Жыежмарэй
Жыежмарэй (літ.: Žiežmariai, беларуская назва — Жыжмары[2][3] або Жыжморы[4][5]) — горад у Літве, на рацэ Стрэва. Уваходзіць ў Кайшадорыскі раён Каўнаскага павета. Адміністрацыйны цэнтр Жыежмарэйскай гарадской і сельскай сянюній.
Горад
| ||||||||||||||||||||||||
Месцяцца за 6 км на поўдзень ад Кайшадорыса, каля аўтамабільнай дарогі Вільнюс — Клайпеда. Згодна з сучаснай афіцыйнай літоўскай класіфікацыяй горад належыць да этнаграфічнага рэгіёну Аўкштота.
Гісторыя
правіцьВялікае Княства Літоўскае
правіцьУпершыню Жыжмары згадваюцца ў 1495 годзе, калі вялікі князь Аляксандр перадаў паселішча сваёй жонцы Алене Іванаўне[6]. У пачатку XVI стагоддзя тут збудавалі драўляны касцёл Святога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа.
Пад 1522 годам згадваюцца як горад. З 1534 года — ва ўладанні збеглага з Маскоўскай дзяржавы князя Сямёна Бельскага, з 1549 года — вялікай княгіні літоўскай і каралевы польскай Барбары Радзівіл. У XVI—XVIII стагоддзях цэнтр Жыжмарскага нягродавага староства, якое звычайна была ў трыманні магнатаў.
У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў маскоўцы зруйнавалі Жыжмары разам з касцёлам[6]. Мястэчка моцна пацярпела ў Паўночную вайну.
У 1777—1793 гадах у Жыжмарах месцілася намінальная сталіца захопленага Масквой Старадубскага павета, тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты.
14 лютага 1792 года атрымалі магдэбургскае права і герб з выявай Святога Станіслава Біскупа.
Расійская імперыя
правіцьУ выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай 1795 года Жыжмары апынуліся ў складзе Расійскай імперыі[7], у Троцкім павеце Віленскай губерні. У 2-й палове XIX стагоддзя ў мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жослеўская вуліцы.
За часамі Першай сусветнай вайны ў 1915 годзе Жыжмары заняты войскамі Германскай імперыі.
Найноўшы час
правіцьПа польска-літоўскіх баях і падпісанні пагаднення паміж Польшчай і Літвой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Літвы. З 1940 года ў Літоўскай ССР. За часамі Другой сусветнай вайны з чэрвеня 1941 да 1944 года горад быў пад акупацыяй Германіі.
З 1990 года ў складзе адноўленай незалежнай Літвы.
Насельніцтва
правіць- 1880 год — 3500 чал.[8]
- 1970 год — 1767 чал.
- 1979 год — 2622 чал.
- 1989 год — 3523 чал.
|
Інфраструктура
правіцьУ Жыжмарах працуюць школа, дзіцячы садок, пошта і бібліятэка.
Крыніцы
правіць- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 3 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — 352 с., іл. с. — ISBN 978-985-508-298-0. С. 80.
- ↑ ЭнцВКЛ 2005, с. 28.
- ↑ Пуслоўскія(недаступная спасылка) // «Гістарычная брама» № 2(6), 1998.
- ↑ Алег Ліцкевіч. Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняжацкіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 года // «Metriciana». Том III. — Мн., 2004. ISBN 985-6374-03-0.
- ↑ а б ЭнцВКЛ 2010, с. 219.
- ↑ ЭнцВКЛ 2010, с. 220.
- ↑ SgKP 1895, s. 927.
- ↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
- ↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
- ↑ а б в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
Літаратура
правіць- Жыжмары // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 219—220. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
- Żyżmory // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIV: Worowo — Żyżyn (польск.). — Warszawa, 1895. — S. 927—929.
- Жижморы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Яўген Анішчанка. Вялікае Княства Літоўскае ў сярэдзіне XVIII ст. (карта) // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 28—29. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
Спасылкі
правіць- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жыежмарэй