Дэнамінацыя (эканоміка)

эканоміка
(Пасля перасылкі з Дэнамінацыя, эканоміка)

Дэнамінацыя (ад лац.: denominátiodenominátio — «перайменаванне») — змена намінальнага кошту грашовых знакаў пасля гіперінфляцыі з мэтай стабілізацыі валюты і спрашчэння разлікаў.

Дэнамінацыя расійскага рубля ў 1998 годзе:
намінал скараціўся ў 1000 разоў (на тры парадкі)

У ходзе дэнамінацыі адбываецца абмен старых грашовых знакаў на новыя, якія маюць, як правіла, меншы намінал. Старыя грашовыя знакі могуць выводзяцца з абарачэння:

  • на працягу некалькіх тыдняў, што прыводзіць да абмену не ўсёй наяўнай на руках грашовай масы;
  • на працягу года або некалькіх гадоў, калі старыя грошы ходзяць адначасова з новымі і паступова выводзяцца з абарачэння.

У СССР правіць

У гісторыі СССР і Расіі дэнамінацыя адбывалася некалькі разоў: у 1922, 1923, 1924, 1947, 1961 і 1998 гадах.

да 1922 1922—1923 1923—1924 1924—1947 1947—1961 1961—1998 1998--ц.ч.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1922 правіць

Дэнамінацыя 1922 года была праведзена з каэфіцыентам 10 000:1 для савзнакаў, то бок дзесяць тысяч старых рублёў адпавядалі аднаму новаму. Як ў Савецкай Расіі металічныя грошы да 1921 года не выпускаліся, абмен манет не праводзілі. Савзнакі працягвалі хаджэнне нароўні з цвёрдым чырвонцам да 1924 года.

1947 правіць

Дэнамінацыя 1947 года міністра фінансаў Зверава была праведзена з каэфіцыентам 10:1 для папяровых грошай, гэта значыць 10 старых рублёў адпавядалі аднаму новаму. Пры гэтым цэны знізіліся, але парадак цэн, заробкаў і іншых плацяжоў застаўся тым жа, таму многія не лічаць гэтую грашовую рэформу дэнамінацыяй. У яе болей прыкмет грашовай рэформы канфіскацыйнага характару, падобнай да паўлаўскага абмену сторублёвых купюр або да ўвядзення нямецкай маркі.

Усе манеты выпускаў 1923—1947 працягвалі хаджэнне без змены кошту (1:1).
Грошы на рахунках ашчадных кас СССР да 3000 руб. (каля 90 % усіх укладаў насельніцтва) абменьваліся з каэфіцыентам 1:1, ад 3 да 10 тысяч руб. — з каэфіцыентам 3:2, звыш 10 000 руб. — 2:1.
Грошы на рахунках калгасаў, саўгасаў, кааператываў абменьваліся з каэфіцыентам 5:4 незалежна ад сумы.
Абмен праводзілі з 16 па 29 снежня 1947 года. З 29 снежня старыя наяўныя грошы абнуліліся.

1961 правіць

Дэнамінацыя 1961 года была праведзена з каэфіцыентам 10:1, то бок 10 старых рублёў адпавядалі 1 новаму.

  • Манеты вартасцю 1, 2 і 3 капейкі, у тым ліку выпушчаныя да дэнамінацыі 1947 года, працягвалі хаджэнне без змены кошту (гэта значыць, за 13 гадоў (з 29 снежня 1947 г. па 1 студзеня 1961 года) кошт медных грошай фактычна павялічылася ў сто разоў, чым, напрыклад, скарысталіся героі фільма «Мянялы»)
  • Манеты наміналам 5, 10, 15, 20 капеек абменьваліся, як папяровыя грошы — дзесяць да аднаго
  • З'явіліся манеты 50 коп. і 1 рубель, якіх не было з 1927 года

Аднак да правядзення рэформы долар ЗША каштаваў 4 рублі, а пасля яе правядзення курс быў прызначаны ў 90 капеек (1 рубель). Тое ж самае адбылося і з залатым зместам: замест каб атрымаць залатое забеспячэнне роўнае 2,22168 грама, рубель атрымаў толькі 0,987412 г золата. Такім чынам, рубель быў недаацэнены ў 2,25 разы, а пакупніцкая здольнасць рубля адносна імпартных тавараў, адпаведна, у столькі ж разоў зменшылася.

