Дынаміка (музыка)

(Пасля перасылкі з Дынаміка, музыка)

Дынаміка у музыцы — сукупнасць паняццяў і нотных пазначэнняў, звязаных з адценнямі гучнасці.

Пазначэнні правіць

Гучнасць (адносная) правіць

Два базавых абазначэння гучнасці ў музыцы:

Умераныя ступені гучнасці пазначаюцца наступным чынам:

  •   (Мецца-фортэ, італ.: mezzo-forte) — умерана гучна,
  •   (Мецца-піана, італ.: mezzo-piano) — умерана ціха.

Акрамя знакаў f і p, ёсць таксама

  •   (Фартысіма, італ.: fortissimo) — вельмі гучна,
  •   (Піанісіма, італ.: pianissimo) — вельмі ціха.

Для ўказання яшчэ больш крайніх ступеняў гучнасці і цішыні выкарыстоўваюцца дадатковыя літары f і p. Так, даволі часта ў музычнай літаратуры сустракаюцца абазначэння fff і ppp. У іх няма стандартных назваў, звычайна кажуць «фортэ-фартысіма» і «піана-піанісіма» або «тры фортэ» і «тры піана».

У рэдкіх выпадках пры дапамозе дадатковых f і p паказваюцца яшчэ больш крайнія ступені сілы гуку. Так, П. І. Чайкоўскі ў сваёй Шостай сімфоніі выкарыстаў pppppp і ffff, а Д. Д. Шастаковіч у Чацвёртай сімфоніі — fffff.

Пазначэнні дынамікі носяць адносны, а не абсалютны характар. Напрыклад, mp паказвае не на дакладны ўзровень гучнасці, а на тое, што гуляць гэты урывак варта некалькі гучней, чым p, і некалькі цішэй, чым mf. У некаторых камп’ютарных праграмах запісу гуку існуюць стандартныя значэння моцу націску клавішы, якія адпавядаюць таму ці іншаму пазначэння гучнасці, але, як правіла, гэтыя значэнні можна наладжваць. Ніжэй прыводзіцца табліца адпаведнасці гэтых пазначэнняў узроўням гучнасці гуку ў фонах і сонах.

Абазначэнне Найменне Узровень гучнасці, фон Гучнасць, сон
Fff Фортэ-фартысіма — самае гучнае 100 88
Ff Фартысіма — вельмі гучнае 90 38
F Фортэ — гучнае 80 17,1
P Піана — ціхае 50 2,2
Pp Піанісіма — вельмі ціхае 40 0,98
Ppp Піана-піанісіма — самае ціхае 30 0,36

Паступовыя змены правіць

Для абазначэння паступовай змены гучнасці выкарыстоўваюцца тэрміны крэшчэнда (італ.: crescendo), які пазначае паступовае ўзмацненне гучання, і дымінуэнда (італ.: diminuendo), або дэкрэшчэнда (італ.: decrescendo) — паступовае паслабленне. У нотах яны пазначаюцца скарочана як cresc. і dim. (абоdecresc.). Для гэтых жа мэт выкарыстоўваюцца асаблівыя знакі — «відэльцы». Яны ўяўляюць сабой пары ліній, злучаных з аднаго боку і разыходзяцца з другога. Калі лініі злева направа разыходзяцца (<), гэта азначае ўзмацненне гуку, калі сыходзяцца (>) — паслабленне. Наступны фрагмент нотазапісу паказвае на ўмерана гучнае ў пачатку, затым ўзмацненне гуку і потым яго паслабленне:

 

«Відэльцы» звычайна запісваюцца пад нотным табарам, але часам і над ім, асабліва ў вакальнай музыцы. Звычайна імі абазначаюць кароткачасовыя змены гучнасці, а знакамі cresc. і dim. — Змены на больш процілеглым інтэрвале часе.

Пазначэнні cresc. і dim. могуць суправаджацца дадатковымі ўказаннямі poco (італ.: poco — трохі), poco a poco (італ.: poco a poco — мала-памалу), subito ці sub. (італ.: subito — раптам) і да т. п.

 
Абазначэнне сфарцанда

Рэзкія змены правіць

Сфарцанда (італ.: sforzando) або сфарцата (італ.: sforzato) абазначае раптоўны рэзкі акцэнт і пазначаецца sf або sfz. Раптоўнае ўзмацненне некалькіх гукаў або кароткай фразы называецца рынфарцанда (італ.: rinforzando) і пазначаецца rinf., rf або rfz.

Абазначэнне fp (італ.: forte piano) азначае «гучна, затым адразу ціха»; sfp (італ.: sforzando piano) паказвае на сфарцанда з наступным піана.

Акцэнт правіць

Акцэнт (італ.: accento) — выдзяленне асобных тонаў або акордаў праз больш моцны націск. Пры лісце пазначаецца знакам > над адпаведнай нотай (акордам) або пад ёй.

Музычныя тэрміны, звязаныя з дынамікай правіць

  • Al niente — літаральна «да нічога», да цішыні
  • Calando — «паніжаючыся»; запавольваючы і зніжаючы гучнасць
  • Crescendo — узмацняючы
  • Decrescendo ці diminuendo — зніжаючы гучнасць
  • Marcato — падкрэсліваючы кожную ноту
  • Morendo — заміраючы (заціхаючы і запавольваючы тэмп)
  • Perdendo ці perdendosi — губляючы сілу, абвяў
  • Più — больш
  • Poco — трохі
  • Poco a poco — мала-памалу, паступова
  • Sotto voce — напаўголасу
  • Subito — раптам

Гісторыя правіць

Указанні на дынамічныя адценні адным з першых увёў у музычную натацыю кампазітар эпохі Адраджэння Джавані Габрыэль, аднак да канца XVIII стагоддзя падобныя абазначэнні выкарыстоўваліся кампазітарамі рэдка. Бах выкарыстаў тэрміны piano, più piano і pianissimo (напісаныя словамі), і можна лічыць, што абазначэнне ppp у той перыяд азначала pianissimo.