Дэхейбарт
Дэхе́йбарт (вал.: Deheubarth) — сярэдневяковае каралеўства на паўднёвым захадзе Уэльса, утворанае ў X стагоддзі пасля зліцця Сейсілуга і Дыведа. Валійская назва каралеўства — калька з лац.: dextralis pars «правая частка», якое абазначала ўвесь паўднёвы Уэльс.
| каралеўства | |||||
| Дэхейбарт | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| вал.: Deheubarth | |||||
|
|||||
| Гімн: Unbennaeth Prydain[d] | |||||
 Сярэдневяковыя каралеўствы Уэльса |
|||||
|
|
|||||
| Сталіца | Дыневур | ||||
| Мова(ы) | валійскі | ||||
| Афіцыйная мова | Валійская мова | ||||
| Рэлігія | хрысціянства | ||||
| Грашовая адзінка | дэнарый[d] | ||||
| Форма кіравання | манархія | ||||
| Кіраўнікі Дэхейбарта | |||||
| • 920—950 | Хівел Добры | ||||
| • 1055—1063 | Грыфід ап Лівелін | ||||
| • 1078—1093 | Рыс ап Тэўдур | ||||
| • 1155—1197 | Рыс ап Грыфід | ||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Гісторыя правіць
Каралеўства Дэхейбарт было створана прыкладна ў 920 годзе Хівелам Добрым, які аб'яднаў пад сваёй уладай Дывед і Сейсілуг. Сталіцай Дэхейбарта быў замак Дыневур, ад якога і атрымала сваю назву гэта галіна нашчадкаў Родры Вялікага.
Як і некаторыя іншыя валійскія каралеўствы, Дэхейбарт існаваў да канчатковага заваявання краіны нарманамі, але і да далучэння Уэльса да Англіі Дэхейбарт страчваў незалежнасць. У 1018 годзе яго далучыў кароль Гвінеда Лівелін ап Сейсіл, у 1023-м — Рыдэрх ап Іестын, кіраўнік Маргануга. Сын Лівеліна ап Сейсіла, Грыфід ап Лівелін, якому ўдалося аб'яднаць пад сваёй уладай амаль увесь Уэльс, вярнуў сабе і Дэхейбарт, але пасля яго смерці да ўлады вярнуўся дыневурскі каралеўскі дом.
На тэрыторыі Дэхейбарта знаходзіўся буйны рэлігійны цэнтр — сабор Св. Давіда; Рыгіварх Ланбадарнскі стварыў тут жыціе святога.
З 1078 па 1093 год у Дэхейбарце кіраваў Рыс ап Тэўдур, якому не толькі ўдалося паспяхова абараніць свой трон, але і значна ўзмацніць каралеўства. Тым не менш к гэтаму часу нарманы з Англіі ўжо пачыналі падыходзіць да ўсходніх меж Дэхейбарта, і ў 1093 годзе Рыс загінуў пры невядомых акалічнасцях у Брыхейніягу. Пасля гэтага нарманы паспяхова заваявалі амаль усё каралеўства, а спадчыннік прастола Грыфід ап Рыс быў вымушаны бегчы. Урэшце ён усё ж атрымаў у кіраванне невялікую частку ўладанняў свайго бацькі, аднак каралеўства было галоўным чынам падзелена паміж рознымі нарманскімі лордамі.
У 1136 годзе ва Уэльсе ўспыхнула паўстанне, і Грыфід уступіў у саюз з Гвінедам. Разам з Оўайнам Гвінедам і Кадваладрам ап Грыфідам ён атрымаў перамогу над нарманамі ў бітве пры Крыг-Маўр каля Кардыгана. Тым самым Керэдыгіян быў вызвалены, але, хоць гістарычна гэтыя землі належалі Дэхейбарту, у гэты раз яны адышлі да Гвінеда як «старэйшага партнёра». Грыфід загінуў у наступным годзе пры нявысветленых акалічнасцях.
Пасля Грыфіда трон Дэхейбарта займалі яго сыны: Анараўд, Кадэл, Марэдыд і Рыс. Ім удалося выгнаць нарманаў з Дэхейбарта, а гвінедцаў — з Керэдыгіяна. Пры Рысе ап Грыфідзе (вядомым як Лорд Рыс, які кіраваў з 1155 па 1197 год), пасля смерці Оўайна Гвінеда ў 1170 годзе, Дэхейбарт стаў самым магутным з валійскіх каралеўстваў.
Пасля смерці Лорда Рысу ў 1197 годзе каралеўства было падзелена паміж яго сынамі, і пазней не змагло супрацьстаяць узмацненню Гвінеда. У пачатку XIII стагоддзя князі Дэхейбарта звычайна выступаюць як васалы Лівеліна Вялікага, караля Гвінеда.
Кіраўнікі Дэхейбарта правіць
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дэхейбарт- Старонка пра гісторыю Дэхейбарта (англ.)