У Расійскай Федэрацыі правіць

1998 правіць

4 жніўня 1997 года выйшаў Указ Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі № 822 «Аб змене намінальным кошту расійскіх грашовых знакаў і маштабу цэн»[1].

Пастанаўляю пагадзіцца з прапановай Урада Расійскай Федэрацыі і Цэнтральнага банка Расійскай Федэрацыі пра ўзбуйненне расійскай грашовай адзінкі, правядзенне з 1 студзеня 1998 года дэнамінацыі рубля і замену рублёў, які знаходзяцца ў абарачэнні на новыя ў суадносінах 1000 рублёў грашыма старога ўзору на 1 рубель новых грошай, забяспечыўшы паралельнае абарачэнне старых і новых грашовых знакаў на працягу 1998 года.

Дэнамінацыя была праведзена з каэфіцыентам 1000:1, то бок аднаму новаму рублю адпавядалі 1000 старых (узору 1993 і 1995 гг.). Усе недэнамінаваныя манеты ЦБ Расіі (1, 5, 10, 20, 50, 100 рублёў і калекцыйныя), насуперак традыцыі двух папярэдніх дэнамінацый, перасталі быць законным плацежным сродкам, аднак у неабмежаванай колькасці абменьваліся нароўні з купюрамі на новыя манеты і купюры ва ўсіх аддзяленнях банкаў РФ з 1 студзеня 1998 па 31 снежня 2002.

Цікавы факт: каб купіць, напрыклад, пачак чыпсаў за 3500 р. трэба было набраць цэлую жменю з 50-рублёвых манет (100-рублёвыя сустракаліся даволі рэдка).

Улічваючы негатыўны досвед трохдзённага абмену 50 і 100-рублёвых купюр у СССР у 1991 годзе, абмен старых купюр быў магчымы да 2002 года. Прэзідэнт Расіі У. У. Пуцін працягнуў яго яшчэ на год[2].

Новыя банкноты і манеты паступілі ў абарачэнне з 1 студзеня 1998 года. Вонкавы выгляд, колер і дызайн білетаў банка Расіі пры гэтай дэнамінацыі не мяняўся — з іх (узору 1995 года) толькі прыбралі тры нулі і ўвялі ў абарачэнне манету 1 рубель замест былой банкноты 1000 рублёў з выявай Уладзівастока.

Таксама былі ўведзеныя капеечныя манеты з выявай Георгія Перамаганосца (1, 5, 10, 50 капеек) і рублёвыя манеты (1, 2, 5 рублёў).

У 1998 годзе была выпушчана ў абарачэнне купюра вартасцю пяць рублёў з выявай Ноўгарада, аднак яе рэдка можна сустрэць, бо цяпер яе не выпускаюць (цалкам заменена пяцірублёвымі манетамі), а зношаныя банкноты выключаюць з абарачэння.

Будучая дэнамінацыя правіць

З канца 2007 года ў Расіі распаўсюдзіліся чуткі пра планаваную новую дэнамінацыю рубля. Прадстаўнікі фінансавых уладаў гэтую інфармацыю абверглі, а эксперты сцвярджалі, што дэнамінацыя ў тагачасных умовах была безсэнсоўная[3][4].

Паводле Левада-Цэнтра, на жнівень 2008 года 91 % апытаных выказваліся супраць наяўнасці ў грашовым абарачэнні капейкі, супраць пяці капеек — 83 %.[5]

У 2010 годзе выпуск манет наміналам 1 і 5 капеек спынены, аднак у 2014 годзе быў выпушчаны тыраж 1 і 5-капеечных манет.

