Жан Мары Лен

Жан Мары Лен (фр.: Jean-Marie Lehn; нар. 30 верасня 1939, Расайм, дэп. Ніжні Рэйн) — французскі хімік, заснавальнік супрамалекулярнай хіміі. Нобелеўскі лаўрэат па хіміі (1987). Член французскай акадэміі навук, замежны член нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1980), Лонданскага каралеўскага таварыства (1993).

Жан Мары Лен
фр.: Jean-Marie Lehn
Дата нараджэння	30 верасня 1939(1939-09-30)[…] (83 гады)
Месца нараджэння	Rosheim[d], дэпартамент Ніжні Рэйн, рэгіён Эльзас, Гранд-Эст, Метраполія Францыі, Францыя
Грамадзянства	Францыя
Род дзейнасці	хімік, прафесар, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	Супрамалекулярная хімія
Месца працы	Гарвардскі ўніверсітэт Калеж дэ Франс Універсітэт Луі-Пастэра[d] Універсітэт Страсбурга
Навуковая ступень	доктар філасофіі (1963)
Альма-матар	Страсбургскі ўніверсітэт (1963) Гарвардскі ўніверсітэт
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна[d] Французская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Папская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія навук ЗША Акадэмія навук і літаратуры ў Майнцы[d] Гётынгенская акадэмія навук[d] Польская акадэмія навук Кітайская акадэмія навук Венгерская акадэмія навук Французская акадэмія тэхналогій[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нідэрландская каралеўская акадэмія навук Еўрапейская акадэмія[d] Амерыканскае філасофскае таварыства Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі Вышэйшы савет па навуцы і тэхніцы[d] Тулузская акадэмія навук, надпісаў і прыгожай славеснасці[d] Турынская акадэмія навук[d] Каралеўская фламандская акадэмія навук і мастацтваў Бельгіі[d]
Узнагароды	залаты медаль CNRS[d] (1981) Нобелеўская прэмія па хіміі (1987) медаль Онсагера[d] стыпендыя Аляксандра фон Гумбальта[d] Karl Ziegler Prize[d] (1989) медаль Лавуазье[d] (1997) Прэмія стагоддзя[d] (1980) медаль Дэві[d] (1997) прэмія Гумбальта (1983) honorary doctorate of the University of Malaga[d] (2015) замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (17 чэрвеня 1993) ганаровы доктар Масарыкава ўніверсітэта[d] (2005) honorary doctorate of the Autonomous University of Madrid[d] (1985) ганаровы доктар Венскага ўніверсітэта[d] (12 сакавіка 2019) honorary doctor of the University of Göttingen[d] honorary doctor of the Aristotle University of Thessaloniki[d] ганаровы доктар Універсітэта Бабеша — Бояі[d] ганаровы доктар Карлава ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Оксфардскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Балонскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Кембрыджскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of the University of Patras[d] ганаровы доктар Шэрбрукскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of the University of St Andrews[d] ганаровы доктар Венскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Яўрэйскага ўніверсітэта ў Іерусаліме[d] (1984) ганаровы доктар Брусельскага свабоднага ўніверсітэта (франкамоўнага)[d] ганаровы доктар Афінскага ўніверсітэта[d] honorary doctorate of Technion[d] honorary doctor of Royal Institute of Technology[d] (14 лістапада 2003) honorary doctor of the University of Basilicata[d] ганаровы доктар Кіеўскага нацыянальнага ўніверсітэта імя Тараса Шаўчэнкі[d] honorary doctor of the University of Crete[d] honorary doctor of the University of Sheffield[d] ганаровы доктар Універсітэта імя Адама Міцкевіча[d] (2021) Paracelsus Prize[d] (1982) Robert Robinson Award[d] (1990) Sir Derek Barton Gold medal[d] (2012)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нобелеўскую прэмію атрымаў сумесна з Ч. Дж. Педэрсанам і Д. Дж. Крэмам «за распрацоўку і прымяненне малекул са структурна-спецыфічнымі ўзаемадзеяннямі высокай выбіральнасці».

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і булачніка. Паступіў у Страсбургскі універсітэт, у 1963 годзе скончыў аспірантуру гэтага ВНУ (ступень доктара — docteur ès sciences). У 1963—1964 гадах стажыраваўся ў лабараторыі Р. Б. Вудварда у Гарвардскім універсітэце. У 1963—1979 гадах выкладаў у Страсбургскім універсітэце (з 1970 года прафесар, цяпер эмерыт), з 1979 года прафесар у Калеж дэ Франс, цяпер там ганаровы прафесар хіміі. Член Вышэйшага савета па навуцы і тэхналогіі (з 2006 года).

Асноўныя напрамкі даследаванняў — арганічны сінтэз і хімія комплексных злучэнняў.

З 2010 года член Кансультатыўнага навуковага савета Фонда «Сколкава».

Грамадская дзейнасць

У 1992 годзе падпісаў «Папярэджанне чалавецтву».

У 2016 годзе падпісаў ліст з заклікам да Greenpeace, Арганізацыі Аб’яднаных Нацый і ўрадам усяго свету спыніць барацьбу з генетычна мадыфікаванымі арганізмамі (ГМА).

Узнагароды

• 1980 — Прэмія стагоддзя
• 1981 — Залаты медаль Пія XI
• 1981 — Залаты медаль Нацыянальнага цэнтра навуковых даследаванняў
• 1982 — Прэмія Парацэльса
• 1982 — Прэмія Гей-Люсака — Гумбальта
• 1986 — Лекцыі 3M універсітэта Заходняга Антарыа
• 1987 — Нобелеўская прэмія па хіміі (супольна з Ч. Дж. Педэрсанам і Д. Дж. Крэмам)
• 1988 — Вялікі залаты медаль SEP
• 1989 — Прэмія Карла Цыглера
• 1990 — Прэмія Роберта Робінсана
• 1997 — Медаль Лавуазье
• 1997 — Медаль Дэві
• 2012 — Залаты медаль Дэрэка Бартана
• 2015 — Медаль Анзагера

Ганаровы доктар Оксфарда (2014). Вялікі афіцэр ордэна Ганаровага легіёна (2014). Ганаровы член Каралеўскага таварыства хіміі Вялікабрытаніі.

Сачыненні

• Лен Ж.-М. Супрамалекулярная хімія. Канцэпцыі і перспектывы. — Новасібірск: Навука, 1998. — 334 с.

Літаратура

• Зеленин К. Н., Ноздрачев А. Д., Поляков Е. Л. Нобелевские премии по химии за 100 лет. — СПб.: Гуманистика, 2003.
• Жан-Мари Лен. Наука и искусство материи — Химия и жизнь // Курьер ЮНЕСКО. — Январь-март 2011.

Спасылкі

• Інфармацыя з сайта Нобелеўскага камітэта (англ.)