч Шур — савецкі фізік.
• Чарлз Яфэ — амерыканскі шахматыст.
• Уладзімір Трафімавіч Кабуш
• Сямён Захаравіч Фрадкін — доктар медыцынскіх навук, прафесар.
• Мікіта Іванавіч Смарчкоў (1916—2002) — удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Савецкага Саюза. Ганаровы грамадзянін Дуброўна. Нарадзіўся ў вёсцы Трафіменкі.
• Юрый Васілевіч Гаўрын (1943—2016) — беларускі мастак-жывапісец, манументаліст.
• Фрумкін Ізраэль (1850—1914) — яўрэйскі журналіст, перакладчык, грамадскі дзеяч Ізраіля.
• Гары Батшоў (1902—1984) — канадскі юрыст.

Гл. таксама

• Гарады Віцебскай вобласці
• Гарады Беларусі
• Спіс вуліц Дуброўна

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
• Насевіч В. Дуброўна // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 608. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дубровенскага раёна / Рэдкал. П. М. Бараноўскі, І. Я. Скарынкін. — Мн.: Універсітэцкае, 1997. У 2-х кн.Кн. 1. — Мн., 1997. ISBN 985-6351-02-02.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 1: Abablewo — Januszowo (польск.). — Warszawa, 1900.
• Дуброўна // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 289—290. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дуброўна

• Геаграфічныя звесткі па тэме Дуброўна на OpenStreetMap
• Дуброўна на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Прагноз надвор’я ў Дуброўне Архівавана 13 сакавіка 2016.
• м. Дуброўна на Radzima.org
• Дуброўна Архівавана 11 студзеня 2014. на Прыдзвінскі крайн: Гісторыя і сучаснасць Архівавана 6 ліпеня 2011.
• Парафія Маці Божай Фацімскай у Дуброўне. Афіцыйны сайт
• Дуброўна — парафія Маці Божай Фацімскай на Catholic.by