Дзяржавы постсавецкай прасторы правіць

Станам на пачатак 2013 года, з дзяржаў постсавецкай прасторы дэнамінацыю не праводзілі ў Эстоніі, Арменіі, Казахстане і Кіргізіі. У Беларусі дэнамінацыю праводзілі тройчы, у астатніх дзяржавах — аднойчы:

Дзяржава Тэрміны Валюта Каэфіцыент
  Латвія 05.03.1993—26.10.1993 латвійскі рубель→лат 200 : 1
  Літва 25.06.1993—20.07.1993 літоўскі талон→літ 100 : 1
  Малдова 29.11.1993 малдаўскі купонмалдаўскі лей 1000 : 1
  Узбекістан 01.07.1994 узбекскі сум 1000 : 1
  Беларусь 20.08.1994 беларускі рубель 10 : 1[6]
  Грузія 1995 грузінскі купон→грузінскі лары 1 000 000 : 1
  Украіна 02.09.1996—16.09.1996 карбаванец→грыўна 100 000 : 1
  Расія 01.01.1998—31.12.1998 расійскі рубель 1000 : 1
  Беларусь 01.01.2000 беларускі рубель 1000 : 1
  Таджыкістан 30.10.2000—01.04.2001 таджыкскі рубель→самоні 1000 : 1
  Азербайджан 01.01.2006 азербайджанскі манат 5000 : 1
  Туркменістан 01.2009 туркменскі манат 5000 : 1
  Беларусь 01.07.2016 беларускі рубель 10 000 : 1[7][8]

Іншыя дзяржавы правіць

Дзяржава Тэрміны Валюта Каэфіцыент
  Германія 1923 рэйхсмарка 1 000 000 000 000 : 1
  Грэцыя 1944 грэчаская драхма 50 000 000 000 : 1
  Венгрыя 01.08.1946 пенгё→форынт 400 000 000 000 000 000 000 000 000 000 : 1
  Польшча 1950 злоты 100 : 3 (зарплаты і кошты), 100 : 1 (наяўныя)
  Балгарыя 1952 балгарскі леў 100 : 1
  Францыя 1958 французскі франк 100 : 1
  Балгарыя 1962 балгарскі леў 10 : 1
  Бразілія 1967 крузейра→новы крузейра 1000 : 1
  В’етнам 1979 донг 100 : 1
  Ізраіль 24.02.1980-31.03.1984 ізраільская ліра→шэкель 10 : 1
  Ізраіль 04.09.1985-04.09.1986 шэкель→новы шэкель 1000 : 1
  Бразілія 03.03.1986 новы крузейра→крузадо 1000 : 1
  Бразілія 16.01.1989 крузадо→новы крузадо 1000 : 1
  Паўночная Македонія 05.05.1993 македонскі дэнар 100 : 1
  Бразілія 01.08.1993 крузадо→крузейра рэал 1000 : 1
  Бразілія 01.07.1994 крузейра рэал→бразільскі рэал 2750 : 1
  Польшча 1995 злоты 10 000 : 1
  Балгарыя 05.07.1999 балгарскі леў 1000 : 1
  Турцыя 2005 турэцкая ліра 1 000 000 : 1
  Румынія 2005 румынскі лей 10 000 : 1
  Зімбабвэ 01.08.2006 долар Зімбабве 1000 : 1
  Венесуэла 2008 балівар 1000 : 1
  Зімбабвэ 30.07.2008 долар Зімбабве 10 000 000 000 : 1
  Зімбабвэ 02.02.2009 долар Зімбабве 1 000 000 000 000 : 1

Зноскі

  1. Указ Президента России от 04.08.1997 N 822(недаступная спасылка)
  2. Указ Президента России от 03.12.2001 N 1387(недаступная спасылка)
  3. России деноминация не нужна, РНЛ, 18 января 2008
  4. Новый виток деноминации Архівавана 16 сакавіка 2018., Вести Экономика, 21 февраля 2017
  5. Известия.
  6. Для наяўных рублёў, 100 : 1 — для разліковых
  7. Комментарий к Указу № 450 от 4 ноября 2015 г. | Новости | Официальный интернет-портал Президента Республики Беларусь. president.gov.by. Праверана 4 лістапада 2015.
  8. В Белоруссии провели деноминацию. Праверана 1 ліпеня 2016.

Гл. таксама правіць

Спасылкі правіць